بررسی تطبیقی دیدگاه و نحوه تعامل امامین عسکریین (ع) با فرق، مذاهب و جریان‌های فکری معاصر آنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد یار گروه قرآن و حدیث، دانشگاه قم

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم

چکیده

در دوران حیات امامین عسکریین (ع) جامعه اسلامی مملو از آرا و عقاید بیگانه بود. در چنین وضعیتی ناگزیر برای روشن‌شدن حقیقت باید آرای ناصواب بازگو می‌شد. با مهیاشدن فرصت بیان حقایق دین، امامین عسکریین (ع) مانند سایر اهل بیت (ع) به آشکارسازی حقایق و رد شبهات پرداختند. پژوهش حاضر نگاهی ‌است به فِرَق، مذاهب و جریان‌های فکری عصر امامین‌ عسکریین (ع). پس از معرفی اجمالی هر یک از این فرق، به روایات ناظر بر وجود آن فرق و مذاهب از لسان امام ‌هادی و امام ‌عسکری (ع) می‌پردازیم و موضع هر یک از ایشان را به روش تطبیقی تبیین می‌کنیم. فرق و مذاهبی از قبیل غلات، صوفیه، واقفیه، جبریه، قدریه، مجسّمه، ثنویه و جریان‌های فکری مانند فتنه خلق قرآن در این دوران به چشم می‌خورند. یکی از نمونه‌های بررسی تطبیقی مواضع، موضع امام ‌هادی (ع) در برابر فتنه خلق قرآن است که سکوت و تقیه را ترجیح دادند، ولی در دوران امام عسکری (ع) این معضل برطرف شد و جان کسی در خطر نبود. لذا مخلوق‌بودن قرآن به تصریح بیان می‌شد. بیان دیدگاه‌های این دو امام همام در برابر فرق و مذاهب عصر خویش، سبب رسوایی سران این فرق و هشیاری افراد ناآگاه می‌شد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of the Viewpoints of Imamayn Al-Askariyayn and Their Way of Interactions with Sects, Religions, and Strands of Thoughts in Those Imāms' Era

نویسندگان [English]

  • Razyeh Sadaat Sajadi 1
  • Reyhane Karim Zade Babaki 2
1 استاد یار گروه قرآن و حدیث، دانشگاه قم
2 MA in the Quran and Hadith sciences, Qom University,
چکیده [English]

In the era of Imamayn Al-askariyayn (peace be upon them), there were a lot of wrong opinions and believes. In this situation for manifesting the truth, this wrong opinions should have been expressed. When Imamayn Al-askariyayn (peace be upon them) had took the opportunity to express the truths, they proceeded to revealing truths and rejecting doubts. This essay is a glimpse at sects, religions, and strands of thoughts in the era of these Imams. After a short definition of each sect, we mention the traditions (Ḥadith) relating to them and remark the attitudes of each Imams about them. In this era, we see sects and religions like Gholat, Sufism, Waqefiyah, Jabriyah, Mojasamah, Thanawiyah and strands of thoughts like the belief that the Quran is created by man. One example of  the analyzing attitude in this research is this belief, which Imam Hadi (PBUH) preferred silence and reservation, but in the era of Imam Hasan Al-askari (PBUH) this dilemma was removed and nobodies' life was in peril, so he expressed frankly that the belief the Quran is created by man is a mistake. Declaration of these two Imams′ viewpoint caused awareness of people and prevented them from being deceived. Also, it led to opprobrium of the leaders of these sects and religions

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Hadī (peace be upon him)
  • Imam Askari
  • (peace be upon him)
  • Sects
  • Religion
  • Strand of thoughts

مراجع

قرآن کریم، ترجمه:عبدالمحمد آیتی، تهران: سروش، چاپ چهارم.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1362). الخصال، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1376). الامالی، تهران: کتابچی، چاپ ششم.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1395). کمال ‌الدین و تمام‌ النعمة، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: اسلامیه، چاپ دوم.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1398). التوحید، تحقیق: هاشم حسینی، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول.
ابن بابویه قمی، محمد بن علی (1413). من ‌لایحضره‌ الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن شهرآشوب مازندرانی، ابوجعفر محمد (1379). مناقب آل ابی‌ طالب علیهم ‌السلام، قم: علامه، چاپ اول.
ابن کثیر دمشقی، ابوالفداء حافظ (بی‌تا). البدایة والنهایة، بیروت: دار الفکر.
احمدی میانجی، علی (1426). مکاتیب ‌الأئمة ‌علیهم ‌السلام، تحقیق: مجتبی فرجی، قم: دار الحدیث، چاپ اول.
اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل (بی‌تا). مقالات ‌الاسلامیین واختلاف ‌المصلین، بیروت: دار النشر.
برقی، احمد بن محمد (1342). رجال البرقی، تصحیح: محمد بن حسن طوسی، تحقیق حسن مصطفوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
جباری، محمدرضا (1382). سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه (ع)، قم: مؤسسه آموزشی‌پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
حسینی، محمد رضا (1410). «مقولة جسم لا کالاجسام بین هشام بن حکم و مواقف سایر اهل کلام»، در: تراثنا، ش19، صص7-108.
حلی، حسن بن یوسف (1411). رجال العلامة ‌الحلی، نجف: دار الذخائر، الطبعة الثانیة.
راوندی، سعید بن هبة ‌الله (1409). الخرائج والجرائح، قم: مدرسة الامام المهدی (‌عج)، الطبعة الاولی.
سبحانی، جعفر (بی‌تا). بحوث فی الملل والنحل، قم: مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول.
الشاکری، حسین (1419). موسوعة المصطفی ‌والعترة، بی‌جا: حسین الشاکری، الطبعة الاولی.
شبستری، عبدالحسین (1421). النور الهادی الی اصحاب الامام الهادی، بی‌جا: المکتبة التاریخیة المختصة، الطبعة الاولی.
شریف قرشی، باقر (1408). حیاة الامام علی ‌الهادی علیه ‌السلام، بیروت: دار الاضواء، الطبعة الاولی.
شریف قرشی، باقر (1413). حیاة الامام موسی بن جعفر علیهما السلام، بیروت: دار البلاغة، الطبعة الاولی.
شوشتری، محمد تقی (1410). قاموس الرجال، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، الطبعة الثانیة.
شیبانی جزری، علی بن محمد (ابن اثیر) (1385). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار الصادر.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1377). شرح مصباح الشریعة. ترجمه: عبد الرزاق گیلانى‏، تهران: پیام حق‏، چاپ اول.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1378). المظاهر الالهیة، تهران: بنیاد حکمت صدرا، چاپ اول.
طوسی، محمد بن الحسن (1411). الغیبة للحجة، تحقیق: عبادالله تهرانی و علی‌احمد ناصح، قم: دار المعارف ‌الاسلامیة، الطبعة الاولی.
طوسی، محمد بن الحسن (1420). فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، قم: مکتبة المحقق ‌الطباطبائی، الطبعة الاولی.
طوسی، محمد بن حسن (1373). رجال الطوسی، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ سوم.
عاملی، محمد بن حسن (شیخ حر عاملی) (بی‌تا). الاثنا عشریة، تعلیقة و اشراف: مهدی لازوردی حسینی محمد درودی، قم: دار الکتب العلمیة.
عکبری، محمد بن محمد (شیخ مفید) (1413). الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: کنگره شیخ مفید، چاپ اول.
غفار، عبدالرسول (1415). شبهة الغلو عند الشیعة، بیروت: دار المحجة البیضاء، الطبعة الاولی.
کشی، محمد بن عمر (1348). رجال الکشی، مشهد: دانشگاه مشهد.
کشی، محمد بن عمر (1363). رجال الکشی، تحقیق: سید مهدی رجایی، تعلیقات: میرداماد استرآبادی؛ قم: مؤسسه‌ آل ‌البیت (‌ع)، چاپ اول.
کلینی، محمد بن یعقوب (1429). الکافی، قم: دار الحدیث، چاپ اول.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الابرار، بیروت: دار احیاء التراث ‌العربی، الطبعة الثانیة.
مسعودی، علی بن حسین (1426). اثبات الوصیة، قم: انصاریان، چاپ اول.
نجاشی، احمد بن علی (1407). رجال النجاشی، قم: جامعه مدرسین، چاپ ششم.
نوبختی، حسن بن موسی (1404). فرق الشیعة، بیروت: دار الاضواء، الطبعة الثانیة.
نوری، حسین (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة ‌آل ‌البیت (‌ع)، چاپ اول.
هاشمی‌ خویی، حبیب‌الله (1400). منهاج‌ البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، تهران: إسلامیة، چاپ چهارم.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار