تحلیل تطبیقی دیدگاه شیعه و اهل سنت در صفات خبری با تکیه بر مسئله رؤیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مذاهب کلامی دانشکده مذاهب اسلامی

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث پیام نور قم

چکیده

از جمله مباحث مهم علم کلام اسلامی، صفات خبریه است که مذاهب مختلف اسلامی، دیدگاه‌های مختلفی درباره آن اتخاذ کرده‌اند. در این میان، برخی متهم به تشبیه، عده‌ای متهم به تجسیم و برخی دیگر هم متهم به تعطیل شده‌اند. حتی فرقه‌ای مانند وهابی‌ها پا را از این هم فراتر گذاشته‌اند و مخالفان خویش در باب صفات خبری را تکفیر کرده‌اند. گاهی معدودی از فرق اسلامی، شیعه را متهم به تشبیه و تجسیم کرده‌اند، اما در طول تاریخ، علمای شیعه این تهمت‌های واهی را رد کرده‌اند و گفته‌اند موضع شیعه در قبال صفات خبری، همان موضع اهل بیت پیامبر اکرم، یعنی تنزیه، است. زیرا در روایات واردشده از امامان معصوم (ع)، درباره صفات خبری به سه نظریه مهم، یعنی اثبات به تشبیه، نفی صفات و اثبات بدون تشبیه اشاره شده است که نظریه اخیر، همان دیدگاه تنزیهی شیعه است. در تحقیق پیش رو، کوشیده‌ایم با تقسیم‌بندی منظمی، انظار مختلف در باب صفات خبری و ادله مطرح‌شده در این زمینه را به صورت تطبیقی و با تکیه بر رؤیت الاهی ذکر کنیم و به تنها حالت رؤیت الاهی، که همان رؤیت قلبی است، اشاره کنیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of the Shiite and Sunni Perspectives of Sifat-I-Khabari Based on the Question of Royat (Vision of God)

نویسنده [English]

  • fatemeh sadat moshirian 2
1 Assistant Professor of Theological Sects, University of Religions and Denominations
2 Third level of Jamat-Al-Zahra AS, MA in the Quran and Hadith sciences, Payame Noor University of Qom
چکیده [English]

One of the main problems in Islamic theology is  Sifāt-I-Khabari (testified attributes) about which  the scholars of different sects of Islam have different perspectives.  Some of them are accused of Tashbeeh (Analogization), some of Tajseem (Anthropomorphism), and some of Ta’teel (Rejecting). Sometimes, even some schools of thought such as Wahhābism exceeded to excommunicate the opponents who stand against Sifāt-i-Khabari Shiite scholars, not being excluded from these kinds of accusations along the history, have strongly rejected them; pronounce that their interpretation of Sifāt-i-Khabari is the same as the perspective of the Household of the Prophet, namely Tanzeeh (Purification). According to the Shiite scholars based on the Hadithes told by the Shiite Twelve Innocent Imams on Sifāt-I-Khabari; three main theories could be extracted: proving through analogization, refutation of Sifāt (attributes of God), and proving without analogization. From all these perspectives, the latter is as same as Tanzeeh (Purification) that the Shiite scholars believe in it. In this article, we try to explain different positions on Sifāt-i-Khabari through a systematic classification emphasizing the notion of Divine Vision.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sifāt-i-Khabari
  • Tashbeeh (Analogization)
  • Tajseem (Anthropomorphism)
  • Tanzeeh (Purification)
  • Criticizing Wahabism
  • interpretation
  • Heartly Seeing of God

مراجع

قرآن مجید (1379). ترجمه: محمدمهدی فولادوند، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
ابن ابی الحدید (1383). شرح نهج البلاغه، قم: مکتبة آیت الله مرعشی نجفی.
ابن بطوطه، ابوعبدالله محمد (1357). رحلة ابن بطوطه، تصحیح: لجنة من الادباء، مصر: مطبعة مصطفی محمد.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1426). الفتوی الحمویة الکبری، تحقیق: محمد بن ریاض الاحمد الاثری، بیروت: عالم الکتب، الطبعة الاولی.
ابن جوزی الحنبلی، عبد الرحمن (1421). دفع شبهة التنزیه بأکف التنزیه، تحقیق: حسن سقاف، عمان: دار امام النووی، الطبعة الرابعة.
ابوالفداء، اسماعیل (بی‌تا). تاریخ ابی الفداء، مصر: المطبعة الحسینیة.
ابوزهره، محمد (بی‌تا). تاریخ المذاهب الاسلامیة فی السیاسة والعقائد و تاریخ المذاهب الفقهیة، قاهره: دار الفکر العربی.
احمد السلفی، محمد بن ریاض (1424). هدایة السالکین فی اجوبة اهل العلم والدین من اجوبة الامامین بن باز و صالح العثیمین، ریاض: مکتبة الرشد، الطبعة الاولی.
اشعری، ابوالحسن (1400). مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، آلمان: ویسبادن، فرانس شتاینر، چاپ سوم.
البانی، محمد ناصر الدین (1413/1993). کتاب السنة لحافظ ابی بکرعمرو بن مخلد الشیبانی و معه ظلال الجنة فی تخریج السنة، بیروت: المکتب الاسلامی، الطبعة الثالثة.
امین الحسینی العاملی، سید محسن (بی‌تا). کشف الارتیاب فی اتباع محمد بن عبد الوهاب، بی‌جا: کتاب‌خانه بزرگ اسلامی، چاپ دوم.
آل بوطامی البنعلی، ابن حجر (1415). العقائد السلفیة بادلتها النقلیة والعقلیة، بی‌جا: دار الکتب القطریة، الطبعة الاولی.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1427). صحیح البخاری، ضبط: محمد علی القطب و هشام البخاری، بیروت: المکتبة العصریة.
بغدادی، عبد القاهر (1408). الفرق بین الفرق و بیان الفرقة الناجیة منهم، بیروت: دار الجیل- دار الآفاق.
بن‌باز، عبد العزیز بن عبدالله (1416). مجموع فتاوی، مقدمه: عبدالله بن محمد بن احمد الطیار، الریاض: دار الوطن، الطبعة الاولی.
بیهقی، ابوبکر (1417). الاسماء والصفات، تحقیق: عبد الرحمان عمیره، بیروت: دار الجیل، الطبعة الاولی.
ثعالبی، عبد الرحمن بن مخلوف (1417). الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمد الفاضلی، بیروت: المکتبة العصریة، الطبعة الاولی.
جمعی از نویسندگان (1426). فی رحاب أهل البیت علیهم السلام، قم: المجمع العالمی لاهل البیت علیهم السلام، الطبعة الثانیة.
حسنی رازی، سید مرتضی بن داعی (1364). تبصرة العوام فی معرفة مقالات الانام، تصحیح: عباس اقبال آشتیانی، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ دوم.
حلی، حسن بن یوسف (1413). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح و تحقیق و مقدمه: آیت‌الله حسن‌زاده آملی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الرابعة.
خاتمی، احمد (1370). فرهنگ علم کلام، تهران: انتشارات صبا، چاپ اول.
ذهبی، محمد بن احمد شمس الدین (1995). میزان الاعتدال، تحقیق: علی محمد معوض و عادل احمد عبد الموجود، بیروت: دار الکتب العلمیة.
رضوانی، علی‌اصغر (1384). شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، تهران: نشر مشعر، چاپ دوم.
رضی، محمد بن حسین (1379). نهج‌البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم: ناشر مشهور، چاپ اول.
سبحانی، جعفر (1381). الانصاف فی مسائل دام فیه الخلاف، قم: مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول.
سبحانی، جعفر (بی‌تا). بحوث فی الملل والنحل، قم: مؤسسة النشر الاسلامی مؤسسه امام صادق (ع).
سبکی، ابی نصر عبد الوهاب بن علی (بی‌تا). طبقات الشافعیة الکبری، تحقیق: محمود محمد الطناحی و عبدالفتاح محمد الجلو، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1363). الملل والنحل، تحقیق: محمد بدران، قم: الشریف الرضی، الطبعة الثالثة.
صابری، حسین (1388). تاریخ فرق اسلامی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ پنجم.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1398). التوحید، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1376). تفسیر المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجاء و مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ ششم.
عثمان بن علی حسن (1415). منهج الاستدلال علی مسائل الاعتقاد عند اهل السنة والجماعة، الریاض: مکتبة الرشد، الطبعة الخامسة.
غزالی، ابوحامد (1409). الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
فائزی‌پور تهرانی، علی‌اکبر (1387). تاریخ و نقد وهابیت، ترجمه کشف الارتیاب علامه سید محسن امین، قم: مطبوعات دینی، چاپ اول.
فخر رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر (1413). اعتقادات فرق المسلمین والمشرکین، تحقیق: محمد زینهم، قاهره: مکتبة مدبولی، الطبعة الاولی.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
فرمانیان، مهدی (1391). درس‌نامه فرق و مذاهب کلامی اهل سنت، قم: آثار نفیس، چاپ اول.
قاضی عبدالجبار معتزلی (1965). المغنی فی ابواب التوحید والعدل، تحقیق: جورج قنواتی، قاهره: الدار المصریة.
قرضاوی، یوسف (2008). الصحوة الاسلامیة من المراهقة الی الرشد، مدینة نصر (مصر): دار الشروق، الطبعة الثالثة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1362). الکافی، تهران: انتشارات اسلامیه، الطبعة الثانیة.
مجلسی، محمد باقر (1404). بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
محمدی ری‌شهری، محمد (1385). دانش‌نامه عقاید اسلامی، با همکاری رضا برنجکار و ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، چاپ اول.
مشکور، محمدجواد (1375). فرهنگ فرق اسلامی، مقدمه: کاظم مدیر شانه‌چی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ سوم.
موحد، محمدعلی (1376). ابن‌بطوطه، تهران: طرح نو، چاپ اول.
النووی، ابو زکریا یحیی بن شرف (1411/1990). صحیح مسلم بشرح النووی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار