دیرینگی و حدوث نفس از دیدگاه ابن‌کمّونه و ابن‌سینا و نقد نظریه ابن‌کمّونه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

موضوع نفس یا معادل‌های آن در دیگر زبان‌ها، همچون جان، از مسائل مهمی است که از دیرباز تاکنون مورد توجه بشر بوده است. فیلسوفان و متفکران نیز در حوزه هستی‌شناسی تلاش خود را برای شناخت و تبیین آن به کار برده و آرا و نظریات گوناگونی بر جا نهاده‌اند. در افق فکری متفکران اسلامی نیز، از آغاز تاکنون، موضوع نفس جایگاه ویژه خود را داشته است و مشاهیر مسلمان فلسفه و حکمت، البته با عنایت به آموزه‌های وحیانی، دیدگاه‌ها و نظریات گوناگون و قابل توجهی ارائه کرده‌اند. این مقاله بر آن است با مطالعه نگاه دو فیلسوف بزرگ جهان اسلام، یعنی ابن‌سینا و ابن‌کمّونه، زاویه‌ای از زوایای پرشمار نفس، یعنی «دیرینگی حدوث نفس» را بررسی کند؛ چراکه نگاه این دو فیلسوف به این مسئله متفاوت بوده است. در واقع در این مقاله دو تفکر مشایی و مشایی با رویکرد اشراقی به چالش کشیده شده و در آخر نیز نظریه ابن‌کمّونه درباره حدوث و بقای نفس نقد شده است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Eternity and Incipience of the Soul according to Ibn Kammuna and Ibn Sina, and a Critique of Ibn Kammuna’s Account

نویسندگان [English]

  • Marziyih Nuri Sifat (Nura) 1
  • Muhammad Maliki (Jalaluddin) 2
1 PhD student, Islamic Philosophy and Kalam, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant professor, Department of Islamic Philosophy and Kalam, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

The problem of soul (or its equivalents in other languages, such as “nafs” in Arabic and “jān” in Persian) is an important issue considered by people since very old times. Philosophers and intellectuals have tried to account for it in their ontologies, and have offered different theories. For Muslim intellectuals, the problem of soul has had a special place, and a variety of remarkable theories were proposed by prominent Muslim philosophers with an eye to Quranic doctrines. This paper considers two great philosophers of the Islamic world—Ibn Sīnā (or Avicenna) and Ibn Kammūna—in order to deal with an issue concerning the soul: its “eternity or incipience.” These two philosophers had different views of the matter. In this paper, we challenge these two views: Peripatetic and Illuminationist Peripatetic. We finally criticize Ibn Kammūna’s theory of the soul’s incipience and survival.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sīnā
  • Ibn Kammūna
  • soul’s eternity
  • soul’s incipience
  • critique of Ibn Kammūna’s theory
ابن‌سینا، حسین بن‌عبدالله (1375)، کتاب النفس من الشفا، با تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: مرکز انتشارات اسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن‌عبدالله (1363)، روان‌شناسی شفا، ترجمه علی‌اکبر داناسرشت، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ابن‌سینا، حسین بن‌عبدالله (1379)، کتاب النجاه، تحقیق: محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن‌عبدالله (1910م)، منطق المشرقیین، تهران: مکتبه جعفری تبریزی.
ابن‌کمّونه، سعد بن‌منصور (1385)، رساله ازلیة النفس و بقائها، تصحیح اِنسیه بُرخواه، تهران.
ابن‌کمّونه، سعد بن‌منصور (1376)، التنقیحات فی شرح التلویحات، تصحیح سید حسین سیدموسوی، پایان‌نامه دکتری: دانشگاه تهران.
ابن‌کمّونه، سعد بن‌منصور (1382)، «المطالب المهمة من علم الحکمه»، تصحیح سید حسین سید موسوی، خردنامه صدرا، 8، شماره 32.
ابن‌کمّونه، سعد بن‌منصور (1387)، شرح التلویحات اللوحیه و العرشیه، تحقیق نجفعلی حبیبی، تهران: انتشارات میراث مکتوب.
ابوالبرکات، هبه‌الله علی بن‌ملکا (1373)، الکتاب المعتبرفی الحکمة، دانشگاه اصفهان.
شیرازی، صدرالدین محمد (1981م)، الأسفار الأربعه، بیروت: داراحیا التراث العربی.