نگاهی تطبیقی به دامنه حجیت اخبار آحاد در تفکر اهل سنت و ابن‌تیمیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار. گروه الهیات اسلامی. دانشگاه اصفهان

چکیده

به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین مبانی فکری، که منجر به اختلاف بین مسلمانان و پیدایش گروهای تکفیری داعشی شده، نوع نگاه آنها در خصوص حجیت اخبار آحاد در عقاید است. اصول و مبنای بخش اعظمی ‌از احکام و عقاید اخبار آحاد است. تقریباً حجیت این اخبار در فروع و فقه محل اجماع مسلمانان است. ولی حجیت آنها در عقاید و اصول دین محل بحث و گفت‌وگوست. حجیت یا عدم حجیت این نوع احادیث منجر به پذیرش یا رد بسیاری از احکام و عقاید شده است. این مقاله به مطالعه حجیت اخبار آحاد در بین اهل سنت پرداخته، آن را در قالب چهار نظریه مطرح کرده است. سپس با بیان دیدگاه ابن‌تیمیه، نظریه‌پرداز تکفیری‌ها، و تطبیق آن با اهل سنت به این نتیجه می‌رسد که عموم سلفیان اهل حدیثی، از جمله ابن‌تیمیه، اخبار آحاد را علمی‌، یقینی، و اثبات‌پذیر در اصول دین و عقاید می‌‌دانند. این در حالی است که بخش اعظمی ‌از اهل سنت، که نوعاً از ماتریدیان حنفی‌مذهب‌اند، اخبار آحاد را ظن‌آور می‌دانند و قائل به عدم حجیت ظنون در عقایدند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Authority of Individual Narrations in the Non-Traditionalist Sunnis and Ibn Taymiyyah: A Comparative Study

نویسنده [English]

  • Hamze Ali Bahrami
assistant Professor. Department of Islamic Theology. University of Isfehan
چکیده [English]

One important intellectual foundation leading to conflicts among Muslims and emergence of takfiri Daesh (apostate) groups seems to be their opinions about the authority of individual narrations concerning doctrinal issues. The foundational principles of majority of doctrinal beliefs and precepts are individual narrations. The reliability and authority of these narrations is nearly unanimously accepted by all the Muslims in secondary sources and Fiqh; however, their authority raises debate and discussion concerning religious tenets and principles. Authority or non-authority of such narrations will lead to acceptance or rejection of many beliefs and religious precepts. The current study addresses an investigation of the authority of individual narrations from the non-traditionalist Sunnis' viewpoint proposing it by four theories; then, expressing Ibn Taymiyyah's views, takfiris' theoretician, and comparing his views with those of the Sunnis, it is concluded that the majority of Traditionalists (Salafis) such as Ibn Taymiyyaj consider individual narration to be a scientific and verifiable certainty in religious principles and beliefs. However, the majority of the Sunnis, typically Hanafi Maturidi, regard the individual narrations as conjecture-producing and therefore these narrations are held non-authoritative in the realm of beliefs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Authority
  • individual narration
  • non-tradionalist Sunnis
  • Salafis
  • Ibn Taymiyyah

مراجع

قرآن کریم.
الآمدی، سیف الدین ابوالحسن علی بن ابی علی (1980). الاحکام فی اصول الاحکام، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن ابی العز الحنفی، علی بن العز (1988). شرح العقیده الطحاویه، تحقیق: عبدالله بن عبد المحسن ترکی، بیروت: مؤسسة الرساله.
ابن الاثیر الجزری، مجد الدین ابو السعادت (1389). جامع الاصول فی احادیث الرسول، تحقیق: عبدالقادر الارنوط، الطبعة الاولی، مکتبه الحلوانی، دار البیان.
ابن برهان بغدادی، احمد بن علی (بی‌تا). الوصول الی الاصول، تحقیق: عبدالحمید ابو زنید، بی‌جا: بی‌نا.
ابن تیمیة، تقی الدین أبو العباس أحمد بن عبد الحلیم (1995). مجموع الفتاوی، المحقق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم، السعودیة/ المدینة النبویة: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
ـــــــــ (2005). مختصر منهاج السنة، اختصره: الغنیمان، الطبعة الثانیة، صنعاء- الیمنیة: دار الصدیق للنشر.
ـــــــــ (1418). المستدرک علی مجموع فتاوی ابن تیمیة، جمعه: محمد بن عبد الرحمن بن قاسم، الطبعة الاولی، ریاض: بی‌نا.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1379). فتح الباری شرح صحیح البخاری، تحقیق: الخطیب، قاهره: دار الریان التراث.
ـــــــــ (1422). نزهة النظر فی توضیح نخبه الفکر، تحقیق: عبدالله بن حنیف، الطبعة الاولی، ریاض: مطبعه صفیر.
ابن حزم الظاهر حنبلی، ابو محمد علی بن عبدالرحمن بن احمد بن سعید (1404). الاحکام فی اصول الاحکام، الطبعة الاولی، بیروت و قاهره: دار الجمیل و دارالحدیث.
ابن حیان، محمد بن یوسف (بی‌تا). البحر المحیط، مکتبة الشاملة.
ابن عبد البر النمری القرطبی، یوسف بن عبدالله (1387). التمهید ما فی الموطأ من المعانی و الاسانید، تحقیق: مصطفی العلوی، وزارت الاوقاف، مؤسسة القرطبه.
ابن قیم الجوزی، محمد بن ابی بکر (2001). مختصر الصواعق المرسله، تحقیق: سید ابراهیم و تلخیص: ابن موصلی، الطبعة الاولی، قاهره: دار الحدیث.
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم (بی‌تا). لسان العرب، تحقیق: الکبیر و اخرون، بیروت و قاهره: دار صادر و دار المعارف.
ابوزهره، محمد (1384). تاریخ مذاهب اسلامی، ترجمه: علیرضا ایمانی، قم: نشر ادیان.
ابی یعلی حنبلی ابن الفراء، محمد بن الحسین (1990). العده فی اصول الفقه، تحقیق: احمد الرساله، الطبعة الثانیة، ریاض: بی‌نا.
البخاری، عبد العزیز بن احمد (1997). کشف الاسرار عن اصول فخر الاسلام البزدوی، تحقیق: عبدالله محمود محمد عمر، الطبعة الاولی، بیروت، دار الکتب العلمیه.
البزدوی الحنفی، علی بن محمد (بی‌تا). اصول البزدوی، مطبعه جاوید بریس، کراتشی.
البزدوی، ابوالیسر محمد بن عبد الکریم (1383). اصول الدین، تحقیق: هانز بیزلنس، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
بیاضی، کمال الدین احمد (1949). اشارات المرام، تحقیق: یوسف عبدالرزاق، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی الثانی، جامع الازهر.
التفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر (2007). شرح العقائد النسفیه، تحقیق: عبد السلام، الطبعة الاولی، بیروت: دار البیروت.
ـــــــــ (1981). شرح المقاصد فی علم الکلام، پاکستان: دار المعارف النعمانیه.
الجرجانی، علی بن محمد (1405). التعریفات، تحقیق: ابراهیم الأبیاری، بیروت: دار الکتب العربی.
جمیل مبارک، محمد (1982). حجیة خبر الآحاد فی العقائد و الاحکام، الطبعة الاولی، مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف بالمدینة المنورة.
الجوینی، امام الحرمین عبدالملک بن عبدالله (1399). البرهان فی اصول الفقه، تحقیق: عبد العظیم، مصر: الوفاء- المنصوره.
الخطیب البغدادی، احمد بن علی بن ثابت (بی‌تا). الکفایة فی علم الروایة، تحقیق: ابوعبدالله صورقی و ابراهیم حمدی، مدینه: مکتبة العلمیة.
الرازی، زین الدین أبو عبد الله محمد بن أبی بکر بن عبد القادر الحنفی (1995). مختار الصحاح، تحقیق: محمود خاطر، مکتبة لبنان: ناشرون.
الزرکشی، بدر الدین محمد (2000). البحر المحیط فی اصول الفقه، تحقیق: تامر، بیروت: دار الکتب العلمیه.
السرخسی، شمس الدین ابوبکر محمد بن احمد بن ابی سهل (1993). اصول السرخسی، بیروت: دار الکتاب العلمیه.
السمرقندی، علاء الدین محمد بن احمد (بی‌تا). میزان الاصول فی نتایج العقول، تحقیق: عبد الملک، بی‌جا: بی‌نا.
الشافعی، محمد بن ادریس (بی‌تا). الرساله، محقق: احمد محمد شاکر، بیروت: دار الکتب العلمیه.
الشریف، عبد الله بن عبد الرحمن (بی‌تا). حجیة خبر الآحاد فی العقائد و الاحکام، بیروت: مؤسسه الرساله.
شلتوت، محمد (بی‌تا الف)، الفتاوی، به نقل از: نرم‌افزار مکتبه الشامله.
شلتوت، محمد (بی‌تا ب). الاسلام عقیدة و شریعة، بی‌جا: بی‌نا.
صحافی، ابراهیم (بی‌تا). المعجم الوسیط، تحقیق: مجمع اللغة العربیة، بی‌جا: دار الدعوه.
عبده، محمد (2001). التوحید، تعلیق: رشید رضا، بیروت: دار ابن حزم و احیاء العلوم.
عامر حسن، حبری (بی‌تا). حجیة خبر الآحاد فی العقائد و الاحکام، مدینه: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف بالمدینة المنورة.
عمیر المدخلی، شیخ ربیع بن هادی (1422). حجیة خبر الآحاد فی العقائد و الاحکام، مدینه: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف بالمدینة المنورة.
الغزالی، ابوحامد محمد بن محمد (1982). هموم الداعیه، مصر: دار نهضه.
ـــــــــ (1997). المستصفی من علم الاصول، تحقیق: محمد بن سلیمان الاشقر، بیروت: مؤسسة الرسالة.
فرحانه، علی شوینه (بی‌تا). حجیة الآحاد فی الاحکام و العقائد، مکتبة الشاملة، قسم اصول الفقه.
فرمانیان، مهدی (1388). مجموعه مقالات فرق تسنن، قم: نشر ادیان.
فیومی‌، احمد بن محمد (بی‌تا). المصباح المنیر، تحقیق: یوسف الشیخ محمد، المکتبة العصریة.
قاضی عبد الجبار معتزلی (1965). شرح اصول الخمسه، تحقیق: عبد الکریم عثمان، قاهره: مکتبة وهبة.
الکوثری، محمد زاهد (2009). مقالات الکوثری، مصر: مکتبة الازهریه التراث.
النسفی، ابومعین میمون بن محمد (1990). تبصرة الادله فی اصول الدین، تحقیق: حسین آتای، نشریات رئاسه الشؤن الدینیه، الجمهوریه الترکیه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار