ORIGINAL_ARTICLE
ضوابط تکفیر از دیدگاه فقه شیعه
در سالهای اخیر، به علت مقابله شیعه با جریانهای تکفیری و تأکید بر تقریب و وحدت امت اسلامی، عدهای با تفکر افراطی تکفیری، برای تخریب شیعه، این مذهب را به تفکر تکفیری متهم کرده، و راهبرد شیعههراسی را در دستور کار خویش قرار دادهاند. یکی از دلایل مهم این اتهام، توهم تلازم اعتقاد به امامت، به عنوان اصلی از اصول دین، با کفر مخالفان آن است. در این پژوهش با روش توصیفیتحلیلی، با استفاده از سیره نظری و عملی اهل بیت (ع)، ضوابط تکفیر از دیدگاه شیعه تبیین شده که عبارتاند از: انکار سه اصل توحید، نبوت و معاد، ضروریات و احکام قطعی دین با شرایط خاص و فقدان موانع. با تبیین این مقدمات، این نتیجه به دست آمده است که شیعیان به اسلام اظهارکنندگان به شهادتین (به غیر از نواصب و غالیان) اعتقاد دارند و نسبتدادن اتهام تفکر تکفیری به شیعه، غیرعالمانه و مغرضانه است.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111459_49e0ad1f8f32ac1786a28c0c773bbfe3.pdf
2020-08-22
7
33
تکفیر
ضوابط تکفیر
موجبات تکفیر
شرایط تکفیر
شیعه
نسرین
میانجی
bentolhoda@hoda.miu.ac.ir
1
دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
مهدی
فرمانیان
m.farmanian@chmail.ir
2
دانشیار گروه مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
AUTHOR
محمود
احمدی
tabligh@hoda.miu.ac.ir
3
دانشیار گروه تبلیغ و ارتباطات، مجتمع عالی بنتالهدی، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران
AUTHOR
خالد
غفوری
fegh@hoda.miu.ac.ir
4
استادیار گروه فقه، مجتمع عالی بنتالهدی، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
آشتیانی، سید جلالالدین (1381). شرح بر زاد المسافر، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم.
2
آملی جوادی، عبدالله (1389). شریعت در آینه معرفت، قم: اسراء، چاپ پنجم.
3
آملی، محمدتقی (1380). مصباح الهدی، تهران، ناشر: مؤلف.
4
آملی، میرزا محمدتقی (1380). مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، تهران: مؤلف، ج3.
5
ابن اشعث، محمد بن محمد (بیتا). الجعفریات، تهران: مکتبة النینوى الحدیثة.
6
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1378). عیون أخبار الرضا (ع)، تهران: نشر جهان، چاپ اول.
7
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمّد بن علی (1413). من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات اسلامی.
8
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمّد بن علی (1418). الهدایة فی الأصول والفروع: هدایة المتعلمین، مصحح: گروه پژوهش مؤسسه امام هادی (ع)، قم: مؤسسه امام هادی (ع).
9
ابن شهر آشوب، رشید الدین محمد بن علی (بیتا). مناقب آل أبی طالب، قم: علامه، ج3.
10
ابن منظور، محمد بن مکرم (بیتا). لسان العرب، بیروت: دار صادر، ج4.
11
اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، مصحح: آقامجتبی عراقی، ج3 و 13.
12
اصفهانی، سید ابوالحسن (1422). وسیلة النجاة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
13
امینی، عبدالحسین (1416). الغدیر، قم: مرکز الغدیر، ج3.
14
انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین (1415). الطهارة، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، ج5.
15
جرجانی، سید ضیاء (1375). رسائل فارسی جرجانی، تحقیق: معصومه نورمحمدی، تهران: میراث مکتوب.
16
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، ج1، 8 و 24.
17
حسینی تهرانی، سید محمدحسین (1423). معاد، مشهد: نور ملکوت قرآن.
18
حسینی زبیدی و دیگران (1414). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر.
19
حسینی سیستانی، سید علی (1422). المسائل المنتخبة، قم: دفتر آیتالله سیستانی.
20
حلی، حسن بن یوسف (1410). إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، مصحح: فارس حسون، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج2.
21
حلی، حسن بن یوسف (1413). نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، قم: مؤسسة آل البیت، ج3.
22
حلی، حسن بن یوسف (1419). نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، قم: مؤسسة آل البیت، ج1.
23
حلی، حسن بن یوسف (1420). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، مصحح: ابراهیم بهادری، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع).
24
حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1407). المعتبر فی شرح المختصر، مصحح: محمدعلی حیدری و دیگران، قم: سیدالشهداء، ج1.
25
حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1414). المسلک فی أصول الدین والرسالة الماتعیة، تحقیق: رضا استادی، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
26
حلّى، مقداد بن عبدالله سیورى (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: انتشارات آیتالله مرعشى نجفى.
27
سبزواری، سید عبد الأعلی (1413). مهذّب الأحکام فی بیان الحلال والحرام، قم: المنار، ج1.
28
سبزواری، هادی بن مهدی (1383). اسرار الحکم، قم: مطبوعات دینی.
29
سجادی، سید جعفر (1373). فرهنگ معارف اسلامی، تهران: دانشگاه تهران، ج1.
30
سعدی، ابوحبیب (1408). القاموس الفقهی: لغة و اصطلاح، دمشق: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
31
سیفی مازندرانی، علی اکبر (1415). دلیل التحریر الوسیلة فی الذبح والذباحة، قم: دفتر انتشرات اسلامی.
32
شافعی، عبد الملک عبد الرحمن (1427). الفکر التکفیری عند الشیعة: حقیقة ام افتراء؟ مصر: اسماعیلیه، مکتبة البخاری.
33
شعرانی، ابوالحسن (1419). تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، تهران: منشورات الاسلامیة، ج2.
34
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1344). شرح أصول الکافی، تصحیح: محمد خواجوی، تحقیق: علی عابدی شاهرودی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ج4.
35
طباطبایی حکیم، سید محسن (1410). منهاج الصالحین، تعلیقات: سید محمد باقر صدر، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، ج3.
36
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1409). العروة الوثقی، بیروت: الأعلمی للمطبوعات، ج1.
37
طبرسی، احمد بن علی (1381). الاحتجاج، ترجمه: جعفری، قم: اسلامیه.
38
طریحی، فخرالدین (1616). مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، چاپ سوم.
39
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1400). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی، مصحح: عباس قوچانی، علی آخوندی، بیروت: دار الکتاب العربی، ج41.
40
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1407). الخلاف، قم: انتشارات اسلامی.
41
عبدالمنعم، محمود عبد الرحمن (بیتا). معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیة، مصر: دار الفضیلة.
42
فاضل موحدى لنکرانى، محمد (1419). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة: المطهرات، تهران: مؤسسه عروج.
43
فاضل هندی، محمد بن حسن (1416). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام، مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم: انتشارات اسلامی، ج2 و 7.
44
فخر الدین رازی، محمد بن عمر (1413). اعتقادات فرق المسلمین والمشرکین، قاهره: مکتبة مدبولی.
45
کاشف الغطاء، محمد حسین (1416). أصل الشیعة و أصولها، بیروت: مؤسسة الأعلمی، الطبعة الرابعة.
46
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، مصحح: علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج2 و 4.
47
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج5.
48
مجلسی، محمد باقر (1413). بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج24.
49
مجلسی، محمد باقر (بیتا). حق الیقین، قم: انتشارات اسلامی.
50
مرعشی، نور الله (1409). إحقاق الحق و إزهاق الباطل، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
51
مصباح یزدی، محمدتقی (1375). آموزش عقاید، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
52
مغنیه، محمد جواد (1414). الجوامع والفوارق بین السنة والشیعة، بیروت: مؤسسة عز الدین.
53
مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبری (1413). المقنعة، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
54
مکارم شیرازی، ناصر (1434). کتاب النکاح، قم: مدرسة امام علی بن ابی طالب (ع).
55
موسوی اردبیلی، سید عبد الکریم (1427). فقه الحدود والتعزیرات، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
56
موسوی خمینی، سید روحالله (1376). کتاب الطهارة، قم: چاپخانه حکمت، ج3.
57
موسوی خمینی، سید روحالله (1421). کتاب الطهارة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، ج3.
58
موسوی خویی، سید ابو القاسم (1418). فقه الشیعة: کتاب الطهارة، قم: مؤسسه آفاق، ج2 و 8.
59
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1418). التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم: تحت اشراف لطفی.
60
موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا (1413). نتائج الأفکار فی نجاسة الکفار، قم: دار القرآن الکریم.
61
میرداماد، محمد باقر (1381). مصنفات میر داماد، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
62
میرزای قمی، ابو القاسم (بیتا). غنائم الأیام فی مسائل الحلال والحرام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
63
میرزای قمی، ابو القاسم بن محمد بن حسن (1417). غنائم الایام فی مسائل الحلال والحرام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
64
نجفی مالکی (کاشف الغطاء)، جعفر بن خضر (1413). شرح طهارة قواعد الأحکام، عراق: مؤسسة کاشف الغطاء.
65
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج3، 6، 30 و 41.
66
نراقی، ملامهدی (1369). أنیس الموحدین، تهران: الزهراء.
67
نوری، حسین بن محمد تقی (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مصحح: مؤسسة آل البیت (ع)، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، ج11.
68
النوری، میرزا حسین (1408). مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت (ع)، ج6.
69
هاشمی شاهرودی، سید محمود (زیر نظر) (1426). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
70
همدانی نجفی، آقا رضا بن محمد هادی (1416). مصباح الفقیه، قم: الجعفریة لإحیاء التراث، ج7.
71
https://www.jamaran.news/
72
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انتساب نظریه نیابت به معتزله
یکی از مسائل مهم در باب خداشناسی، چگونگی ارتباط میان ذات و صفات الاهی است. در طول تاریخ متکلمان و فیلسوفان مسلمان دیدگاههای مختلفی در این باره ابراز کردهاند. مهمترین این نظریات عبارتاند از: نفی صفات از ذات، عینیت ذات و صفات، زیادت صفات بر ذات، نیابت ذات از صفات و نظریه احوال. بسیاری از علمای شیعه نظریه «نیابت ذات از صفات» را به معتزله نسبت دادهاند. این نوشتار در صدد است با جمعآوری اقوال ملل و نحلنویسان و علمای شیعه، تاریخچه و چرایی انتساب نظریه نیابت به معتزله را بررسی کند. پس از تحلیل تاریخی و مراجعه به نوشتههای دانشمندان معتزلی به نظر میرسد انتساب نظریه نیابت به آنها نادرست بوده و باید این نظریه را خوانشی متفاوت از نظریه عینیت ذات از صفات دانست یا آن را زیرمجموعه نظریه نفی صفات از ذات به حساب آورد نه نظریهای جداگانه.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111462_c46d240266bf2ae91a97de4fc92d1190.pdf
2020-08-22
35
60
نیابت ذات از صفات
عینیت ذات و صفات
نفی صفات از ذات
معتزله
اندیشمندان شیعه
سیدرضا
قائمی
sr.ghaemi@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، مدرسه عالی و دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
معروفعلی
احمدوند
ahmadvand1342@yahoo.com
2
استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ایران
AUTHOR
آشتیانی، سید جلال الدین (1378). منتخباتی از آثار حکمای الاهی ایران، ویرایش دوم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
1
آمدی، علی سیف الدین (1391). غایة المرام فی علم الکلام، تحقیق: حسن محمود عبد اللطیف، قاهره: مجلس الاعلی للشؤون الاسلامیة.
2
آملی، محمدتقی (1374). درر الفوائد، قم: مؤسسه دار التفسیر، چاپ سوم.
3
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1357). التوحید، تصحیح: هاشم حسینی طهرانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
4
ابن کثیر، أبو الفداء اسماعیل بن عمر (1407). البدایة والنهایة، بیروت: دار الفکر.
5
ابن میمون، موسی (1427). دلالة الحائرین، تصحیح: حسین آتای، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
6
ابو زهره، محمد (بیتا). ابن حنبل: حیاته و عصره، آراؤه و فقهه، القاهرة: دار الفکر العربی.
7
احمدوند، معروفعلی (1389). رابطه ذات و صفات الاهی، قم: بوستان کتاب.
8
اشعری، ابوالحسن (1400). مقالات الاسلامیین، ویسبادن-آلمان: فرانتس شتاینر.
9
بغدادی، عبد القاهر بن طاهر (1401). اصول الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
10
تفتازانی، سعد الدین (1409). شرح المقاصد، تحقیق: عبد الرحمن عمیره، قم: منشورات الشریف الرضی، الطبعة الاولی.
11
حلی، حسن بن یوسف (1363). أنوار الملکوت فی شرح الیاقوت، تحقیق: محمد نجفی زنجانی، قم: شریف الرضی و بیدار.
12
حلی، حسن بن یوسف (1413). کشف الفوائد فی شرح قواعد العقائد، تحقیق: شیخ حسن مکی عاملی، بیروت: دار الصفوة، الطبعة الاولی
13
رضایی، محمد (1384). «محنه و تشکیل نخستین محاکم تفتیش عقاید»، در: آیین پژوهش، ش95، ص10-14.
14
سبحانی تبریزی، جعفر (1386). محاضرات فی الالهیات، قم: نشر مؤسسه امام صادق (ع).
15
سبزواری، ملاهادی (1369-1379). شرح المنظومه، تصحیح و تحقیق: حسن حسنزاده آملی، تهران: ناب.
16
سعیدی مهر، محمد (1377). آموزش کلام اسلامی، قم: مؤسسه فرهنگی طه.
17
شریف رضی (1373). نهج البلاغه، ترجمه و شرح: سید علینقی فیضالاسلام، تهران: فیضالاسلام.
18
شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبد الکریم (1421). الملل والنحل، تحقیق: امیرعلی مهنا و علی حسن فاعور، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الثامنة.
19
شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبد الکریم (بیتا). نهایة الاقدام فی علم الکلام، تصحیح: آلفرد جیوم، قاهره: مکتبة المتنبی.
20
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366). شرح أصول الکافی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
21
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1381). المبدا والمعاد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
22
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة.
23
عبد الله، محمد رمضان (1986). الباقلانی و آراؤه الکلامیة، بغداد: مطبعة الامة.
24
علیزمانی، امیرعباس (1385). سخنگفتن از خدا، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
25
غزالی، ابو حامد (1993). الاقتصاد فی الاعتقاد، علی بوملحم، بیروت: دار مکتبة الهلال، الطبعة الاولی.
26
فاضل مقداد (1405). إرشاد الطالبین إلی نهج المسترشدین، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
27
فاضل مقداد؛ حسینی، ابوالفتح بن مخدوم (1365). الباب الحادی عشر مع شرحیه، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
28
فخرالدین رازی، محمد بن عمر (1378). کتاب المحصل، تحقیق: حسین آتای، قم: الشریف الرضی، چاپ اول.
29
فلوطین (1366). دوره آثار، ترجمه: محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
30
قاضی عبد الجبار؛ مانکدیم، قوام الدین (1422). شرح الاصول الخمسة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
31
قمی، قاضی سعید (1362). کلید بهشت، تهران: الزهراء.
32
مفید، محمد بن محمد (1413). أوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
33
موسوی بجنوردی، سید محمدکاظم (1372). دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
34
Luft, Paul; Turner, Colin (2008). Shi’ism: Al-'Allama al-Hilli and Shi'ite Mu'tazilite Theology, New York: Routledge.
35
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی جایگاه عقل در اندیشه صاحبان تفسیر المنار
المنار یکی از مهمترین تفسیرهای اهل سنت با گرایش عقلیاجتماعی در سده معاصر به شمار میآید. ریشه تمایلهای خردگرایانه صاحبان المنار را میتوان در اندیشههای اصلاحگرایانه آنها جستوجو کرد. تأکید عبده و رشید رضا بر بازگشت به قرآن و بازخوانی سنت اسلامیِ متناسب با نیازهای روز جامعه، سبب توجه بیش از پیش آنها به عقلگرایی شده است؛ امری که افراط در آن به تأویلهای دور از ذهن و تفسیر به رأی انجامیده است. این پژوهش با بررسی و تحلیل محتوای تفسیر المنار در صدد است ضمن تبیین ماهیت تجربی عقلگرایی عبده و رشید رضا، ارکان خردگرایی تفسیر المنار را استخراج، و اشکالهای وارد بر آن را بررسی کند. بر مبنای نتایج پژوهش، صاحبان تفسیر المنار به عقل تجربی گرایش دارند و بهشدت با عقل فلسفی مخالفاند. هماهنگی میان قرآن و یافتههای تجربی، همچنین نفی نقلگرایی در پی تقلیدگریزی از مهمترین ارکان گرایش عقلی در تفسیر المنار است. از برجستهترین اشکالهای گرایش عقلی تفسیر المنار نیز میتوان به تأویلهای مادی و حسگرایانه و رویکرد سلفیگرایانه اشاره کرد. این آسیبها که بیشتر پس از حیات عبده در المنار رخنه کرده، سبب دوگانگی رویکرد این تفسیر شده است.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111463_676641bfb4d03c34e554037967ab4cd9.pdf
2020-08-22
61
87
عقلگرایی
عبده
رشید رضا
تفسیر المنار
ارکان عقلگرایی
اشکالهای عقلگرایی
عبدالله
میراحمدی
mirahmadi_a@yahoo.com
1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
مونا
امانی پور
mana_996@yahoo.com
2
دانشآموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
اسعدی، محمد (1392). «جریان تفسیر اجتماعی عقلی»، در: آسیبشناسی جریانهای تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
2
اسماعیل، عزّالدین؛ و آخرون (1986). الامام محمد عبده امام التجدید والاصلاح الدینی، بیروت: دار العودة.
3
اکبرنژاد، مهدی (1384). «بررسی و نقد دیدگاه رشید رضا و احمد امین درباره احادیث مهدویت»، در: مقالات و بررسیها، ش77، ص21-45.
4
امیدی، مهدی (1388). «منابع معرفتی فلسفه سیاسی اسلامی از منظر فیلسوفان اسلامی»، در: معرفت، ش145، ص13-40.
5
امین، احمد (1368). زعماء الإصلاح فی العصر الحدیث، قاهرة: مکتبة النهضة المصریة.
6
ایازی، محمدعلی (1414). المفسّرون حیاتهم و منهجهم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
7
پارسانیا، حمید (1381). «از عقل قدسی تا عقل ابزاری»، در: علوم سیاسی، ش19، ص7-16.
8
جبرئیلی، محمدصفر (1391). سیری در تفکر کلامی معاصر، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
9
جوادی آملی، عبدالله (1388). تفسیر تسنیم، قم: اسراء، چاپ هشتم.
10
حاجیزاده، محسن؛ مؤمنی، عابدین (1394). «نظریه اعتبار خبر واحد در دماء در ترازوی نقد»، در: کاوشی نو در فقه، ش1، ص131-155.
11
حنفی، حسن (1998). هموم الفکر والوطن، قاهرة: دار قباء.
12
خوشدل، حسین؛ پهلوان، منصور (1378). «روششناسی نقد و فهم حدیث در تفسیر المنار»، در: علوم حدیث، ش48، ص78-99.
13
ذهبی، محمد حسین (بیتا). التفسیر والمفسّرون، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
14
رشید رضا، محمد (1327). مجلة المنار، مصر (المنصورة): دار الوفاء، ش30.
15
رشید رضا، محمد (1414). تفسیر القرآن العظیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دار المعرفة.
16
رشید رضا، محمد (1427). تاریخ الاستاذ الامام، قاهرة: دار الفضیلة، الطبعة الثانیة.
17
رضی بهابادی، بیبی سادات؛ اوجاقی، شمسی (1396). «مبانی و روش تفسیر المنار در بررسی امور خارقالعاده»، در: اندیشه نوین دینی، ش48، ص45-62.
18
رومی، فهد بن عبد الرحمن (1407). منهج المدرسة العقلیة الحدیثة فی التفسیر، بیروت: مؤسسة الرسالة، الطبعة الثالثة.
19
زمخشری، محمود (1407). الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثالثة.
20
شاذلی، سید بن قطب بن ابراهیم (1412). فی ظلال القرآن، قاهرة: دار الشروق، الطبعة السابعة عشر.
21
صالح، صبحی (1984). علوم الحدیث و مصطلحه عرض و دراسة، بیروت: دار العلم للملایین.
22
طباطبایی، محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مکتبة النشر الإسلامی، الطبعة الخامسة.
23
طبرسی، احمد بن علی (1403). الإحتجاج علی أهل اللجاج، تحقیق: محمدباقر خرسان، مشهد: نشر مرتضی.
24
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم.
25
عبده، محمد (1341). تفسیر القرآن الکریم؛ جزء عمّ، قاهرة: شرکة مساهمة مصریة.
26
عقیلی، علیرضا (1375). «منزلت و کاربرد عقل در چهار تفسیر سده اخیر»، در: پژوهشهای قرآنی، ش7 و 8، ص232-251.
27
عمارة، محمد (1981). الامام محمد عبده مجدّد الاسلام، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
28
فخر الدین رازی، محمد بن عمر (1401). التفسیر الکبیر، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الاولی.
29
قائمینیا، علیرضا؛ آزادی، محسن (1393). «رابطه علم و دین در مسئله کیهانشناسی از دیدگاه المنار و المیزان»، در: قبسات، ش74، ص21-44.
30
گلمحمدی، علی (1390). «محمّد رشید رضا»، در: اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
31
مامقانی، عبد الله (1411). مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
32
مسعودی، عبدالهادی (1395). تفسیر روایی جامع، قم: دارالحدیث.
33
نفیسی، شادی (1379). عقلگرایی در تفاسیر قرن چهاردهم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
34
ORIGINAL_ARTICLE
واقعنگری در دلایلنگاری: بررسی تثبیت دلائل النبوة اثر قاضی عبدالجبار همدانی معتزلی
دلایلنگاری در سیره نبوی (ص) از قرن سوم هجری به وجود آمد. این شاخه از تاریخنگاری پیامبر (ص) کتابهایی را بررسی و معرفی میکند که با تأکید ویژه بر معجزات و نشانههای پیامبری حضرت محمد (ص) سعی در اثبات نبوت وی دارد. تثبیت دلائل النبوه یکی از مهمترین آثار در تاریخنگاری دلائلالنبی است. نویسنده این اثر قاضی عبدالجبار همدانی، از بزرگان معتزله و قاضیالقضات معروف ری، بود. وی هم در شیوه نگارش و هم در هدف نوشتن، راهی مستقل از دیگر نویسندگان کتب دلایل پیمود. از ویژگیهای مهم این کتاب توجه نویسنده به واقعیتها در اثبات نبوت حضرت محمد (ص) بوده است؛ چیزی که در دیگر کتب دلایل، بهویژه آثار حدیثی، کمتر به آن توجه شده است. در مقاله پیش رو میکوشیم زوایای مختلف کتاب تثبیت دلائل النبوه را با تکیه بر خصایص دلایلنگاری بررسی کنیم. اینکه عبدالجبار همدانی درباره معجزات و نشانههای پیامبری حضرت محمد (ص) چگونه اندیشیده و قراردادن این تصویر در قاب دلایلنگاری پیامبر (ص)، در پژوهش حاضر بررسی شده است. روش تحقیق در این مقاله، کتابخانهای با تکیه بر منابع دست اول در کنار بهرهگیری از تحقیقات جدید، و استفاده از شیوه تحلیلیتوصیفی برای بررسی دادهها است.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111464_7bee56c971888253ab7e37ad5ae5e6e3.pdf
2020-08-22
89
119
حضرت محمد (ص)
دلایلنگاری
تثبیت دلائل النبوه
معجزه
عبدالجبار همدانی
مجتبی
گراوند
garavand.m@lu.ac.ir
1
استادیار گروه تاریخ اسلام، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
LEAD_AUTHOR
داریوش
نظری
nazari.d@lu.ac.ir
2
استادیار گروه تاریخ اسلام، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
AUTHOR
مهناز
کوهی
mahnazkoohi@yahoo.com
3
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
آیینهوند، صادق (1377). علم تاریخ در گستره تمدن اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2
ابن اثیر، عزالدین علی (1371). الکامل، ترجمه: ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
3
ابنعبری، ابوالفرج هارون (1364). تاریخ مختصر الدول، ترجمه: محمدعلی تاجپور و حشمتالله ریاضی، تهران: اطلاعات.
4
ابنفارس، احمد (بیتا). مقاییس اللغة، تحقیق: محمد هارون، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
5
ابنندیم، محمد بن اسحاق (1346). الفهرست، ترجمه: محمدرضا تجدد، بیجا: چاپخانه بازرگانی ایران.
6
ابو حیان توحیدی، علی بن محمد بن عباس (1965). اخلاق الویزیرین، دمشق: مطبعة هاشمیة.
7
ابو نعیم اصفهانی، احمد بن عبد الله (1397). دلائل النبوة، حیدر آباد: دائرة المعارف العثمانیة.
8
ابوحاتم رازی، احمد (۱۳۹۷). اعلام النبوة، به کوشش: صلاح صاوی و غلامرضا اعوانی، با مقدمه انگلیسی: حسین نصر، تهران: انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران.
9
بدوی، عبدالرحمن (1374). تاریخ اندیشههای کلامی در اسلام، ترجمه: حسین صابری، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
10
بغدادی، اسماعیل (بیتا). ایضاح المکنون فی الذیل علی کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
11
بغدادی، اسماعیل پاشا (1951). هدیة العارفین، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
12
بهرامیان، مسعود؛ حسینی قمصری، سید علی (1392). «زمینهها و علل شکلگیری کتب دلایل»، در: تاریخنامه خوارزمی، س1، ش1، ص35-56.
13
بیهقی، احمد بن حسین (1405). دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
14
تیمی اصفهانی، اسماعیل بن محمد (1412). دلائل النبوة، تحقیق: مساعد بن سلیمان راشد الحمید، ریاض: دار العاصمة.
15
جزری، ابن اثیر (1400). اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت: دار صادر.
16
جعفریان، رسول (1372). مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه تا آغاز دوره انحلال معتزله در شیعه، قم: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
17
جعفریان، رسول (1385). سیره رسول خدا (ص)، قم: دلیل ما.
18
حلی، جمال الدین (بیتا). کشف المراد: شرح تجرید الاعتقاد، ترجمه و شرح فارسی: ابوالحسن شعرانی، تهران: اسلامیه.
19
حموی، یاقوت بن عبد الله (1374). معجم الادباء، ترجمه: عبدالحمید آیتی، تهران: سروش.
20
خانجانی، قاسم (1381). «دلایلنگاری در سیره نبوی»، در: کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش61-62، ص132-137.
21
دوری، عبد العزیز (1420). بحث فی نشأة علم التاریخ عند العرب، ریاض: مکتبة العبیکان.
22
دهقانینژاد، عباس؛ سعیدی مهر، محمد (1394). «اثبات وقوع معجزات از دیدگاه قاضیعبدالجبار معتزلی و ریچارد سویینبرن»، در: اندیشه دینی، ش2 (94)، دوره 15، ص27-48.
23
ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان (1413). سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسة الرسالة.
24
ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان (1414). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر الاعلام، بیروت: دارالکتاب العربی.
25
رینولدز، جبرئیل سعید (1382). «آیا تثبیت دلائل النبوة را میتوان منبعی مسیحی به شمار آورد؟»، ترجمه: منصور معتمدی، در: معارف، ش3، ص76-106.
26
زرکلی، خیر الدین (1989). الاعلام، بیروت: دار العلم للملایین.
27
زریاب خویی، عباس (1368). بزمآورد، تهران: محمدعلی علمی.
28
زرینکوب، عبدالحسین (1384). کارنامه اسلام، تهران: امیرکبیر.
29
زیدان، جرجی (1386). تاریخ تمدن اسلام، ترجمه و نگارش: علی جواهرکلام، تهران: امیرکبیر.
30
سجادی، صادق؛ عالمزاده، هادی (1380). تاریخنگاری در اسلام، تهران: سمت.
31
سجستانی، ابو یعقوب (1966). اثبات النبوات، تحقیق: عارف تأمر، بیروت: مطبعة الکاثولیکیة.
32
سزگین، فؤاد (1380). تاریخ نگارشهای عربی، ترجمه: مؤسسه نشر فهرستگان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
33
سمعانی، عبد الکریم (1408). الانساب، بیروت: دار الجنان.
34
صبحی، احمد محمود (1405). فی علم الکلام، بیروت: دار النهضة العربیة.
35
ضبی، احمد بن یحیی (1884). بغیة الملتمس فی تاریخ رجال اندلس، مجریط: روخس.
36
طبری، علی بن سهل (1393). الدین والدولة فی اثبات نبوة النبی، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
37
طقوش، محمد سهیل (1393). تاریخ عباسیان، ترجمه: حجت الله جودکی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
38
طوسی، ابوعلی حسن (خواجه نظامالملک) (1347). سیر الملوک: سیاستنامه، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
39
عبد الجبار همدانی اسدآبادی، قاضی بن حسن (بیتا الف). تثبیت دلائل النبوة، بیروت: دار العربیة.
40
عبدالجبار همدانی اسدآبادی، قاضی بن حسن (بیتا ب). المغنی فی ابواب التوحید والعدل، مصر: بینا.
41
غالب، مصطفی (1964). الاعلام الاسماعیلیة، بیروت: دار الیقظة العربیة.
42
فریابی، محمد بن جعفر (1954). دلائل النبوة و معه، تصحیح: محمود بن محمد حداد، ریاض: دار الطیبة.
43
قمی، شیخ عباس (1368). الکنی والالقاب، طهران: مکتبة الصدر.
44
کحالة، عمر رضا (بیتا). معجم المؤلفین، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
45
گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه (1389). دانشنامه سیره نبوی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
46
متز، آدام (1362). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه: علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: امیرکبیر.
47
مدرس، میرزا محمدعلی (بیتا). ریحانة الادب، تبریز: چاپخانه مشفق.
48
مشکور، محمدجواد (1368). سیر کلام در فرق اسلام، تهران: شرق.
49
مطهری، حمیدرضا (1387). زندقه در سدههای نخستین اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
50
نجاشی، احمد بن علی (1408). رجال نجاشی، بیروت: دار الأضواء.
51
نصر، سید حسین (1386). علم و تمدن در اسلام، ترجمه: احمد آرام، تهران: علمیفرهنگی.
52
نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد (1405). تلخیص المحصَّل المعروف بنقد المحصّل، بیروت: دار الاضواء.
53
نیآوردی، علی بن محمد (1414). اعلام النبوة، تحقیق: خالد عبد الرحمن عک، بیروت: دار النفائس.
54
هالم، هاینز (2536). دانشنامه ایران و اسلام، زیر نظر: احسان یارشاطر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
55
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی ادله شافعی درباره حجیت سنت
یکی از مباحث مهم در عرصه ادله استنباط احکام در بین اندیشمندان اسلامی، حجیت سنت پیامبر و پذیرفتن یا نپذیرفتن اخبار آحاد است که در گذر زمان موافقان و مخالفان آنها دلایلی مطرح کردهاند. شافعی یکی از طرفداران حجیت سنت و اخبار آحاد در میان دانشمندان همعصر خویش است که با اقامه استدلالهایی در تألیفاتش از جایگاه سنت دفاع کرده است. او با دلایلی از متون دینی و ادله عقلی، حجیت سنت را به صورت عام و حجیت خبر واحد را به صورت خاص بیان میکند و میگوید علاوه بر دلالت نصوص قرآنی بر حجیت سنت و بیان مجمل قرآن و تخصیص عموم آیات آن، در سنت احکامی سوای آنچه در قرآن آمده، وجود دارد که سنت زائد گفته میشود. این دیدگاه شافعی با دیدگاه برخی از اندیشمندان، از جمله شاطبی، بهظاهر همسویی ندارد. این مقاله استدلال مخالفان حجیت سنت و خبر آحاد در عصر شافعی و روزگار کنونی را میکاود. سپس دیدگاه شافعی را با توجه به ادله وی و با استناد به مفاد آیات و احادیث صحیح، درباره حجیت سنت بیان میکند و با استناد به متون دینی و تاریخی و با توجه به عملکرد صحابه، حجیت خبر واحد را با شروطی که وی میگوید بررسی میکند.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111465_d5b7910370dd217a31d8f3befefd576a.pdf
2020-08-22
121
161
سنت
حجیت
خبر واحد
شافعی
سنت زائد
جلال
جلالی زاده
jjalalizadeh60@gmail.com
1
استادیار گروه فقه شافعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
AUTHOR
مصطفی
ذوالفقارطلب
zolfaghar49@ut.ac.ir
2
استادیار گروه فقه شافعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
AUTHOR
محمد
جمالی
dm_jamali50@ut.ac.ir
3
استادیار گروه فقه شافعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
AUTHOR
جوانمیر
محمدی
javanmir.moh@gmail.com
4
دانشجوی دکتری فقه شافعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
آمدی، علی بن محمد (1402). الإحکام فی الاصول الأحکام، دمشق و بیروت: المکتبة الإسلامیة.
2
ابن ابی حاتم رازی، عبد الرحمن بن محمد (بیتا). الجرح والتعدیل، بیجا: موقع یعسوب.
3
ابن اثیر الجزری، ابی السعادت المبارک بن محمد (بیتا). النهایة فی غریب الحدیث والأثر، بیروت: دار الفکر.
4
ابن تیمیه، أحمد (1416). مجموع فتاوی، المدینة: مجمع الملک فهد.
5
ابن حجر العسقلانی، أحمد بن علی (بیتا). فتح الباری بشرح صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر.
6
ابن حزم، علی بن احمد (1403). الاحکام فی الاصول الاحکام، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
7
ابن حنبل، محمد (1995). المسند، بیروت: مؤسسة الرسالة.
8
ابن قیم، محمد ابن ابی بکر (بیتا). مختصر الصواعق المرسلة، بیجا: اضواء السلف.
9
ابن منظور، محمد بن مکرم (1413). لسان العرب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
10
ابو داوود السجستانی الأزدری، سلیمان بن الأشعث (بیتا). سنن ابی داوود و معه معالم السنة للخطابی، حمص: دار الحدیث.
11
ابو زهره، محمد (1987). الشافعی و حیاته و آراءه الفقهیة، قاهره: دار الفکر العربی.
12
ازهری، ابو منصور محمد بن احمد (بیتا). تهذیب اللغة، قاهره: الدار المصریة للتألیف.
13
احمد قوشتی، عبد الرحیم (بیتا). مناهج الاستدلال علی مسائل العقیدة الاسلامیة، بیجا: بینا.
14
اعظمی، محمد مصطفی (1400). دراسات فی الحدیث النبوی و تاریخ تدوینه، بیروت: المکتبة
15
الاسلامیة.
16
بخاری، ابو عبد الله محمد بن اسماعیل (1998). صحیح البخاری، مصر: بیت الأفکار الدولیة.
17
البنا، جمال (بیتا). السنة و دورها فی فقه الجدید، قاهره: دار الفکر الاسلامی.
18
بهاری هندی، محب الله بن عبد الشکور (1938). الرسالة، مصر: مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
19
بهاری هندی، محب الله بن عبد الشکور (بیتا). مسلّم الثبوت، بیروت: دار الفکر.
20
بیهقی، احمد بن حسین (1412). معرفة السنن والآثار، کراتشی: جامعة الدراسات الإسلامیة.
21
حاکم، محمد بن عبد الله (1411). المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
22
خضری بک، محمد (1967). تاریخ التشریع الاسلامی، بیروت: دار الفکر.
23
رامهرمزی، حسن بن عبد الرحمن (1404). المحدث الفاصل بین الراوی والواعی، بیروت: دار الفکر.
24
رشید رضا، محمد (بیتا). «بحث: الاسلام هو القرآن وحده»، فی: مجلة المنار، به نقل از: المکتبة الشاملة.
25
رفعت فوزی، عبد المطلب (بیتا). توثیق السنة فی القرن الثانی الهجری اسسه و اتجاتاته، مصر: مکتبة الخنانجی.
26
زرقانی، سیدی محمد بن عبد الباقی (1997). شرح الزرقانی علی الموطأ الإمام مالک، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
27
زیدان، عبد الکریم (1415). الوجیز، تهران: دار احسان.
28
سباعی، مصطفی (بیتا). السنة و مکانتها فی التشریع، قاهره: دار الوراق.
29
سلفی، محمد لقمان (1999). مکانة السنة فی التشریع الاسلامی و رحض مزاعم المنکرین والملحدین، ریاض: دار الداعی للنشر والتوزیع.
30
سیوطی، جلال الدین (بیتا). الجامع الکبیر، بیجا: موقع ملتقی أهل الحدیث.
31
سیوطی، جلال الدین (بیتا). مفتاح الجنة، مصر: ادارة الطباعة المنیریة.
32
شاطبی، ابو اسحاق (1420). الموافقات، بیروت: دار المعرفة.
33
شافعی، محمد بن ادریس (بیتا). الأم، بیروت: دار الفکر.
34
شافعی، محمد بن ادریس (1938). الرسالة، مصر: مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
35
شافعی، محمد بن ادریس (بیتا). مسند الشافعی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
36
شافعی، محمد بن ادریس (1990). اختلاف الحدیث، بیروت: دار المعرفة.
37
شحرور، محمد (بیتا). الکتاب والقرآن، دمشق: الاهالی للطباعة.
38
شواشی، سلیمان (بیتا). واصل بن عطاء و آراؤه الکلامیة، بیجا: دار العربیة للکتاب.
39
شوکانی، محمد بن علی بن محمد (بیتا). ارشاد الفحول الی تحقیق الحق من علم الاصول، بیروت: دار المعرفة.
40
صبحی منصور، احمد (بیتا). القرآن و کفی، فی: www.ahl.alquran.com
41
طبری، ابو جعفر محمد بن جریر (1968). الجامع البیان عن تأویل آی القرآن، قاهره: مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده.
42
عبد الرزاق اسود، محمد (1429). الاتجاهات المعاصرة فی دراسة السنة النبویة، دمشق: دار الکلم الطیب.
43
عبد الغنی، عبد الخالق (1997). حجیة السنة، بیجا: المنصورة.
44
عطور، عبد العزیز حسین (1437). الامام الشافعی و اثره فی علم الحدیث، استانبول: مکتبة الإرشاد.
45
العظیم آبادی، شرف الحق (2005). عون المعبود شرح سنن ابی داوود، بیروت: دار ابن حزم.
46
فخر الدین رازی، محمد بن عمر (بیتا). الجرح والتعدیل، بیجا: بینا.
47
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1407). القاموس المحیط، بیروت: مؤسسة الرسالة.
48
قاسمی، محمد جمال الدین (بیتا). قواعد التحدیث من فنون الحدیث، بیروت: دار الکتب العلمیة.
49
گلدزیهر، اجناس (بیتا). العقیدة والشریعة فی القرآن، قاهره: مؤسسة مصریة للطباعة الحدیثة.
50
مالک، ابو عبد الله الاصبحی (1413). الموطأ الإمام مالک، دمشق: دار القلم.
51
منصور، اسماعیل (1990). اختلاف الحدیث، بیروت: دار المعرفة.
52
منصور، اسماعیل (بیتا الف). تبصیر الامة بحقیقة السنة، بیروت: بینا.
53
منصور، اسماعیل (بیتا ب). مسند الشافعی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
54
نووی، ابوزکریا (1392). المنهاج فی شرح صحیح مسلم بن الحجاج، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
55
نیشابوری، مسلم بن حجاج (1995). صحیح مسلم بشرح النووی، قاهرة: دار ابی حیان.
56
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد روایات عاشورایی المعجم الکبیر طبرانی و تأثیر آن بر شیعه امامیه
مقتل الحسین (ع) موجود در المعجم الکبیر طبرانی از جمله مقاتل برجایمانده و قدیمی است که البته همچون دیگر کتابهای تاریخی و روایی از هجمه تحریفات عاشورایی مصون نمانده، و خواننده را در برخی مطالب مربوط به عاشورا در تردید قرار میدهد. گرچه طرق حدیثی کتابهای وی مسند و متصل است، اما با بررسی متنی روایات میتوان دریافت که مؤلف با بیان اخباری خاص، سعی در نشاندادن رویکردی دارد که هدف اصلی نهضت امام را تحت تأثیر دیدگاهی ویژه قرار دهد. دیگر عالمان اهل سنّت نیز این دیدگاه را از شخصیتی مانند طبرانی گرفتهاند. لذا برخی از ایشان مانند ابنعساکر و ذهبی این روایات را با لعاب بیشتری نقل کردهاند. روایاتی که بیشتر مربوط به حوادث خارقالعاده و غیرطبیعی پس از شهادت امام است سرمنشأ ایجاد دیدگاه طبرانی است. این مقتل علیرغم اخبار منفرد نسبت به دیگر کتب تاریخی یا حدیثی، بعضاً با وقایع مسلّم یا روایات تاریخی دیگر ناسازگار است و گاه ضمن ضعف جدی سند و متن و تناقضات و تعارضات عقلیِ جمعناپذیر، شأن امام معصوم (ع) یا خاندان معصومان (ع) را مخدوش کرده و پایههای نااستواری برای تحقیق پیش روی عالمان فریقین در قرنهای بعد از خود قرار داده است. میتوان گفت شیعه تأثیرپذیرترین مکتبی است که از این روایات خوشهچینی کرده است. در این بررسی با روش کتابخانهای و رویکردی تحلیلیانتقادی کوشیدهایم پس از توضیحاتی چند درباره کتاب وی، به برخی از این هجمههای تحریفی اشاره کنیم و بنیانهای تاریخی و رواییاش را بکاویم.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111466_278d40d51e95254f783b0119a6bd3c5c.pdf
2020-08-22
163
217
المعجم الکبیر
طبرانی
مقتل الحسین (ع)
روایات عاشورایی
تحریفات
محسن
رفعت
mohsenrafaat@gmail.com
1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن أثیر، عزّ الدین ابی الحسن (1371). الکامل فی التاریخ، ترجمه: ابوالقاسم حالت و عباس خلیلى، تهران: مؤسسه مطبوعاتى علمى.
2
ابن أثیر، عزّ الدین ابی الحسن (1385). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر، دار بیروت.
3
ابن أثیر، عزّ الدین ابی الحسن (1409). أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت: دار الفکر.
4
ابن ادریس، محمد بن احمد (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (والمستطرفات)، تحقیق: حسن بن احمد موسوى، ابو الحسن بن مسیح، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
5
ابن أعثم کوفی، احمد بن علی (1411). الفتوح، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار الأضواء.
6
ابن بابویه قمی (صدوق)، ابو جعفر محمد (1376). الأمالی، تهران: کتابچی.
7
ابن بابویه قمی (صدوق)، ابو جعفر محمد (1378). عیون أخبار الرضا (ع)، تحقیق: مهدی لاجوردی، تهران: جهان.
8
ابن بابویه قمی (صدوق)، ابو جعفر محمد (1385). علل الشرائع، قم: داوری.
9
ابن بطریق، یحیی بن حسن (1407). عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب إمام الأبرار، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
10
ابن جوزی، ابو الفرج (1412). المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، تحقیق: محمد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
11
ابن حبان، محمد أبو حاتم (1393). الثقات، حیدرآباد: مجلس دائرة المعارف العثمانیة، مؤسسة الکتب الثقافیة.
12
ابن حبان، محمد أبو حاتم (بیتا الف). السیرة النبویة و أخبار الخلفاء، تحقیق: عزیر زند، بیروت: الکتب الثقافیة.
13
ابن حبان، محمد أبو حاتم (بیتا ب). کتاب المجروحین من المحدثین والضعفاء والمتروکین، تحقیق: محمود إبراهیم زائد، مکة: دار الباز.
14
ابن خشاب بغدادی، محمد عبد الله بن نصر (بیتا). تاریخ موالید الأئمة، قم: مکتبة آیة الله مرعشی نجفی.
15
ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد (1408). تاریخ ابن خلدون، تحقیق: خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر.
16
ابن خیاط، أبو عمرو خلیفة (1415). تاریخ خلیفة بن خیاط، تحقیق: فواز، بیروت: دار الکتب العلمیة.
17
ابن سعد، محمد (1414). الطبقات الکبری، تحقیق: محمد بن صامل السلمی، طائف: مکتبة الصدیق.
18
ابن شاهین، عمر (1404). تاریخ اسماء الثقات، تحقیق: صبحی سامرائی، تونس: دار السلفیة.
19
ابن شهر آشوب، محمد بن علی (1379). مناقب آل ابی طالب (ع)، قم: علامه.
20
ابن طاووس، علی بن موسی (1348). اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه: احمد فهری زنجانی، تهران: جهان.
21
ابن طاووس، علی بن موسی (1416). التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن [الملاحم والفتن]، تحقیق و چاپ: اصفهان: مؤسسة صاحب الأمر.
22
ابن عبد البر، أبو عمر یوسف بن عبد الله (1412). الإستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت: دار الجیل.
23
ابن عدی، أبو أحمد عبد الله (1409). الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق: یحیی مختار غزاوی، بیروت: دار الفکر.
24
ابن عساکر، ابو القاسم علی بن حسن (1414). ترجمة الإمام الحسین (ع)، تحقیق: محمد باقر محمودی، قم: مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة.
25
ابن عساکر، ابو القاسم علی بن حسن (1415). تاریخ مدینة دمشق، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار الفکر.
26
ابن غضائری، احمد بن حسین (1364). الرجال، تحقیق: محمدرضا حسینى، قم: دار الحدیث.
27
ابن قولویه، جعفر بن محمد (1356). کامل الزیارات، تحقیق: عبد الحسین امینی، نجف: دار المرتضویة.
28
ابن کثیر دمشقی، أبوالفداء إسماعیل (1422). البدایة والنهایة، بیروت: دار المعرفة.
29
ابن ندیم، محمد بن ابی یعقوب (بیتا). الفهرست، تحقیق: رضا تجدد، بیجا: بینا.
30
ابن نما، جعفر بن محمد (1406). مثیر الأحزان، تحقیق و چاپ: قم: مدرسة الإمام المهدی (عج).
31
ابن نما، جعفر بن محمد (1416). ذوب النضار فی شرح الثار، تحقیق: فارس حسون کریم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
32
ابو مخنف کوفی، لوط بن یحیی (1417). وقعة الطفّ، تحقیق: محمد هادی یوسفی غروی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
33
اربلی، علی بن عیسی (1381). کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تبریز: بنیهاشمی.
34
اصفهانی، ابو الفرج (بیتا). مقاتل الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، بیروت: دار المعرفة.
35
اندلسی، ابن عبد ربه (1404). العقد الفرید، بیروت: دار الکتب العلمیة.
36
باعونی شافعی، محمد بن أحمد (1415). جواهر المطالب فی مناقب الإمام علی (ع)، تحقیق: محمد باقر محمودی، قم: مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة.
37
بحرانی اصفهانی، عبد الله (1413). عوالم العلوم، قم: مؤسسة الامام المهدی (عج).
38
بحرانی، سید هاشم بن سلیمان (1413). مدینة معاجز الأئمة الإثنی عشر، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
39
بخاری، أبونصر سهل بن عبد الله (1413). سرّ السلسلة العلویة، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم، قم: شریف رضی.
40
بلاذری، احمد (1397). أنساب الأشراف، تحقیق: محمد باقر محمودی، بیروت: دار التعارف.
41
بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین (1405). دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق: عبد المعطی قلعجی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
42
بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین (بیتا). السنن الکبری، بیجا: دار الفکر.
43
جزائری، نعمت الله (1427). ریاض الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
44
جوادی آملی، عبدالله (1384). تسنیم: تفسیر قرآن کریم، قم: اسراء.
45
حر عاملی، محمد بن حسن (1425). إثبات الهداة بالنصوص والمعجزات، بیروت: اعلمی.
46
حسینی مرعشی، سید نور الله (بیتا). شرح إحقاق الحق و إزهاق الباطل، تعلیق: سید شهاب الدین مرعشی نجفی، قم: منشورات مکتبة آیة الله مرعشی نجفی.
47
حسینی موسوی، محمد بن أبی طالب (1418). تسلیة المُجالس و زینة المَجالس، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
48
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1411). رجال العلامة الحلی، تحقیق: محمد صادق بحر العلوم، نجف: دار الذخائر.
49
حموی، شهاب الدین (1995). معجم البلدان، بیروت: دار صادر.
50
حنبلی دمشقی، ابن العماد شهاب الدین ابو الفلاح (1406). شذرات الذهب، تحقیق: الأرناؤوط، دمشقـ بیروت: دار ابن کثیر.
51
خوارزمی، موفق بن احمد خطیب (بیتا). مقتل الحسین (ع)، تحقیق: محمد سماوی، قم: انوار الهدی.
52
خویی، سید ابوالقاسم (بیتا). البیان فی تفسیر القرآن، بیجا: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئى.
53
دینوری، ابن قتیبة (1410). الإمامة والسیاسة، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار الأضواء.
54
دینوری، ابن قتیبة (1992). المعارف، تحقیق: ثروت عکاشة، القاهرة: الهیئة المصریة.
55
دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود (1368). الأخبار الطوال، تحقیق: عبد المنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، قم: منشورات الرضی.
56
دیارى بیدگلى، محمدتقى (1383). پژوهشى در باب اسرائیلیات در تفاسیر، تهران: سهروردى.
57
ذهبی، شمس الدین محمد (1382). میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت: دار المعرفة.
58
ذهبی، شمس الدین محمد (1410). تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر والأعلام، تحقیق: عبد السّلام قدمری، بیروت: دار الکتاب العربی.
59
ذهبی، شمس الدین محمد (1413 الف). الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، تحقیق: محمد عوامة، جدة: دار القبلة.
60
ذهبی، شمس الدین محمد (1413 ب). سیر اعلام النبلاء، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة الرسالة.
61
ذهبی، شمس الدین محمد (بیتا). تذکرة الحفاظ، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
62
رازی، أبو محمد عبد الرحمن (1371). الجرح والتعدیل، مطبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة بحیدر آباد الدکن الهند، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
63
رافعی، عبد الکریم (بیتا). فتح العزیز شرح الوجیز، بیجا: دار الفکر.
64
راوندی، قطب الدین (1409). الخرائج والجرائح، قم: مؤسسة الإمام المهدی (عج).
65
رحمان ستایش، محمدکاظم؛ رفعت، محسن (1389). «روایات عاشورایی الفتوح ابنأعثم کوفی در میزان نقد و بررسی»، در: حدیثپژوهی، ش3، ص79-116.
66
رفعت، محسن (1394). «نقد و بررسی روایات عاشورایی مقاتل امام حسین (ع) از آغاز تا قرن چهاردهم»، رساله دکتری علوم قرآن و حدیث، استاد راهنما: محمدکاظم رحمان ستایش، استادان مشاور: محمدتقی دیاری بیدگلی و مصطفی دلشاد تهرانی، قم: دانشگاه قم.
67
رفعت، محسن (1396) «روایات عاشورایی مقتل شیخ صدوق در میزان نقد»، در: شیعهپژوهی، س3، ش10، ص113-142.
68
زبیدی، محمد مرتضى (1414). تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: على هلالى و سیرى على، بیروت: دار الفکر.
69
زرکلی، خیر الدین (1980). الأعلام، بیروت: دار العلم.
70
زرندی حنفی، جمال الدین محمد (1377). نظم درر السمطین فی فضائل المصطفی والمرتضی والبتول والسبطین، بیجا: بینا.
71
سبط بن جوزی، شمس الدین (1418). تذکرة الخواص، قم: الشریف الرضی.
72
شامی، یوسف بن حاتم (1420). الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، قم: جامعه مدرسین.
73
شاوی، علی؛ طبسی، نجمالدین (1386). با کاروان حسینی از مدینه تا مدینه، قم: زمزم هدایت.
74
شهید اول، محمد بن جمال الدین (1419). ذکری الشیعة فی أحکام الشریعة، تحقیق و چاپ: مؤسسة آل البیت.
75
صالح، صبحی (1973). علوم الحدیث و مصطلحه، بیروت: دار العلم.
76
صالحی شامی، محمد بن یوسف (1414). سبل الهدی، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیة.
77
صحتی سردرودی، محمد (1385). عاشوراپژوهی با رویکردی به تحریفشناسی تاریخ امام حسین (ع)، قم: خادمالرضا.
78
طباطبایی، سید عبد العزیز (بیتا). اهل البیت فی المکتبة العربیة، قم: آل البیت (ع).
79
طبرانی، أبو القاسم سلیمان (1412). مقتل الحسین بن علی بن ابی طالب (ع)، تحقیق: محمد شجاع ضیف الله، کویت: دار الأوراد.
80
طبرانی، أبو القاسم سلیمان (بیتا). المعجم الصغیر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
81
طبرسی، احمد بن علی (1403). الإحتجاج علی أهل اللجاج، تحقیق: محمد باقر خرسان، مشهد: مرتضی.
82
طبرسی، فضل بن حسن (1390). إعلام الوری بأعلام الهدی، تهران: اسلامیة.
83
طبرسی، فضل بن حسن (1422). تاج الموالید، بیروت: دار القاری.
84
طبری آملی، عماد الدین (1383). بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، نجف: المکتبة الحیدریة.
85
طبری، ابو جعفر محمد بن جریر (1375). تاریخ الطبری، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
86
طبری، ابو جعفر محمد بن جریر (1387). تاریخ الطبری، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث.
87
طبری، احمد بن عبد الله (1356). ذخائر العقبی، القاهرة: مکتبة القدسی.
88
طوسی، محمد بن حسن (1373). رجال الطوسی، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
89
طوسی، محمد بن حسن (1414). الأمالی، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم: دار الثقافة.
90
طوسی، محمد بن حسن (1420). الفهرست، تحقیق: عبد العزیز طباطبائی، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی.
91
طوسی، محمد بن علی (1419). الثاقب فی المناقب، تحقیق: علوان نبیل رضا، قم: انصاریان.
92
عسقلانی، أحمد بن علی بن حجر (1390). لسان المیزان، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
93
عسقلانی، أحمد بن علی بن حجر (1404). تهذیب التهذیب، بیروت: دار الفکر.
94
عسقلانی، أحمد بن علی بن حجر (1415). تقریب التهذیب، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
95
عسقلانی، أحمد بن علی بن حجر (بیتا الف). التلخیص الحبیر فی تخریج الرافعی الکبیر، بیروت: دار الفکر.
96
عسقلانی، أحمد بن علی بن حجر (بیتا ب). طبقات المدلسین، تحقیق: عاصم بن عبد الله قریونی، بیجا: مکتبة المنار.
97
عقیلی، أبو جعفر محمد بن عمرو (1418). ضعفاء العقیلی، تحقیق: عبد المعطی أمین قلعجی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
98
علوی، علی بن محمد (1409). المجدی فی أنساب الطالبین، تحقیق: أحمد مهدوی دامغانی، قم: مکتبة آیة الله العظمی مرعشی نجفی.
99
فتال نیشابوری، محمد بن احمد (1375). روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم: رضی.
100
قاسم احمد، مریم (1393). «نقد دلالی روایتهای فطرس ملک»، در تحقیقات علوم قرآن وحدیث، دوره 11، ش21، ص103-126.
101
قندوزی حنفی، سلیمان بن ابراهیم (1416). ینابیع المودة لذوی القربی، تحقیق: سید علی جمال اشرف حسینی، بیجا: دار الأسوة.
102
کلینى، محمد بن یعقوب (1388). الکافی، تحقیق: علی اکبر الغفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
103
کوفی، فضیل بن زبیر (1405). «تسمیة من قتل مع الحسین (ع)»، تحقیق: سید محمد رضا حسینی جلالی، تراثنا.
104
لجنة الحدیث فی معهد باقر العلوم (ع) (1380). موسوعة شهادة المعصومین (ع)، قم: نور السّجّاد.
105
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار الجامعة لعلوم الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
106
محلی، حمید بن احمد (1423). الحدائق الوردیة فی مناقب الأئمة الزیدیة، تحقیق: مرتضی بن زید محطوری، یمن: بینا.
107
مزی، جمال الدین أبو الحجاج (1406). تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت: مؤسسة الرسالة.
108
مسعودی، أبو الحسن علی بن حسین (1409). مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم: دار الهجرة.
109
مسعودی، أبو الحسن علی بن حسین (بیتا). التنبیه والإشراف، تصحیح: عبد الله اسماعیل صاوی، القاهرة: دار الصاوی.
110
مسعودی، علی بن حسین (1426). اثبات الوصیة، قم: انصاریان.
111
معارف، مجید (1392). تاریخ عمومی حدیث با رویکردی تحلیلی، تهران: کویر.
112
مغربی، قاضی نعمان (1409). شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار (ع)، تحقیق: محمدحسین حسینی جلالی، قم: جامعه مدرسین.
113
مغلطای، علاء الدین (1422). إکمال تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، تحقیق: أبو عبد الرحمن أبی محمد عادل، بیجا: الفاروق الحدیثة.
114
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413 الف). الإختصاص [منسوب به شیخ مفید]، تحقیق: علیاکبر غفاری؛ محمود محرمی زرندی، قم: کنگره جهانی شیخ مفید.
115
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413 ب). الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق: مؤسسة آل البیت (ع)، قم: کنگره شیخ مفید.
116
مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1414). المسائل العکبریة، تحقیق: علیاکبر إلهی خراسانی، بیروت: دار المفید.
117
مقریزی، تقی الدین أحمد بن علی (1420). إمتاع الأسماع، تحقیق: محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
118
مناوی، محمد عبد الروؤف (1415). فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، تحقیق: أحمد عبد السلام، بیروت: دار الکتب العلمیة.
119
مؤدب، سید رضا (1394). تاریخ حدیث، قم: مرکز بینالمللی ترجمه و نشر المصطفی.
120
نجاشی، احمد بن علی (1365). رجال النجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
121
نجفی جواهری، محمد حسن (1365). جواهر الکلام، تحقیق: عباس قوچانی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
122
نمازی شاهرودی، علی (1412). مستدرکات علم رجال الحدیث، بیجا، بینا.
123
نویری، شهاب الدین (1423). نهایة الأرب فی فنون الأدب، قاهرة: دار الکتب والوثائق القومیة.
124
هاشمی بغدادی، ابو جعفر محمد (بیتا). المحبر، تحقیق: ایلزة لیختن شتیتر، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
125
هیثمی، نور الدین علی بن ابی بکر (1408). مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دار الکتب العلمیة.
126
یافعی، عبدالله بن اسعد (بیتا). مرآة الجنان و عبرة الیقظان فی معرفة ما یعتبر من حوادث الزمان، تحقیق: خلیل عمران منصور، بیروت: دار الکتب العلمیة.
127
یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب بن جعفر بن وهب واضح (بیتا). تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.
128
ORIGINAL_ARTICLE
معناشناسی اوصاف الاهی: بررسی تطبیقی نظریه «اثبات بلاکیف» ابنتیمیه و نظریه «روح معنا»ی طباطبایی
نظریههای «اثبات بلاکیف» و «روح معنا» دو نظریه مطرح در حوزه معناشناسی اوصاف الاهی است. دیدگاه اثبات بلاکیف قرائتهای متفاوتی دارد. در این مقاله قرائت ابنتیمیه از این نظریه را بررسی میکنیم. او با تفکیک بین ساحت معنا و ساحت کیفیت از طرفی و تمسک به اشتراک معنوی و پرهیز از خلط مفاهیم و خصوصیتهای مصداقی از طرف دیگر، تحلیلی نسبتاً جامع مطرح کرده و از معضلات پیش رو گذشته است. وی علم به معانی صفات الاهی را ممکن و علم به کیفیت آن را برای مخلوقات، ممتنع میداند. اشتراک معنوی مفاهیم صفات، منشأ معلومبودن معنا، و ناممکنبودن احاطه بر ذات حقتعالی، منشأ مجهولبودن کیفیت است. از سوی دیگر، طباطبایی با پذیرش نظریه «روح معنا»، معنای حقیقی را به «روح معنا» بازمیگرداند. طبق این نظریه، الفاظ بر ارواح معانی وضع شدهاند و خصوصیات مصادیق در معانی آنها لحاظ نشده است. از اینرو استعمال آنها در مصادیق معقول و معنوی، همچون مصادیق محسوس و ظاهری، حقیقی است و نه مجازی. با بررسی تطبیقی میان این دو نظریه مشخص میشود که نظریه اثبات بلاکیف با قرائت ابنتیمیه بازگشتپذیر به نظریه روح معنا است.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111468_96a94c8a5b95a8c194d42a81b0ccfbde.pdf
2020-08-22
219
250
معناشناسی صفات
اثبات بلاکیف
روح معنا
ابنتیمیه
محمدحسین طباطبایی
حمید
احتشام کیا
hamid_ehteshamkia@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
ابوذر
رجبی
rajabi@maaref.ac.ir
2
استادیار گروه مبانی نظری اسلام، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
آشتیانی، مهدی (1372). تعلیقة رشیقة علی شرح المنظومة السبزواری، مقدمه: توشیهیکو ایزوتسو، تصحیح: جواد فلاطوری و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران، چاپ سوم.
2
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1386). اسماء و صفات حق، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
3
ابن تیمیه الحرانی، احمد بن عبد الحلیم (1321). منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة والقدریة، قاهره: مطبعة الکبری الامیریة.
4
ابن تیمیه الحرانی، احمد بن عبد الحلیم (1385). مع عقیدة السلف: العقیدة الواسطیة، یقدمها: مصطفی العالم، دمشق: دار الثقافة، الطبعة الثالثة.
5
ابن تیمیه الحرانی، احمد بن عبد الحلیم (1408). التفسیر الکبیر، تحقیق: عبد الرحمن عمیره، بیروت: دار الکتب العلمیة.
6
ابن تیمیه الحرانی، احمد بن عبد الحلیم (1411). درء تعارض العقل والنقل، تحقیق: محمد رشاد سالم، السعودیة: جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة.
7
ابن تیمیه الحرانی، احمد بن عبد الحلیم (1416). مجموع الفتاوی، تحقیق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم، المدینة النبویة: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
8
ابن تیمیه الحرانی، احمد بن عبد الحلیم (1425 الف). الفتوی الحمویة الکبری، ریاض: دار الصمیعی.
9
ابن تیمیه الحرانی، احمد بن عبد الحلیم (1425 ب). شرح العقیدة الاصفهانیة، بیروت: المکتبة العصریة.
10
ابن تیمیه الحرانی، احمد بن عبد الحلیم (1426). بیان تلبیس الجهمیة فی تأسیس بدعهم الکلامیة، مجموعة من المحققین، المدینة النبویة: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
11
ابن تیمیه الحرانی، احمد بن عبد الحلیم (بیتا). الاکلیل فی المتشابه والتأویل، خرج احادیث و علق علیه: محمد الشیمی شحاته، اسکندریه: دار الایمان.
12
ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد (1416). مقدمة ابن خلدون، بیروت: المکتبة العصریة.
13
ابن عربی، محیی الدین محمد بن علی (بیتا). الفتوحات، بیروت: دار صادر.
14
ابن قیم جوزی، ابو الفرج عبد الرحمن بن علی (1401). مدارج السالکین، تعلیق و تحقیق: محمد کمال جعفر، قاهره: هیئة العامة للکتاب.
15
ابن قیم جوزی، ابو الفرج عبد الرحمن بن علی (1408). اجتماع جیوش الاسلامیة، تحقیق: عواد عبد الله المعتق، ریاض: مطابع الفرزدق التجاریة.
16
ابن میمون، موسی (1972). دلالة الحائرین، تحقیق: حسین آتای، بیجا: مکتبة الثقافة الدینیة.
17
ابو زهره، محمد (1429). ابن تیمیه: حیاته و عصره؛ آراؤه و فقهه، قاهره: دار الفکر العربی.
18
استیور، دان. آر. (1380). فلسفه زبان دینی، ترجمه: حسین نوروزی، تبریز: مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامیانسانی دانشگاه تبریز.
19
اشعری، ابوالحسن (1397). الإبانة عن أصول الدیانة، تحقیق: د. فوقیة حسین محمود، القاهرة: دار الأنصار.
20
اشعری، ابوالحسن (1427). مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، بیروت: دار صادر.
21
اشعری، ابوالحسن (1988). رسالة اهل الثغر، تحقیق: عبد الله شاکر محمد الجنیدی، دمشق: مکتبة العلوم والحکم.
22
اللهبداشتی، علی (1389). «بررسی و نقد آرای سلفیه در معناشناسی صفات الاهی»، در: اندیشه نوین دینی، س6، ش22، ص91-114.
23
بیهقی، احمد بن الحسین (1413). الأسماء والصفات، تحقیق: عبد الله بن محمد الحاشدی، السعودیة: مکتبة السوادی.
24
پترسون، مایکل؛ و دیگران (1387). عقل و اعتقاد دینی، ترجمه: احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو.
25
تفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر (1409). شرح المقاصد، قم: الشریف الرضی.
26
جوادی آملی، عبدالله (1378). تفسیر تسنیم، قم: اسراء.
27
رازی، فخر الدین محمد (بیتا). اساس التقدیس فی علم الکلام، مقدمه: محمد العریبی، بیروت: دار الفکر اللبنانی.
28
ربانی گلپایگانی، علی (1383). کلام تطبیقی، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
29
زمخشری، محمود (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
30
ساجدی، ابوالفضل (1392).زبان قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
31
سالم، عبد الجلیل بن عبد الکریم (1425). التأویل عند الغزالی: نظریةً و تطبیقاً، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة، الطبعة الاولی.
32
سبحانی، جعفر (1412). الالهیات علی هدی الکتاب والسنة والعقل، قم: المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة.
33
سبحانی، جعفر (1421). رسائل و مقالات، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع).
34
سبحانی، جعفر (بیتا). بحوث فی الملل والنحل، قم: النشر الإسلامی، مؤسسة الامام الصادق (ع).
35
سعیدی روشن، محمدباقر (1389 الف). تحلیل زبان قرآن و روششناسی فهم آن، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ چهارم.
36
سعیدی روشن، محمدباقر (1389 ب). زبان قرآن و مسائل آن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ تهران: سمت.
37
شهرستانی، محمد بن عبد الکریم (1364). الملل والنحل، قم: الشریف الرضی.
38
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). مفاتیح الغیب، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی و انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران و مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
39
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار، چاپ دوم.
40
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1387). رسائل فلسفی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ سوم.
41
طباطبایی، سید محمد حسین (بیتا). الرسائل التوحیدیة، بیروت: مؤسسة النعمان.
42
طباطبایی، سید محمدحسین (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم، با پاورقی: مرتضی مطهری، تهران: صدرا، چاپ دوم.
43
طباطبایی، سید محمدحسین (1371). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان.
44
طباطبایی، سید محمدحسین (1386). نهایة الحکمة، تصحیح: غلامرضا فیاضی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
45
العثیمین، محمد بن صالح (1419).تقریب التدمریة، المملکة السعودیة: دار ابن الجوزی.
46
علیزمانی، امیرعباس (1375). زبان دین، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
47
علیزمانی، امیرعباس (1381 الف). «زبان دینی»، در: جستارهایی در کلام جدید، تهران: سمت.
48
علیزمانی، امیرعباس (1381 ب). خدا، زبان و معنا، قم: انجمن معارف اسلامی ایران.
49
علیزمانی، امیرعباس (1387). سخنگفتن از خدا، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
50
غزالی، ابوحامد محمد (1964). مشکاة الانوار، تحقیق: الدکتور ابوالعلا عفیفی، قاهره: الدار القیومیة للطباعة والنشر.
51
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1415). تفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر، الطبعة الثانیة.
52
قدردان قراملکی، محمدحسن (1390). «امکان تعریف و توصیف خدا»، در: قبسات، س16، ش62، ص5-32.
53
قمی، قاضی سعید (1362). کلید بهشت، مقدمه، تصحیح، سعی و اهتمام: محمد مشکوه، تهران: الزهراء.
54
قمی، قاضی سعید (1381). شرح توحید الصدوق، تصحیح و تعلیق: نجفقلی حبیبی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
55
گیسلر، نورمن (1384). فلسفه دین، ترجمه: حمیدرضا آیتاللهی، تهران: حکمت.
56
اللالکائی، أبو القاسم (1423). شرح اصول اعتقاد اهل السنة والجماعة من الکتاب والسنة، تحقیق: أحمد بن سعد الغامدی، السعودیة: دار الطیبة.
57
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
58
موسوی خمینی، سید روحالله (1376). مصباح الهدایة إلی الخلافة والولایة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم.
59
موسوی خمینی، سید روحالله (1388). آداب الصلاة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ شانزدهم.
60
نقدعلی، محسن (1391). معناداری گزارههای دینی: نقد و بررسی ملاک تحقیقپذیری، تهران، دانشگاه امام صادق (ع).
61
نهج الفصاحة (بیتا). تهران: دنیای دانش.
62
ORIGINAL_ARTICLE
رابطه انسان کامل با «اسم اعظم»، «جلاء و استجلاء» و «کون جامع»: بررسی اندیشه عرفانی امام خمینی
بحث از «توحید» و «انسان کامل» دو محور اصلی عرفان اسلامی را تشکیل میدهد. این دو مفهوم نسبت تنگاتنگ و نزدیکی با یکدیگر دارند، به گونهای که برای رسیدن به توحید، بحث از انسان کامل ضروری است. بررسی رابطه «انسان کامل» با سایر اصطلاحات عرفانی یکی از راههای درک بهتر مفهوم «انسان کامل» محسوب میشود. در این مقاله به روش تحلیلی و با هدف آشنایی بیشتر با جایگاه حقیقی انسان کامل در عالم هستی و نیز تبیین بخشی از اندیشه عرفانی امام خمینی، رابطه و نسبت انسان کامل با سه تعبیر کلیدی «اسم اعظم»، «جلاء و استجلاء» و «کون جامع» بررسی خواهد شد. در نهایت روشن میشود که از نظر وی رابطه انسان کامل با اسم اعظم، رابطه ظاهر و مظهر، با جلاء و استجلاء، رابطه تجلی و متجلی، و با کون جامع، رابطه عینیت است و هر کدام تعبیری از دیگری به شمار میآید.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111469_428e59aa589d8224fb09516bde9c6ee0.pdf
2020-08-22
251
275
اسم اعظم
امام خمینی
انسان کامل
جلاء و استجلاء
کون جامع
محسن
مهریزی
m.mehrizi1@gmail.com
1
دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
احمد
عابدی
ostadaabedi@gmail.com
2
دانشیار گروه فلسفه و کلام، دانشگاه قم، قم، ایران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن عربی، محیی الدین محمد بن علی (1946). فصوص الحکم، قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة، الطبعة الاولی.
2
ابن عربی، محیی الدین محمد بن علی (بیتا). الفتوحات المکیة، بیروت: دار الصادر، الطبعة الاولی.
3
ترکه اصفهانی، علی بن محمد (1386). التمهید فی شرح قواعد التوحید، مصحح: حسن حسنزاده آملی، تهران: الف لام میم، چاپ دوم.
4
الجندی، مؤیدالدین (1423). شرح فصوص الحکم (الجندی)، مصحح: سید جلالالدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
5
جوادی آملی، عبدالله (1385). تفسیر انسان به انسان، قم: اسراء.
6
حسنزاده آملی، حسن (1365). هزار و یک نکته، تهران: رجاء، چاپ پنجم.
7
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (بیتا). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم، الطبعة الاولی.
8
سبزواری، ملاهادی (1372). شرح اسماء الحسنی، مصحح: نجفقلی حبیبی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول.
9
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1360). اسرار الآیات، مصحح: محمد خواجوی، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
10
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). مفاتیح الغیب، مصحح: محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
11
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981). الاسفار الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
12
طریحی، فخر الدین بن محمد (1375). مجمع البحرین، محقق: احمد حسینی اشکوری، تهران: مرتضوی، چاپ سوم.
13
فرغانی، سعید الدین (1379). مشارق الدراری: شرح تائیه ابنفارض، مصحح: سید جلالالدین آشتیانی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
14
فناری، محمد بن حمزه (2010). مصباح الأنس بین المعقول والمشهود، تصحیح: عاصم ابراهیم الکیالی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
15
فیض کاشانی، ملا محسن (1385). علم الیقین فی اصول الدین، قم: بیدار.
16
قونوی، صدرالدین (1371). النصوص، مصحح: سید جلالالدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
17
قیومی، احمد بن محمد (بیتا). مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: مؤسسة دار الهجرة، الطبعة الثانیة.
18
کاشانی، عبد الرزاق (1426). اصطلاحات الصوفیة، مصحح: عاصم ابراهیم الکیالی الحسینی الشاذلی الدرقاوی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
19
کاکایی، قاسم؛ ملکی، محمد (1391). «تحلیل و تبیین جایگاه «جلاء و استجلاء» در عرفان اسلامی»، در: پژوهشنامه عرفان، ش6، ص119-142.
20
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، مصحح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
21
مرکز فرهنگ قرآن (1382). دایرة المعارف قرآن، تهیه و تدوین: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم، ج3.
22
مصطفوی، حسن (بیتا). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت، قاهره، لندن: دار الکتب العلمیة و مرکز نشر آثار العلامة المصطفوی، الطبعة الثالثة.
23
مطهری، مرتضی (1368). مجموعه آثار، تهران: صدرا، ج23.
24
موسوی خمینی، سید روحالله (1385). تقریرات فلسفه، مقرر: سید عبدالغنی اردبیلی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم.
25
موسوی خمینی، سید روحالله (1386 الف). شرح دعاء السحر (الطبع الجدید)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
26
موسوی خمینی، سید روحالله (1386 ب). مصباح الهدایة الی الخلافة والولایة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ ششم.
27
موسوی خمینی، سید روحالله (1388 الف). تفسیر سوره حمد، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ یازدهم.
28
موسوی خمینی، سید روحالله (1388 ب). چهل حدیث (اربعین حدیث)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
29
موسوی خمینی، سید روحالله (1388 ج). شرح دعای سحر (ترجمه فارسی)، ترجمه: احمد فهری، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوم.
30
موسوی خمینی، سید روحالله (بیتا). تعلیقات علی «شرح فصوص الحکم» و «مصباح الأنس»، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
31
نسفی، عزیزالدین (بیتا). الإنسان الکامل، مصحح: ماریژان موله، تهران: طهوری.
32
یزدانپناه، سید یدالله (1391). مبانی و اصول عرفان نظری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ سوم.
33
ORIGINAL_ARTICLE
مراتب اسمای الاهی و ارتباط آنها با اصول و مبانی فلسفه وحدت وجودی ابنعربی
هدف این پژوهش بررسی اسمای الاهی و ارتباط آنها با مبانی و اصول بنیادین فلسفه وحدت وجودی ابنعربی است. بدینمنظور، منابع دست اول که به قلم ابنعربی نگاشته شدهو منابع دست دوم که آثار وی را شرح و بسط کرده بهدقت بررسی شد. تحلیل محتوای منابع یادشده نشان داد که مفاهیم بنیادی فلسفه وحدت وجودی ابنعربی با اسمای الاهی ارتباط وجودی دارد. به عبارت دیگر، مفاهیم «تجلّی»، «رحمت» و «آفرینش» از جانب حضرت حق از طریق اسمای الاهی محقَّق میشود. همچنین، بر اساس یافتههای این پژوهش، اسمای الاهی از نظر ابنعربی بیشمار و ذومراتباند. والاترین اسمِ الاهی «الله» است که همچون ذات حضرت حق واحد است. امَّهات، امامان و پیشوایان اسما از اسم «الله» صادر میشوند. اسمای الاهی که از اسم «الله» صادر میشوند مرتبه وجودی فروتری دارند و به عنوان کارگزاران یا «سَدَنه» باعث خلق عالَم مادی میشوند. از طرفی، همه اسمای الاهی یکجا در انسان کامل مستجمع است و انسان آینه صیقلیافته است که اسمای الاهی را به صورت کامل نشان میدهد. در این مقاله هر یک از این مفاهیم عرفانی و وجودی را بهتفصیل شرح میدهیم و ارتباط جوهری هر مفهوم را با اسمای الاهی مطرح میکنیم.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111470_8ffef4e2d0f349eef403f3d1bf2db8a0.pdf
2020-08-22
277
301
محییالدین ابنعربی
فلسفه وحدت وجود
حضرت حق
اعیان ثابته
اسمای الاهی
تجلّی
رحمت
آفرینش
محمودرضا
مرادیان
moradian.m@lu.ac.ir
1
استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه لرستان، خرمآباد، ایران
LEAD_AUTHOR
ابن عربی، محییالدین (1385). فصوص الحکم، ترجمه: محمدعلی موحد و صمد موحد، تهران: کارنامه.
1
ابن عربی، محییالدین (1392). فتوحات مکیه: مقامات اسمای حسنی باب 558، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: مولا.
2
ابن عربی، محییالدین (1393). فتوحات مکیه: معارف باب 1-4، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: مولا.
3
ابن عربی، محییالدین (1396). انشاء الدوایر، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: مولا، چاپ دوم.
4
استیس، والتر ترنس (1358). عرفان و فلسفه، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش.
5
ایزوتسو، توشیهیکو (1394). صوفیسم و تائوئیسم، ترجمه: محمدجواد جواهری، تهران: روزنه، چاپ ششم.
6
صدرالدین قونوی، محمد بن مجدالدین (1393 الف). فکوک، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: مولا، چاپ سوم.
7
صدرالدین قونوی، محمد بن مجدالدین (1393 ب). نفحات الالهیة، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: مولا، چاپ پنجم.
8
عفیفی، ابوالعلاء (1386). شرحی بر فصوص الحکم، ترجمه: نصرتالله حکمت، تهران: الهام،چاپ دوم.
9
غنی، قاسم (1374). تاریخ تصوّف در اسلام، تهران: زوّار، چاپ ششم، ج2.
10
قیصری، داوود بن محمود (1393). شرح قیصری بر فصوص الحکم ابنعربی، ترجمه: محمد جواهری، تهران: مولا،چاپ سوم.
11
کاشانی، عبدالرزاق (1384). شرح فصوص الحکم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
12
کاکایی، قاسم (1393). وحدت وجود به روایت ابنعربی و مایستر اکهارت، تهران: هرمس، چاپ ششم.
13
مرادیان، محمودرضا (1395). «تشکیک در کلمه به عنوان فلسفه زبان در حکمت اشراق سهروردی»، در: تاریخ فلسفه، س6، ش4، ص162-147.
14
مفتاح، عبدالباقی (1385). کلیدهای فهم فصوص الحکم، ترجمه: داود اسپرهم، تهران: نشر علم.
15
موحد، محمدعلی؛ موحد، صمد (1385). فصوص الحکم: درآمد، برگردان متن و توضیح و تفصیل، تهران: کارنامه.
16
نصر، سید حسین (1389). سه حکیم مسلمان، ترجمه: احمد آرام، تهران: امیرکبیر، چاپ هفتم.
17
یثربی، سید یحیی (1372). عرفان نظری: تحقیقی در سیر تکاملی و اصول و مسائل تصوف، قم: بوستان کتاب، چاپ ششم.
18
یثربی، سید یحیی (1387). فلسفه عرفان: تحلیلی از اصول و مبانی و مسائل عرفان، قم: بوستان کتاب، چاپ ششم.
19
ORIGINAL_ARTICLE
روش تفسیری صوفیانه: بررسی مقایسهای دیدگاه محمدحسین ذهبی و محمدهادی معرفت
روش تفسیر صوفیانه از جمله روشهایی است که از قرون نخستین اسلامی توجه برخی از مفسران را برانگیخته و با نگاه به باطن و بر اساس دادههای حاصل از کشف و شهود، به تفسیر قرآن کریم پرداختهاند و تفاسیری با نگاه صوفیانه به وجود آوردهاند. اما تفاسیر صوفیانه، همواره در معرض نقد محققانی بوده که دیدگاهشان نمایانگر نگاه رسمی مذاهبشان بوده است. این مقاله دیدگاه ذهبی و محمدهادی معرفت را درباره روش تفسیر صوفیانه میکاود که دیدگاه هر دو همراه با نقد است؛ با این تفاوت که ذهبی، با تفکیک تصوف به عملی و نظری، با نگاه مثبتی به تفاسیری که بر اساس تصوف عملی نوشته شده، مینگرد اما نقد محمدهادی معرفت تقریباً تمامی ارکان تفاسیر صوفیانه را در بر میگیرد، که بر این اساس، وی تمامی تفاسیر صوفیانه را ذوقی میداند. تفاوت اصلی دیگر آن است که محمدهادی معرفت، برخلاف ذهبی و به رغم نقد بر تصوف، بر اساس تعالیم مذهب تشیع، با بسیاری از تأویلات و مفاهیم باطنی بهدستآمده از تفاسیر عرفانی موافق است. همچنین، تفاسیر صوفیانه و عرفانی، در کلیت دارای مبانی شرعی در قرآن و حدیثاند. لذا بدون در نظر گرفتن این روش تفسیری نمیتوان به فهم بخشی از آیات قرآن و همچنین احادیث دست یافت.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111471_46dff8128f1fe883ed774a1b7da3b6b6.pdf
2020-08-22
303
327
معرفت
ذهبی
روش تفسیری صوفیانه
التفسیر والمفسرون
جواد
فرامرزی
faramarzi@quran.ac.ir
1
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی آمل، آمل، ایران
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
آتش، سلیمان (1381). مکتب تفسیر اشاری، ترجمه: توفیق ه. سبحانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
2
ابن عربی، محمد بن علی (1422/2001). تفسیر ابن عربی، بیروت: دار احیاء التراث الاسلامی.
3
اصفهانی، ابو نعیم (1416). حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، مکتبة الخانجی.
4
برتلس، یوگنی ادوارد ویچ (1387). تصوف و ادبیات تصوف، ترجمه: سیروس ایزدی، تهران: امیرکبیر.
5
حسنزاده آملی، حسن (1374). قرآن، عرفان و برهان از یکدیگر جداییناپذیرند، قم: قیام.
6
حسنزاده آملی، حسن (1388). سدرة المنتهی فی تفسیر قرآن المصطفی، قم: الف، لام، میم.
7
ذهبی، محمد حسین (بیتا). التفسیر والمفسرون، القاهره: مکتبة وهب.
8
سندز، کریستین (1395). تفاسیر صوفیانه فارسی، ترجمه: زهرا پوستیندوز، تهران: حکمت.
9
سیوطی، جلال الدین (بیتا). الاتقان فی علوم القرآن، قم: شریف الرضی، بیدار، عزیزی.
10
شاکر، محمدکاظم (1376). روشهای تأویل قرآن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
11
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1428). کسر اصنام الجاهلیة، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
12
طباطبایی، محمد حسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
13
عینالقضاة همدانی (1377). نامههای عینالقضاة همدانی، تهران: اساطیر.
14
معرفت، محمد هادی (1377). التفسیر والمفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد: منشورات الجامعة الرضویة للعلوم الاسلامیة.
15
معرفت، محمدهادی (1385). تفسیر و مفسران، قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
16
نصر، سید حسین (1392). گلشن حقیقت، تهران: سوفیا.
17
ORIGINAL_ARTICLE
نورعلیشاه اصفهانی در منابع صوفیه و غیرصوفیه
تصوف، جریانی اسلامی است که در میان اکثریت اهل سنّت آغاز شد و فراز و نشیبهای فراوانی را پشت سر گذاشت. صوفیان ایران، که در اواخر دوران صفویه منزوی شده بودند، کوشیدند با «تجدید عهد با گذشته» به حیات کمرمق خود جانی دوباره ببخشند. از پیشروان این نهضت، نورعلیشاه اصفهانی (متوفای 1212 ه.ق.) بود که با عنوان «شیخالمشایخ» سلسله نعمتاللهیه، شاگردانی در دامان خود پرورانید. از آنجا که گزارشها و قضاوتهای تاریخی درباره او بسیار متفاوت بلکه متناقض است، بازخوانی شخصیت دینی او، آثار، شاگردان و اندیشههایش در منابع صوفیه و غیرصوفیه ضرورتی انکارناپذیر است. زیرا از یک سو مخالفان او، از فقهای دوراناند و از سوی دیگر، رویارویی با همه یا بخشی از داشتههای دینی و معنوی او بسیار دشوار است. بنابراین، در این پژوهش میکوشیم با مطالعه کتابخانهای، زندگی، آثار، شاگردان، مریدان و باورهای نورعلیشاه اصفهانی را توصیف و تحلیل کنیم و با بازخوانی تاریخ به شناخت دقیقتری از او دست یابیم. از همینرو، با دوری از بحث و نزاع، تاریخ و عقاید وی را در منابع صوفیه و غیرصوفیه بررسی میکنیم و نشان میدهیم بر پایه گزارشهای تاریخی و محتوای آثار او و شاگردانش، این قضاوتها بیشتر بر پایه غلبه پیشداوریها بوده و به افراط و تفریط انجامیده است.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111472_686a73661965b5c1ee793a82d655f282.pdf
2020-08-22
329
354
تصوف
تشیع
نعمتاللهیه
محمدعلی اصفهانی
نورعلیشاه
حسین
عباسی
h.abbasi@urd.ac.ir
1
دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
حامد
ناجی اصفهانی
h.naji@ltr.ui.ac.ir
2
استادیار گروه فلسفه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
AUTHOR
رضا
الهی منش
elahimanesh@urd.ac.ir
3
استادیار گروه تصوف و عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
AUTHOR
محمد
سوری
mohammedsoori@gmail.com
4
استادیار گروه فلسفه و کلام، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران
AUTHOR
اصفهانی، محمدعلی (۱۲۸۳). رساله اصول و فروع، شیراز: کتابخانه احمدی.
1
اصفهانی، محمدعلی (۱۳۴۸). جنات الوصال، تهران: خانقاه نعمتاللهی.
2
اصفهانی، محمدعلی (۱۳۵۰ الف). رساله انوار الحکمة، تهران: خانقاه نعمتاللهی.
3
اصفهانی، محمدعلی (۱۳۵۰ ب). ترجمه منظوم خطبة البیان، تهران: خانقاه نعمتاللهی.
4
اصفهانی، محمدعلی (۱۳۵۰ ج). تفسیر منظوم سوره بقره، تهران: خانقاه نعمتاللهی.
5
اصفهانی، محمدعلی (۱۳۶۳). اسرار القلوب فی بیان آثار الغیوب، شیراز: کتابخانه احمدی.
6
امین، محسن (1403). اعیان الشیعة، بیروت: دار المعارف للمطبوعات.
7
ایزدگشسب گلپایگانی، اسدالله (بیتا). نور الأبصار (نگارش سال ۱۳۲۲ ه.ش.)، تهران: حقیقت.
8
بهبهانی کرمانشاهی، محمد علی بن محمد باقر (۱۴۱۲). خیراتیه در ابطال طریقه صوفیه، قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.
9
پازوکی، شهرام (۱۳۶۹). «تصوف در ایران بعد از قرن ششم»، در: دائرةالمعارف جهان اسلام، تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.
10
پازوکی، شهرام (۱۳۹۱). جلوههای معنویت در جهان اسلام: مجموعه مقالات، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
11
تشکری، علیاکبر؛ نقیبی، الهام (بیتا). «تعامل و تقابل تصوف و تشیع در عصر صفوی»، در: پژوهشهای تاریخی، ش22، ص49-66.
12
جعفریان، رسول (۱۳۷۹). صفویه در عرصه دین، سیاست و فرهنگ، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
13
حبیبآبادی، محمدعلی (1364). مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار، اصفهان: نفائس مخطوطات اصفهان.
14
حسینی طهرانی، سید محمدحسین (بیتا). جنگ خطی، بیجا: بینا.
15
درایتی، مصطفی؛ و دیگران (بیتا). فهرستگان نسخههای خطی ایران (فنخا)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
16
رونقعلیشاه کرمانی، محمدحسین (۱۳۴۸). جنات الوصال: اندکی از دفتر سوم و دفتر چهارم و پنجم، تهران: خانقاه نعمتاللهی.
17
زرینکوب، عبدالحسین (۱۳۸۷). دنباله جستوجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ هفتم.
18
سعادتپرور، علی (۱۳۸۸). پاسداران حریم عشق، تهران: احیاء کتاب.
19
شیرازی، محمدمعصوم (بیتا). طرائق الحقائق، تهران: سنایی.
20
شیروانی، زینالعابدین (بیتا). بستان السیاحة، تهران: سنایی.
21
صدوقی سها، منوچهر (۱۳۷۰). تاریخ انشعابات متأخره سلسله نعمتاللهیه، تهران: پاژنگ.
22
صدوقی سها، منوچهر (۱۳۸۳). فوائد در عرفان و فلسفه و تصوف و تاریخ آن، تهران: آفرینش.
23
عباسی، حسین (۱۳۹۲). رابطه مشایخ آغازین سلاسل صوفیه با امامان معصوم (ع)، استاد راهنما: منوچهر صدوقی (سها)، پایاننامه کارشناسی ارشد تصوف و عرفان اسلامی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
24
فروزانفر، بدیعالزمان (1366). زندگانی مولانا جلالالدین محمد (مولوی)، تهران: زوار، چاپ پنجم.
25
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (۱۴۰۳). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
26
مدرس، محمدعلی (۱۳۹۵). ریحانة الأدب فی تراجم المعروفین، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
27
مشار، خانبابا (۱۳۵۰). فهرست کتابهای چاپی فارسی، تهران: مؤلف، چاپ اول.
28
نواب شیرازی، علیاکبر (1371). تذکره دلگشا، شیراز: نوید، چاپ اول.
29
هدایت، رضاقلیخان (۱۳۸۲). مجمع الفصحاء، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
30
هدایت، رضاقلیخان (۱۳۸۵). تذکرة ریاض العارفین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
31
هدایت، رضاقلیخان (بیتا). اصول الفصول فی حصول الوصول، خطی به شماره ۱۳۲۲۴0، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
32
همایونی، مسعود (۱۳۵۸). تاریخ سلسلههای طریقه نعمةاللهیه در ایران: از سال ۱۱۹۰ تا ۱۳۹۶ ه.ق.، تهران: مکتب عرفان ایران.
33
همدانی (کبودرآهنگی) (مجذوبعلیشاه)، محمدجعفر (۱۳۸۳). مرآة الحق، تهران: حقیقت.
34
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی حرمت استظلال برای مردانِ مُحرِم از دیدگاه امامیه و حنابله
استظلال مردان در حج و عمره از مسائلی است که حرمت آن در حال سیر طریق برای مُحرِم از منظر فقه مذاهب اسلامی، بهویژه حنابله، از آنرو که تحقیق در خورشان در مقایسه با مذهب امامیه صورت نگرفته، روشن نیست. لذا پرسش از حکم استظلال مردان در هنگام احرام و در طیکردن مسیر، مسئلهای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. در مذهب امامیه با توجه به سیره پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) و در مذهب حنابله دیدگاه مشهور از احمد بن حنبل به همراه سنت نبوی و صحابه از جمله دلایلی است که حرمت استظلال و پوشاندن سر برای مردان محرم در روز را اثبات میکند. این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثُغور ادله و تبیین وظیفه و تکلیف مردان در احرام از جهت استظلالکردن در مسیر با تأکید بر مذهب امامیه و حنابله انجام شده و نیل به این مَقصد در سایه توصیف و تحلیل گزارههای فقه مذهب حنابله و امامیه با گردآوری دادههای کتابخانهای میسّر است که نتیجه آن، تبیین و تحلیل دیدگاهها و ادله بر حرمت استظلال در مسئله استظلال در روز است.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111473_690a9f7a0c0ee33e3f436eb361cd2035.pdf
2020-08-22
355
373
استظلال
اضطرار
امامیه
حنابله
حج
عمره
ابراهیم
قاسمی
e.qasemi@urd.ac.ir
1
دانشآموخته دکتری مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
AUTHOR
علی
مرتضوی مهر
a.mortazavimehr@razi.ac.ir
2
استادیار گروه الاهیات، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
LEAD_AUTHOR
آخوندی، مصطفی (1391). «استظلال 2»، در: میقات حج، ش79، ص17-33.
1
ابن تیمیة الحرانی، تقی الدین احمد ابن عبد الحلیم (1426). المجموع فتاوی شیخ الاسلام، بیروت: مکتبة الرشد.
2
ابن تیمیة الحرانی، تقی الدین احمد ابن عبد الحلیم (بیتا). کتب و رسائل و فتاوی شیخ الإسلام ابن تیمیة، تحقیق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم العاصمی النجدی، بیجا: مکتبة ابن تیمیة.
3
ابن قدامة، عبد الرحمن (بیتا). الشرح الکبیر علی متن المقنع أشرف علی طباعته: محمد رشید رضا صاحب المنار، بیجا: دار الکتاب العربی للنشر والتوزیع.
4
ابن قدامة، عبدالله (1405). المغنی فی فقه الإمام أحمد بن حنبل الشیبانی، بیروت: دار الفکر، الطبعة الأولی.
5
ابن مفلح (بیتا). الفروع، در: نرمافزار مکتبة الشاملة.
6
ابن مفلح، أبو إسحاق برهان الدین (1423). المبدع شرح المقنع، الریاض: دار عالم الکتب.
7
أبی شیبة العبسی الکوفی، أبو بکر عبد الله بن محمد (بیتا). المُصَنَّف، المحقق: محمد عوامة، بیجا: دار القبلة.
8
اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
9
الألبانی، محمد ناصر الدین (1405). إرواء الغلیل فی تخریج أحادیث منار السبیل، بیروت: المکتب الإسلامی، الطبعة الثانیة.
10
بحرانی آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
11
بهوتی، منصور بن یونس بن إدریس (1418). کشاف القناع، تحقیق: أبو عبد الله محمد حسن محمد حسن إسماعیل الشافعی، بیروت: منشورات محمد علی بیضون، دار الکتب العلمیة.
12
بیهقی، أبو بکر أحمد بن الحسین (1434). السنن الکبری و فی ذیله الجوهر النقی، حیدر آباد: مجلس دائرة المعارف النظامیة الکائنة.
13
جعفر بن عبد الله، أبو القاسم تمام بن محمد (1412). الفوائد، المحقق: حمدی عبد المجید السلفی، الریاض: مکتبة الرشد.
14
حبالله، حیدر (1382). «فقه التظلیل فی الحج (1)»، در: میقات حج، ش20، ص70-97.
15
حجاوی، موسی بن أحمد (بیتا). الإقناع فی فقه الإمام أحمد بن حنبل، المحقق: عبد اللطیف محمد موسی السبکی، بیروت: دار المعرفة.
16
حر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
17
حلی، أبو منصور الحسن بن یوسف بن مطهر (1412). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
18
حلی، أبو منصور الحسن بن یوسف بن مطهر (1414). تذکرة الفقهاء، تحقیق: مؤسسة آل البیت (ع)، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
19
خوانساری، سید احمد بن یوسف (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
20
دمیاطی، أبو بکر (المشهور بالبکری) بن محمد شطا (بیتا). حاشیة إعانة الطالبین، بیجا: بینا.
21
سبحانی، جعفر (1424). الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
22
سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن (1247). ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
23
شاهرودی حسینی، سید محمود (1402). کتاب الحج (للشاهرودی)، قم: مؤسسه انصاریان.
24
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1410). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّی - کلانتر)، قم: کتابفروشی داوری.
25
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
26
صدیقی العظیم آبادی، محمد اشرف (1415). عون المعبود شرح سنن أبی داود، و معه حاشیة ابن القیم: تهذیب سنن أبی داود و إیضاح علله و مشکلاته، أبو عبد الرحمن، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثانیة.
27
طباطبایی قمی، حسن (بیتا). کتاب الحج (للقمی)، قم: مطبعة باقری.
28
طوسی، ابو جعفر محمد بن الحسن (1407). تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة.
29
فاضل لنکرانی موحدی، محمد (1418). کتاب الحج (للفاضل)، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، الطبعة الثانیة.
30
فاضل هندی، محمد بن حسن (1416). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
31
کاشانی،أبی بکر (1409). بدائع الصنائع، بیجا: بینا.
32
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (1407). الکافی (ط - الإسلامیة)، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة.
33
مبارکفوری، أبو الحسن عبید الله (1404). رعاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، بنارس: إدارة البحوث العلمیة والدعوة والإفتاء، الجامعة السلفیة، الطبعة الثالثة.
34
متقی الهندی، علاء الدین علی بن حسام الدین (1401). کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، المحقق: بکری حیانی، صفوة السقا، بیجا: مؤسسة الرسالة، الطبعة الخامسة.
35
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1404). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول (ص)، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم.
36
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1406). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
37
مجلسی، محمدتقی (1406). روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، مصحح: سید حسین موسوی کرمانی، علیپناه اشتهاردی، سید فضل الله طباطبایی، قم: مؤسسه فرهنگیاسلامی کوشانپور.
38
محقق داماد یزدی، سید محمد (1409). کتاب الحج، مقرر: عبدالله جوادی آملی، قم: چاپخانه مهر.
39
موسوی (شریف مرتضی)، علی بن حسین (1415). الانتصار فی انفرادات الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
40
موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1403). کتاب الحج (للگلبایگانی)، قم: دار القرآن الکریم.
41
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
42
نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی (1415). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
43
نووی، أبو زکریا محیی الدین (1392). المنهاج: شرح صحیح مسلم بن الحجاج، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة.
44
ORIGINAL_ARTICLE
دلالت اشاره در اصول فقه مذاهب خمسه: بررسی تطبیقی
دلالت نقش بسیار مهمی در درک مفاهیم قرآنی و روایی در استنباط احکام فقهی دارد و از آن در علوم مختلفی همچون منطق، تفسیر، کلام و اصول فقه سخن به میان آمده و به انواع مختلفی تقسیم شده است. بر همین اساس، اصولیان نیز مباحثی را درباره دلالت اشاره به عنوان یکی از انواع دلالت در بحث الفاظ مطرح کردهاند. پژوهش پیش رو در صدد است به این پرسش اساسی پاسخ دهد که: ماهیت و حجیت دلالت اشاره از دیدگاه علمای مذاهب خمسه چیست؟ بهعلاوه، تفاوت دیدگاهها درباره ماهیت دلالت اشاره، چه تأثیری در کاربرد آن در فقه دارد؟ تقریباً همه اصولیان، دلالت اشاره را دارای مفهوم یکسانی میدانند، اما در تعاریف خود، رویکردهای مختلفی، همچون وصف معنا، وصف لفظ، کیفیت دلالت و وصف مدلول، اتخاذ کردهاند. علاوه بر این، در بیان ماهیت دلالت اشاره نیز اختلافنظر اصولیان به سه نظریه مفهوم، منطوق و ماهیت مستقل محدود میشود. البته به نظر میرسد دلالت اشاره دارای ماهیت مستقل و وصف دلالت است.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111474_0ed3ec799b0d65c87cddd5db67f502d0.pdf
2020-08-22
375
406
دلالت
دلالت اشاره
حجیت
اصولیان
اهل سنت
امامیه
محدثه
معینی فر
moeinifar@isr.ikiu.ac.ir
1
استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی، قزوین، ایران
LEAD_AUTHOR
آخوند خراسانی، محمد کاظم (1409). کفایة الاصول، بیجا: آل البیت (ع).
1
آمدی، سیف الدین ابی الحسن بن علی (1405). الاحکام فی الاصول الاحکام، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج3.
2
ابن معجوز، محمد (1416). محاضرات فی اصول الفقه، بیجا: البحاح الحدیدة.
3
اصفهانی، حسین (1404). فصول الغرویة، بیجا: دار احیاء العلوم الاسلامیة.
4
انصاری، مرتضی (بیتا). مطارح الأنظار، قم: آل البیت (ع).
5
بخاری، علاء الدین (1418). کشف الاسرار، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج1.
6
بروجردی، سید حسین (1412). الحاشیة علی الکفایة، قم: انصاریان.
7
بروجردی، سید حسین (1421). لمحات الاصول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
8
بهادلی، احمد کاظم (1423). مفتاح الوصول الی علم الاصول، بیروت: دار المورخ العربی، ج1.
9
تبریزی، موسی (1313). أوثق الوسائل فی شرح الرسائل، قم: کتبی نجفی.
10
تفتازانی شافعی، سعد الدین (1416). شرح التلویح علی التوضیح لمتن التنقیح فی اصول الفقه، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج1.
11
تقیه، محمد (1421). المختصر الوافی فی اصول الفقه، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة.
12
تونی، عبد الله (1415). الوافیة فی الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
13
جیلانی قمی، ابو القاسم (1378). قوانین الاصول، قم: اسلامیه.
14
حسین، عقیله (1432). جمع الجوامع فی علم اصول الفقه لعبد الوهاب بن علی تاج الدین ابن السبکی، بیروت: دار ابن حزم، ج8.
15
حنبلی، شاکر (1424). اصول الفقه الاسلامی، دمشق: دار البشائر.
16
خضری بک، محمد (1389). اصول الفقه، بیروت: دار أحیاء التراث العربی.
17
خن، مصطفی (1430). اثر الاختلاف فی القواعد الاصولیة، بیروت: الرسالة.
18
داوودی، صفوان عدنان (1420). اللباب فی اصول الفقه، دمشق: دار القلم.
19
درینی، فتحی (1429). المناهج الاصولیة فی الاجتهاد فی التشریع الاسلامی، بیروت: الرسالة.
20
دهخدا، علیاکبر (1377). لغتنامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
21
رازی نجفی اصفهانی، محمد تقی (بیتا). هدایة المسترشدین فی شرح اصول معالم الدین، بیجا: آل البیت (ع).
22
زحیلی، وهبه (1416). اصول الفقه الاسلامی، دمشق: دار الفکر، ج1.
23
زحیلی، وهبه (2008). الوجیز فی اصول الفقه، دمشق: دار الفکر.
24
زلمی، مصطفی ابراهیم (1388). خاستگاههای اختلاف در فقه مذاهب، ترجمه: حسین صابری، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
25
زیدان، عبد الکریم (1422). الوجیز فی اصول الفقه، تهران: احسان.
26
زین، سمیح عاطف (1410). اصول فقه المیسر، بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
27
سمرقندی، علاء الدین (1418). میزان الاصول فی نتایج العقول، الدوحة: وزارة الاوقاف والشؤون الاسلامیة.
28
سنقیطی، محمد الامین (1422). مذکرة فی اصول الفقه، مدینة: مکتبة العلوم والحکم.
29
سوسوه، عبد المجید (1432). بحوث معاصرة فی اصول الفقه، عمان: دار المیسرة.
30
شهرستانی، سید محمد حسین (بیتا). غایة المسئول فی علم الاصول، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
31
شیرازی، محمد حسن (1409). تقریرات، قم: آل البیت (ع).
32
شیروانی، علی (1385). تحریر اصول فقه، قم: دارالعلم.
33
طباطبایی حکیم، سید محسن (1408). حقائق الاصول و هی تعلیقة علی کفایة الاستاد الاعظم المحقق الخراسانی، بیجا: بصیری.
34
طباطبایی حکیم، سید محمد تقی (1418). الاصول العامة، قم: المجمع العاملی لأهل البیت (ع).
35
طوسی، محمد بن حسن (بیتا). الرسائل العشر، قم: اسلامی.
36
عبد الرحمن، فاضل عبد الواحد (1418). اصول الفقه، عمان: دار المسیرة.
37
عبد الرحمن، نشأت علی محمود (1426). المباحث اللغویة و اثرها فی اصول الفقه، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
38
عبد العزیز، امیر (1418). اصول الفقه الاسلامی، بیجا: دار السلام، ج1 و 2.
39
فرفور، ولی الدین محمد صالح (1419). المذهب فی اصول المذهب علی المنتخب لسلطان الشریعة و برهان الحقیقة العلامة حسام الدین محمد بن محمد الأحسیکتی حنفی، دمشق: دار الفرفوم، ج1.
40
فرهنگنامه اصول فقه (1389). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
41
فیروزآبادی، سید مرتضی (1400). عنایة الاصول فی شرح کفایة الاصول، قم: فیروزآبادی.
42
قیاسی، جلال الدین (1379). روش تفسیر قوانین کیفری، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
43
مشکینی، علی (1409). اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، قم: الهادی.
44
مظفر، محمدرضا (1388). المنطق، قم: اسماعیلیان.
45
مظفر، محمدرضا (بیتا). اصول الفقه، قم: اسماعیلیان.
46
معین، محمد (1381). فرهنگ فارسی، تهران: سرایش.
47
مقدسی حنبلی، شمس الدین (1420). اصول الفقه، ریاض: مکتبة العبیکان، ج3.
48
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1417). محاضرات فی الاصول، قم: انصاریان.
49
موسوی، سید حسن (بیتا). منتهی الاصول، قم: بصیری.
50
نائینی، محمد حسین (1417). فوائد الاصول، قم: الاسلامی.
51
نجفی اصفهانی، محمدرضا (1413). وقایة الاذهان مع رسالتی سمطا اللال فی مسالتی الوضع والاستعمال و اماطة الغین عن استعمال العین فی معنین، قم: آل البیت (ع).
52
نجفی، محمدحسن (1365). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
53
نمله، عبد الکریم (1421). الجامع المسائل اصول الفقه و تطبیقها علی مذاهب الراجح، ریاض: مکتبة الرشد، ج2.
54
ولایی، عیسی (1380). فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نی.
55
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی منتقدانه مشروعیت تداوم زناشویی با زانیه در فقه مذاهب اسلامی
یکی از بحثبرانگیزترین مباحث در زمینه آثار و تبعات زنا با زن دارای همسر، مشروعیتداشتن یا نداشتن تداوم زندگی مشترک زانیه با همسر خویش است. مشهور فقیهان امامیه حکم به مشروعیت دادهاند و حکم مزبور اجماعی توصیف شده است. در بین مذاهب فقهی اهل سنت، هرچند عدهای از فقیهان حکم به فسخ عقد کردهاند اما مشهور در میان ایشان نیز جواز تداوم رابطه زناشویی با همسر او است؛ با بررسیهای صورتگرفته در مقاله پیش رو، نتیجه بهدستآمده حاکی از لزوم تفکیک قائلشدن در حکم مسئله مد نظر است، به این نحو که باید میان زنایی که زانیه قبل از رابطه زناشویی با همسر خود داشته با آنچه بعد از این واقعه رخ داده است، تفاوت گذاشت و حکم جواز را فقط مختص به صورت دوم کرد. بدینترتیب با نقد دیدگاه مشهور که با استفاده از روش تحلیلیتوصیفی و ضمن طرح دلایل و مستندات صورت گرفت، کوشیدیم پاسخی در خور برای این مسئله بیابیم.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111475_3bbe18535d53840d2036895770383391.pdf
2020-08-22
407
432
نکاح
زنا
تداوم زناشویی
فسخ نکاح
مدخوله
محمد رسول
آهنگران
ahangaran@ut.ac.ir
1
استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
مهدی
نوروزی
zmahdi.n62@gmail.com
2
دانشآموخته دکتری مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
AUTHOR
قران کریم.
1
ابن جنید، محمد بن احمد (1416). مجموعة فتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
2
ابن حمزه طوسی، محمد بن علی (1408). الوسیلة إلی نیل الفضیلة، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، چاپ اول.
3
ابن حنبل، احمد (بیتا). مسند احمد، قاهره: مؤسسة القرطبة.
4
ابن رشد، محمد بن احمد (بیتا). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، بیجا: بینا، در: نرمافزار مکتبة الشاملة.
5
ابن عابدین، محمد امین بن عمر (1421). حاشیة رد المختار علی الدر المختار: شرح تنویر الأبصار فقه أبو حنیفة، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر.
6
ابن ماجه، محمد بن یزید (بیتا). سنن ابن ماجه، بیروت: دار الفکر.
7
اراکی، محمدعلی (1419). النکاح، قم: نور نگار، چاپ اول.
8
بهوتی، منصور بن یونس (بیتا). شرح منتهی الإرادات، بیجا: بینا، در: نرمافزار مکتبة الشاملة.
9
بیهقی، احمد بن الحسین (1344). السنن الکبری و فی ذیله الجوهر النقی، حاشیه: علاء الدین علی بن عثمان الماردینی الشهیر بابن الترکمانی، الهند ببلدة حیدر آباد: مجلس دائرة المعارف النظامیة، الطبعة الاولی.
10
جزیری، عبد الرحمن؛ غروی، سید محمد؛ مازح، یاسر (1419). الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت (ع)، بیروت: دار الثقلین، الطبعة الاولی.
11
حائری طباطبایی، سید علی (1418). ریاض المسائل (ط - الحدیثة)، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، الطبعة الاولی.
12
حر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، تحقیق و تصحیح: مؤسسه آل البیت (ع)، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، الطبعة الاولی.
13
حکیم، سید محسن (1416). مستمسک العروة الوثقی، قم: مؤسسة دار التفسیر، الطبعة الاولی.
14
حلی، حسن بن یوسف (1413). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
15
خوانساری، سید احمد (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
16
خوئی، سید ابوالقاسم (1418). موسوعة الامام الخوئی، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام خوئی، الطبعة الاولی.
17
دهخدا، علیاکبر (1341). لغتنامه، تهران: سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور.
18
روحانی، سید صادق (1412). فقه الصادق (ع)، قم: دار الکتاب، مدرسة الامام الصادق (ع)، الطبعة الاولی.
19
سبزواری، سید عبد الأعلی (1413). مهذّب الأحکام، قم: مؤسسة المنار، الطبعة الرابعة.
20
سلاّر، حمزة بن عبد العزیز (1404). المراسم العلویة والأحکام النبویة، قم: منشورات الحرمین، الطبعة الاولی.
21
شبیری زنجانی، سید موسی (1419). نکاح، تحقیق و تصحیح: مؤسسه پژوهشی رأیپرداز، قم: مؤسسه پژوهشی رأیپرداز، چاپ اول.
22
شنقیطی، محمد بن محمد (بیتا). شرح زاد المستشفع، بیجا: بینا، در: نرمافزار مکتبة الشاملة.
23
شیرازی، محمد بن علی (بیتا). المهذب فی فقه الإمام الشافعی، بیروت: بینا، در: نرمافزار مکتبة الشاملة.
24
صدوق، محمد بن علی (1386). علل الشرائع، قم: داوری، چاپ اول.
25
صدوق، محمد بن علی (1415). المقنع، قم: مؤسسه امام هادی (ع)، چاپ اول.
26
طوسی، محمد بن حسن (1407 الف). تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الرابعة.
27
طوسی، محمد بن حسن (1407 ب). الخلاف، تحقیق و تصحیح: علی خراسانی و دیگران، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
28
عاملی، زین الدین بن علی (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، الطبعة الاولی.
29
فاضل لنکرانی، محمد (1421). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله: النکاح، قم: مرکز فقه الائمة الاطهار (ع)، الطبعة الاولی.
30
فاضل هندی، محمد بن حسن (1416). کشف اللثام والابهام عن قواعد الاحکام، تحقیق و تصحیح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
31
فیض کاشانی، محمدمحسن (بیتا). مفاتیح الشرائع، قم: کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، چاپ اول.
32
قرشی، علی اکبر (1412). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم.
33
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی (ط ـ الاسلامیة)، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الرابعة.
34
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
35
محدث نوری، میرزا حسین (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل البیت (ع)، بیروت: مؤسسة آل البیت (ع)، الطبعة الاولی.
36
مظفر، محمدرضا (1383). اصول الفقه، قم: دارالفکر، چاپ اول.
37
مفید، محمّد بن محمد بن نعمان (1413). المقنعة، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول.
38
مقدسی رامینی، محمد بن مفلح (1424). الفروع و معه تصحیح الفروع لعلاء الدین علی بن سلیمان المرداوی، بیروت: الرسالة، الطبعة الاولی.
39
مکارم شیرازی، ناصر (1424 الف). النکاح، تحقیق و تصحیح: محمدرضا حامدی، مسعود مکارم، قم: مدرسة الامام علی بن ابی طالب (ع)، الطبعة الاولی.
40
مکارم شیرازی، ناصر (1424 ب). انوار الاصول، تقریر: احمد القدسی، قم: مدرسة الامام علی بن ابی طالب (ع).
41
مکارم شیرازی، ناصر (1428). حیلههای شرعی و چارهجوییهای صحیح، قم: مدرسة الامام علی بن ابی طالب (ع).
42
مؤمن، محمد (1422). مبانی تحریر الوسیلة: کتاب الحدود، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
43
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة السابعة.
44
نسایی، احمد بن شعیب (1411). سنن النسائی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
45
نفراوی، احمد بن غنیم (بیتا). الفواکه الدوانی علی رسالة ابن أبی زید القیروانی، بیجا: مکتبة الثقات الدینیة، در: نرمافزار مکتبة الشاملة.
46
نووی، ابو زکریا محیی الدین یحیی بن شرف (بیتا). المجموع شرح المهذب، بیجا: بینا، در: نرمافزار مکتبة الشاملة.
47
نیاوردی، علی بن محمد (1404). الحاوی فی فقه الشافعی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
48
هیتمی، ابن حجر (بیتا). تحفة المحتاج فی شرح المنهاج، بیجا: بینا، در: نرمافزار مکتبة الشاملة.
49