دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2538-1547
1
1
2014
09
01
معتزله بصره؛ تفاوتها و تمایزها
9
26
FA
مصطفی
سلطانی
استادیار گروه مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب
soltani@urd.ac.ir
جنبش اعتزال یکی از مهمترین جنبشهای کلامی است که اوایل قرن دوم هجری در بصره شکل گرفت. حمایت خلفای عباسی همچون مأمون، معتصم و واثق از آن موجب رشد سریع این جریان شد، به گونهای که عده زیادی از مردم عراق، از جمله ساکنان بغداد، به این جنبش گرویدند. پس از شکلگیری بغداد در 145 ه.ق. و حضور عباسیان در این شهر معتزله نیز به بغداد روی آوردند. با گذشت زمان، اختلافهایی میان معتزله بغداد و بصره شکل گرفت و معتزله را به دو مکتب بصره و بغداد تقسیم کرد. این دو مدرسه در اصول کلی مشترک بودند، اما در تفسیر و قرائت از آن اصول با هم اختلاف داشتند. میل به تشیع در مدرسه بغداد از جمله مشهورترین وجوه تمایز این دو جریان است. علاوه بر آن، این دو مدرسه در مسائلی چون خلق قرآن، وجوب لطف، قدرت الاهی، وجوب اصلح بر خداوند، ثواب و عقاب، تعذیب اطفال، توبه و عفو الاهی، آجال، شیوه و رویکرد بحث در صفات الاهی، نامگذاری اسمی بر خداوند و مواضعی دیگر اختلاف دارند. بررسی برجستهترین موارد اختلافی این دو مکتب موضوع این پژوهش است.
معتزله بصره,معتزله بغداد,اصول کلی معتزله,خلق قرآن,افضلیت,لطف,صفات خداوند
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_8730.html
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_8730_4a16d328df52c3f2f498e7739d3bb1da.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2538-1547
1
1
2014
09
01
نقدی بر تأویلستیزی ابنتیمیه
27
42
FA
محمد حسن
محمدیمظفر
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب
mhmozaffar@gmail.com
در فهم و تفسیر متون، در طول تاریخ، همواره دو جریان به موازات هم وجود داشته است: ظاهرگرایی و تأویلگرایی. سلفیه یکی از جریانهای ظاهرگراست، که مدعی تأویلگریزی است، و وامدار ابنتیمیه است. وی تأویل را به سه معنا میداند: تفسیر؛ حقایق خارجی؛ برگرداندن لفظ از معنای ظاهری به معنای غیرظاهر. ابنتیمیه دو قسم نخست را میپذیرد، ولی با قسم سوم مخالف است. سلفیان از این قسم به «تأویل کلامی» یاد میکنند و آن را اصطلاحی حادث از سوی متکلمان پس از دوران سلف امت میدانند و بر آنند که سلف امت چنین اصطلاحی نداشته و از تأویل، چنین معنایی را قصد نمیکرده است. تأویلستیزی ابنتیمیه بیشتر در بحث صفات خبری خداوند نمود یافته است. در این مقاله، به تبیین و نقد دیدگاه ابنتیمیه در این خصوص میپردازیم. در نقد دیدگاه وی، از جمله به ناسازگاری مدعیات او با واقعیات تاریخی اشاره خواهیم کرد.
ظاهرگرایی,تأویل,مجاز,سلفیان,ابنتیمیه
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_8731.html
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_8731_c3d949998df686814ee01d558a35a416.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2538-1547
1
1
2014
09
01
خوانشی انتقادی بر انگارههای شیعهشناسانه مونتگمری وات
43
64
FA
سید رضا
قائمی
پژوهشگر پژوهشکده کلام اهل بیت (ع) پژوهشگاه قرآن و حدیث
sr.ghaemi@gmail.com
سید هادی
وکیلی
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث؛
hadi@seyedvakili.ir
بخشی از مطالعات خاورشناسان معطوف به حوزه شیعهشناسی است. آنها با استفاده از روشهای گوناگون به کنکاش درباره سیر تحول و تفکر شیعه پرداختهاند. بعضی از این روشها در نوع خود بدیع بوده، افق جدیدی را پیش روی محققان مسلمان گشوده است، اما در مواردی هم، به دلایل مختلف، دستاوردهای حاصل از این مطالعات با واقعیت انطباق نداشته، نتایج نادرستی بر پایه این روشها حاصل شده است. یکی از مهمترین شخصیتهای مطرح در حوزه مطالعات شیعی در غرب ویلیام مونتگمری وات است. پژوهه حاضر بررسی و نقد دیدگاه شیعهشناسانه این شیعهشناس غربی با تأکید بر مقاله وی با عنوان «شیعه در دوران بنیامیه» است. بدین منظور ضمن جمعآوری شواهد متعدد از کتابهای معتبر و تحلیل مختصر هر یک و نتیجهگیری از آنها بر دو مبنای روشی و محتوایی به نقد دیدگاههای وات میپردازیم.
شیعه,شیعهشناسان,خاورشناسان,تحلیل تاریخی,مونتگمری وات
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_8937.html
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_8937_89401f92bc2b59cafc4704ff397f3f40.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2538-1547
1
1
2013
12
22
امامت زن برای زن در نماز جماعت از منظر مذاهب فقهی
65
82
FA
حسین
رجبی عباس آبادی
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب.
drhosseinrajabii@gmail.com
این مقاله عهدهدار بررسی مسئله امامت زنان در نماز جماعت است. با وجود کثرت جمعیت زنان در جامعه و حضور جدی آنها در مراکز گوناگون آموزشی، پژوهشی و فرهنگی، پژوهشگران کمتر به این مسئله پرداختهاند و گاه فقط در حد یک استفتا و پاسخ به آن بسنده شده است. در این نوشتار با استفاده از منابع فقهی به تبیین اهمیت مسئله و آثار آن، همچنین دیدگاه مذاهب اسلامی و دلایل آنها میپردازیم تا روشن شود که آیا بانوان میتوانند به طور مستقل نماز جماعت برگزار کنند یا خیر؟ در این نوشتار دیدگاه علمای مذاهب اسلامی، که در آن اختلاف است، بررسی میشود. در انتها این نظر تأیید میشود که اقتدای زن به زن، در صورت داشتن شرایط، جایز، بلکه افضل از فرادا خواندن نماز است.
امامت,نماز جماعت,زن,مذاهب فقهی,اقتدا
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_113790.html
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_113790_d50ea7a7736768423d00293d7913ec12.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2538-1547
1
1
2014
09
01
چرایی و چگونگی عذاب اخروی: بررسی دیدگاه علامه مجلسی و علامه طباطبایی
83
107
FA
محمد مهدی
مشکاتی
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان
mahdimeshkati@yahoo.com
سید روح الله
فاطمی زاده
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی
در پاسخ به پرسش از چرایی و چگونگی عذاب اخروی با دو رویکرد مواجهیم؛ رویکرد نخست، ارتباط میان کیفر و عذاب اخروی را همانند ارتباط جرم و جریمه دنیوی، اعتباری دانسته، خداوند را به عنوان عذابکننده خارجی جاعل و خالق عذاب میشمارد؛ رویکرد دوم ارتباط کیفر و عذاب را حقیقی و تکوینی دانسته، ناظر به مفاد نظریه تجسم اعمال میداند و عذاب اخروی را صورت و تجسم گناه فرد گنهکار میشمارد. مجلسی از مدافعان دیدگاه نخست و طباطبایی از مدافعان دیدگاه دوم است. در این مقاله دیدگاه این دو اندیشمند را در این خصوص بررسی میکنیم.
عذاب اخروی,تجسم اعمال,مجلسی,طباطبایی
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_8939.html
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_8939_c596dec11d8da2b6d9c38d02cd52aa7f.pdf
دانشگاه ادیان و مذاهب
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2538-1547
1
1
2014
09
01
پاسخگویی به شبهات رجعت: شبهات قفاری در اصول مذهب الشیعه
109
126
FA
علی
شیروانی
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛
shirvani@rihu.ac.ir
ریحانه
هاشمی (شهیدی)
دانشجو ی دکتری و پژوهشگر پژوهشکده ادیان.
rey.hashemi@yahoo.com
رجعت یکی از آموزههای مهم در تشیع است که از ابتدا موافقان و مخالفانی داشته است. رجعت بازگشت عدهای از افراد است که از دنیا رفتهاند، ولی قبل از قیامت دوباره به دنیا باز خواهند گشت. این امر شامل حال کسانی خواهد شد که یا ایمان خالص داشته باشند، یا کفر محض. قفاری از جمله کسانی است که در کتاب خود با عنوان <em>اصول مذهب الشیعه</em> انتقاداتی را بر رجعت وارد کرده است. در این مقاله میکوشیم از طریق آیات، روایات، اصول عقلانی و ... به شبهاتی که وی در این زمینه مطرح کرده پاسخ دهیم.
رجعت,قیامت,تفسیر,تأویل,ظاهر,قفاری
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111208.html
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111208_1d06b97674cb119a50470aa9ae3d6acd.pdf