خاتم ولایت از دیدگاه امام خمینی و ابن‌عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، ایران.

چکیده

ولایت قیام بنده به پرودگار است هنگامی که از خود فانی شود و آن به تولیت حضرت حق تعالی نسبت به او است تا او را به نهایت مقام قرب و تمکین برساند. خاتم ولایت کسی است که با او صلاح دنیا و آخرت به نهایت کمال می‌رسد و نظام عالم با مرگ او مختل می‌شود. سخنان ابن‌عربی در باب خاتم ولایت مضطرب و مبهم است. او گاهی با صراحت حضرت عیسی (ع) را خاتم ولایت مطلقه می‌نامد و گاه از حضرت علی (ع) چنان تعریف می‌کند که گویا این عنوان را برای آن حضرت می‌شمارد. خاتم ولایت محمدیه را گاهی حضرت مهدی (عج) معرفی می‌کند و گاهی به‌صراحت آن را شخصی غیر از آن حضرت می‌داند. او گاهی حتی خود را نیز خاتم ولایت می‌شمارد. در حالی که نظرات ابن‌عربی درباره خاتم ولایت ابهام دارد، حضرت امام خمینی، با قاطعیت، خاتم ولایت مطلقه را، به دلیل اتحاد حقیقت نوری حضرت علی با پیامبر اکرم (ص)، حضرت علی می‌داند و خاتم ولایت محمدیه را نیز حضرت مهدی معرفی می‌کند. هدف این پژوهش بیان نقاط اشتراک و اختلاف امام خمینی و ابن‌عربی درباره خاتم ولایت و تحلیل و تطبیق نظرات ایشان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Seal of Sainthood according to Imam Khomeini and Ibn ‘Arabī

نویسنده [English]

  • Riza Bani Asadi
Assistant professor, Department of Islamic Doctrines, Medical School, Shahid Saduqi Medical University, Yaz, Iran
چکیده [English]

Wilāya (Sainthood) is the servant’s dependence on his Lord when his ego is annihilated, and this is by God’s supervision over him in order to take him to the ultimate position of proximity and annihilation of his particularities. The seal of sainthood (khatam al-wilāya) is someone who accomplishes the happiness of this world and the afterlife—and someone whose death disrupts the world’s order. Ibn ‘Arabī’s words about the seal of sainthood are confused and vague. He sometimes refers to Jesus as the seal of absolute sainthood, and sometimes he praises ‘Ali so much that he seems to see him as the seal. He sometimes refers to al-Mahdī as the seal of Muḥammadī sainthood, and at some points, he explicitly refers to others as such. Moreover, there are cases in which he refers to himself as the seal of sainthood. As confused as his words might be, Imam Khomeini clearly states that ‘Alī is the seal of absolute sainthood, because of the union of his bright reality with the Prophet Muhammad. He also identifies al-mahdi as the seal of Muhammadi sainthood. This paper seeks to articulate agreements and disagreements between Imam Khomeini and Ibn ‘Arabī over the seal of sainthood. We analyze and compare their views.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sainthood (wilāya)
  • seal of sainthood (khatam al-wilāya)
  • theoretical mysticism
  • Ibn ‘Arabī
  • Imam Khomeini
القرآن الکریم (۱۳۸۰ش)، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، تحقیق و تصحیح هیئت علمی دار القرآن الکریم دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی محمدرضا انصاری و دیگران، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
ابن‌عربى، محیى‌الدین (1381ش)، حجاب هستى، رساله شق الجیب، ترجمه سعیدى گل‌بابا، تهران: انتشارات شفیعی، چاپ دوم.
ابن‌عربى، محیى‌الدین (بی‌تا)، الفتوحات المکیة، 4 جلدی، بیروت: دار الصادر، چاپ اول.
ابن‌عربى، محیى‌الدین (1426ق)، ‏عنقاء مغرب فى ختم الاولیا و شمس المغرب، عاصم ابراهیم الکیالى الحسینى الشاذلى الدرقاوى، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
خمینى، سید روح‌الله (بی‌تا)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینى، سید روح‌الله (1386ش الف)، شرح دعاء السحر (الطبع الجدید)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ چهارم.
خمینى، سید روح‌الله (1386ش ب)، مصباح الهدایة إلى الخلافة و الولایة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ ششم.
خمینى، سید روح‌الله (1388ش الف)، آداب الصلاة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ شانزدهم.
خمینى، سید روح‌الله (1388ش ب)، شرح دعاء السحر (ترجمه فارسى)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوم.
خمینى، سید روح‌الله (1410ق)، تعلیقات على شرح «فصوص الحکم» و «مصباح الأنس»، تحقیق و تصحیح حسن رحیمیان، قم: مؤسسه پاسدار اسلام، چاپ دوم.
آملى، سید حیدر (1368ش)، جامع الأسرار و منبع الأنوار، محقق و مصحح هانری کربن، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى، چاپ اول.
قاسانی، عبدالرزاق (1426ق)، اصطلاحات الصوفیة، بیروت: دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
قمشه‌اى، محمدرضا (1378ش)، مجموعه آثار آقا محمدرضا القمشه‏اى، محقق و مصحح حامد ناجى اصفهانى، خلیل بهرامى قصرچمى‏، اصفهان: کانون پژوهش، چاپ اول.
قیصرى‏، داود (1375ش)، شرح فصوص الحکم، محقق/ مصحح سید جلال‌الدین آشتیانى، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى‏، چاپ اول‏.
قیصرى، داود (1381ش)، رسائل قیصرى رساله فی التوحید و النبوه و الامامه، محقق و مصحح سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: مؤسسه پژوهشى حکمت و فلسفه ایران، چاپ دوم.
عرب، مهین (1387ش)، «خاتمیت در ولایت از منظر عرفان و دین با تکیه بر آرای ابن‌عربی»، فصل‌نامه حکمت و فلسفه، سال چهارم، پاییز، شماره سوم، ص 25ـ44.