مقایسه و ارزیابی آرای نقشبندیه و چشتیه معاصر خراسان رضوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 استادیار گروه عرفان اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران.

3 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

عرفان و تصوف بنا به مقتضیات زمانی و مکانی و شخصیتی در سراسر سرزمین‌های اسلامی خود را در قالب سلسله‌های گوناگون نشان داده است. خراسان رضوی از سرزمین‌هایی است که امروزه در بخش جنوبی آن نمونه‌ای از این میراث در جریان دو سلسله نقشبندیه و چشتیه حفظ شده است. پژوهش حاضر با هدف شناختوضعیت، مشایخ، اعمال و اذکار این دو سلسله در دوره معاصر در جنوب خراسان رضوی انجام شده است.این دو سلسله از آموزه‌های دیوبندیه در شرق جهان اسلام متأثرند و پیوند محکمی با دین و شریعت دارند. مشایخ این سلسله‌ها تلاش بسیاری برای حفظ سنت نبوی دارند و مریدانشان با ظواهر متناسب با سنت در اجتماع حاضر می‌شوند. مهم‌ترین عمل عبادی و آیینی آنان برگزاری جلسات ذکر جمعی است و جنبه نظری نقشبندیه پررنگ‌تر از چشتیه به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparison and Assessment of the Views of Contemporary Naqshbandīs and Chishtīs in Razavi Khorasan

نویسندگان [English]

  • Azim Hamzi’iyan 1
  • Muhyi-l-Din Qanbari 2
  • Abd al-Rahim Ya‘qubnia 3
1 Assistant professor, Department of Islamic Sufism and Mysticism, University of Semnan, Semnan, Iran
2 Assistant professor, Department of Islamic Mysticism, Islamic Azad University of Nishabur, Nishabur, Iran
3 PhD student, Islamic Sufism and Mysticism, University of Semnan, Semnan, Iran,
چکیده [English]

Throughout Islamic territories, mysticism and Sufism have manifested in a variety of orders in accordance with demands of time, place, and characters. In southern parts of Razavi Khorasan, the Sufi heritage has been preserved in the form of two Sufi orders: Naqshbandiyya and Chishtiyya. The present research is done in order to learn more about the condition, masters, practices, and dhikrs of the two orders in the contemporary period in southern parts of Razavi Khorasan. The two orders are influenced by Dīvbandī doctrines in eastern Islamic world, and are strongly tied with the religion and Sharia. Masters of these Sufi orders try hard to preserve the Prophet Muhammad’s tradition, and public appearances of their followers are in compliance with the tradition. Their major ritual practice consists in collective assemblies of dhikr. Moreover, theoretical aspects of the Naqshbandī order seem to be stronger than those of the Chishtī order.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Naqshbandiyya
  • Chishtiyya
  • Southern Razavi Khorasan
  • Dīvbandiyya
  • Circle of Dhikr
آریا، غلامعلی (1393)، «چشتیه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران: انتشارات بنیاد دایرة‌المعارف‌های اسلامی، ج 11، ص 830ـ831.
جامی، عبدالرحمان (1370)، نفحات الانس من حضرات القدس، به کوشش محمود عابدی، تهران: انتشارات اطلاعات.
حسینی، یحیی (1384)، «تصوف در افغانستان»، طلوع، سال چهارم، ، زمستان، شماره16، ص 175ـ186.
داراشکوه، محمد (بی‌تا)، سفینة الاولیاء، پیشاور: چاپ سنگی.
ریگی، محمد ایوب (1394)، بررسی مشرب‌های عرفانی در بلوچستان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
سیدین، علی (1389)، پشمینه‌پوشان، تهران: نشر نی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386)، قلندریه در تاریخ، تهران: نشر سخن.
صفا، ذبیح‌الله (1384)، تاریخ ادبیات ایران، جلد چهارم، تهران: انتشارات فردوس.
فقهی سلجوقی، جلال‌الدین (1387)، زنبیل جلالی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
فقهی سلجوقی، جلال‌الدین (1360)، منظومه جلالی، مشهد: انتشارات کوشش.
فقهی نقشبندی مجددی، شمس الحق (1395)، جام شریعت و سندان عشق، تربت جام: انتشارات امام محمد غزالی.
کیانی، محسن (1389)، تاریخ خانقاه در ایران، تهران: نشر طهوری.
مجددی، محمد عارف (1391)، گلزار اولیاء، تربت‌جام: انتشارات خواجه عبدالله انصاری.
مجیدی، عبدالرئوف (1386)، دیوان شایق، به کوشش فضل احمد مجیدی، تربت‌جام: انتشارات شیخ‌الاسلام احمد جام.
مدرسی چهاردهی، نورالدین (1393)، سلسله‌های صوفیه ایران، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
نصیری جامی، حسن (1393)، مکتب هرات و شعر فارسی، تهران: انتشارات مولی.
نظامی باخرزی، عبدالواسع (1383)، مقامات جامی، به کوشش نجیب مایل هروی، تهران: نشر نی.
نقشبندی مجددی، غوث محمد (1386)، طریقة الراشدین و حجة المسترشدین، ترجمه عبدالله نقشبندی مجددی، تربت‌جام: انتشارات خواجه عبدالله انصاری.
یعقوب‌نیا، عبدالرحیم، مصاحبه با احمد نخل احمدی فرزند خلیفه نخل احمدی، 8/1/1395، تربت جام.
یعقوب‌نیا، عبدالرحیم، مصاحبه با فضل احمد مجیدی، فرزند خلیفه مجیدی، 25/1/1395، تایباد.
یعقوب‌نیا، عبدالرحیم، گزارش جلسه ذکر مسجد نور کوه بِزد، 5/1/1395، تربت جام.
یعقوب‌نیا، عبدالرحیم، گزارش حلقه ذکر نقشبندیه مسجد بیت الرحمان، 25/9/94، 3/2/1393، 25/3/ 1393 تایباد.
یعقوب‌نیا، عبدالرحیم، گزارش خانقاه‌ دارالافتاء و الارشاد چشتیه، 3/11/1394، تایباد.
یعقوب‌نیا، عبدالرحیم، مصاحبه با مولوی شیرینکام، 20/5/1396، 5/1/1395، 4/11/1394، مشهدریزه تایباد.
یعقوب‌نیا، عبدالرحیم، مصاحبه با آقای شیبانی سرذاکر نقشبندیه کوه بزد، 20/12/1394، تربت جام.