رویکرد برهانی امام صادق (ع) در مواجهه با پرسش‌ها و شبهات اعتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآنی، پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی

2 استادیار گروه شیعه شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم.

چکیده

این مقاله می‌کوشد نحوهٔ مواجههٔ امام صادق 7 با پرسش‌ها و شبهات کلامی، استفاده ایشان از برهان لِمّ یا اِنّ و کاربرد یقینیات شش‌گانه، در براهین اعتقادی ایشان را بکاود و چارچوب محکم استدلالی امام را که قابل بیان به روش‌های استدلال منطقی معهود و شناخته‌شده نیز هست نشان دهد. روش بررسی، مراجعه به مهم‌ترین منابع روایی و استخراج روایات کلامی امام 7 و تحلیل آن بوده است. نتیجهٔ مقاله نشان می‌دهد رویکرد و روش ایشان برهانی بوده است؛ معمولاً در مواجهه با دانشمندان از براهین لِمّی سود می‌جستند و در مواجهه با افراد عادی از براهین اِنّی. استفادهٔ امام صادق 7 از برهان اِنّی در مباحث و پرسش‌ها و پاسخ‌های اعتقادی، بسیار بیشتر از براهین لِمّی بوده است. همچنین، آن حضرت بارها از یقینیات، به همان معنا و مفهوم منطقی، استفاده کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Argumentative Approach of Imam al-Sadiq in refutation of The Theological Objection

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Mohammadi 1
  • Mohammad Javdan 2
1 Assistant Professor, Faculty of Quranic Sciences, Institute of Culture and Quran , Correspondent Author
2 Assistant Professor, Faculty Shi'a Studies, University of Religions and Denominations
چکیده [English]

Argumentative Approach of Imam al-Sadiq in Refutation of Theological Objections
This article considers the approach of Imam Al-Sadiq in answering the theological questions and objections. The traditions (al-Ahadith) in which the way of Imam Sadiq has been narrated, show that when he debates with followers of different Islamic denominations or with disbelievers, makes use the arguments. Therefore, the main result of the research in the traditions is that Imam Sadiq usually uses one of many kinds of arguments to reject objections. The author proves this claim by narrating traditions in regard with the approach of Imam Sadiq who has set forth six kinds of proofs: first principles, observables, empirical facts, the principles of testimony, conjectures and innate ideas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Approach
  • Imam al-Sadiq
  • Theological
  • Objection
  • Refutation

مراجع

قرآن کریم.
نهج البلاغه (1370). گردآوری: سید رضی، تحقیق: محمد عبده، قم: دار الذخائر.
ابن‌داود حلی، حسن بن علی (1392). رجال، تهران: نشر دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبداللّه (1360). رسائل، ترجمه: ضیاءالدین درّی، تهران: انتشارات مرکزی.
ابن‌سینا، حسین بن عبداللّه (1364). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش: محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: مؤسسهٔ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبداللّه (1388). الاشارات والتنبیهات، شرح: قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد نصیرالدین طوسی، قم: دفتر نشر کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبداللّه (1405). الشفاء، تحقیق: ابراهیم مدکور، عبدالحمید صبره، و مظهر لطفی، قم: انتشارات کتاب‌خانهٔ عمومی حضرت آیت‌اللّه‌العظمی مرعشی نجفی.
استرآبادی، محمدامین (1321). الفوائد المدنیة، تبریز: با سرمایهٔ محسن کتاب‌فروش، چاپ سنگی.
انصاری شیرازی (1387). دروس شرح منظومهٔ حکیم متأله، قم: بوستان کتاب، ج1.
بحرانی، هاشم بن سلیمان (۱۳۷۸). الإنصاف فی النص علی الأئمة الاثنی عشر، ترجمه: رسول محلاتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حداد عادل، غلام‌علی؛ و دیگران (1378). دانش‌نامهٔ جهان اسلام، تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1418). الفصول المهمة فی أصول الأئمة، تحقیق: محمد قائنی، قم: مؤسسهٔ معارف امام رضا 7.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، تحقیق: محمدرضا حسینی جلالی، قم: مؤسسة آل بیت: لاحیاء التراث.
خداپرستی، فرج‌اللّه (۱۳۷۸). فرهنگ واژگان مترادف و متضاد، شیراز: دانش‌نامهٔ فارس.
سرخسی، محمد بن ابوسهل (1406). المبسوط، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزیع.
سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمان (1389). صون المنطق والکلام عن فنّی المنطق والکلام، قاهره: مجمع البحوث الاسلامیة.
شعیری، محمد بن محمد (بی‌تا). جامع الأخبار، نجف اشرف: المطبعة الحیدریة.
صدوق، محمد بن علی (۱۳۶۲). الخصال، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
صدوق، محمد بن علی (1376). أمالی، ترجمه: محمدباقر کمره‌ای، تهران: نشر کتابچی.
صدوق، محمد بن علی (1417). أمالی، بی‌جا: مرکز الطباعة والنشر فی مؤسسة البعثة، الطبعة الاولی.
صدوق، محمد بن علی (1382). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، تحقیق: صادق حسن‌زاده، تهران: ارمغان طوبی.
صدوق، محمد بن علی (1389). التوحید، ترجمه: یعقوب جعفری، قم: نسیم کوثر.
صدوق، محمد بن علی (1398). التوحید، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
طبرسی، احمد بن علی (1381). الاحتجاج، ترجمه: بهزاد جعفری، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
طبرسی، احمد بن علی (1386). الإحتجاج علی أهل اللجاج، به کوشش: سید محمد باقر، بی‌جا: دار النعمان.
طبرسی، فضل بن حسن (1376). إعلام ‌الوری باعلام الهدی، قم: مؤسسة آل بیت: لاحیاء التراث.
طوسی، محمد بن حسن (1365). تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن (1390). الاستبصار، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم.
کزازی، مجتبی (1371-1372). «معرفی و بررسی مقدماتی کمیسیون غرامت سازمان ملل متحد»، در: مجله حقوقی بین‌المللی، ش16 و 17، ص105-148.
کلینی، محمد بن یعقوب (1363). الکافی، تصحیح و تعلیق: علی‌أکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مازندرانی، محمد صالح بن احمد (1421). شرح أصول الکافی، به کوشش: سید علی عاشور، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار:، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محمدی خراسانی،‌ علی (1386). شرح منطق مظفر، بی‌جا: نشر الامام الحسن بن علی (ع).
محمدی ری‌شهری، محمد (1369). مبانی خداشناسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
محمدی ری‌شهری، محمد (1416). میزان ‌الحکمة، قم: دار الحدیث، چاپ اول.
محمدی، رضا (1389). «شیوه‌شناسی پاسخ‌گویی به سؤالات و شبهات دینی (1)»، در: مجله مربیان، ش38، ص108-122.
محمدی، رضا (1390). «شیوه‌شناسی پاسخ‌گویی به سؤالات و شبهات دینی؛ اهمیت پرسشگری، پاسخ‌گویی و روش‌شناسی»، در: پیام، ش107، ص20-35.
مظفّر، محمدرضا (1377). المنطق، تهران: انتشارات الهام، چاپ اول.
مظفّر، محمدرضا (1427). المنطق، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، الطبعة الثالثة.
مفضل بن عمر جعفی (1404). التوحید، ترجمه: نجف‌علی میرزایی، قم: مؤسسهٔ انتشارات هجرت.
موسوی خمینی، سید روح‌اللّه (1378). صحیفهٔ نور، تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج14.
نوری، حسین بن محمدتقی (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تحقیق: رحمت‌اللّه رحمتی اراکی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار