واکاوی حکم استظلال در شب از منظر فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب.

2 استاد سطوح علمی حوزه علمیه قم؛ دانش آموخته سطح چهار حوزه و پژوهشگر پژوهشگاه المصطفی.

چکیده

استظلال مردان در شب از جمله مباحثی است که مشروعیت و عدم مشروعیت آن از منظر فقه اسلامی چندان هویدا نیست. پس از این رو پرسش از حکم استظلال در شب برای مردان از منظر فقه مذاهب اسلامی، مسأله‌ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. اختلاف فقهای اسلامی در تصوّر استظلال در شب و تبیین مفهوم آن، اختلاف آنان در حکم را در پی‌داشته است؛ تا جایی که نبود نور خورشید در شب، دلیلی برای بی‌معنا بودن استظلال مردان در شب دانسته شده است! و حال آنکه استظلال، در نظری صحیح، و مستند به ادلهء شرعی، به پوشاندن سَر از سرما و باران و نور خورشید معنا می‌شود، پس استظلال از نور و گرمای خورشید در روز برای مردان مُحرم، تنها یکی از اَفراد استظلال برای مردان است. همان‌طور که استظلال از باران و سرما اگر در شب رخ دهد، استظلال در شب خواهد بود. این تحقیق با هدف شناخت اقوال و انظار فقهای مذاهب اسلامی و حدود و ثُغور ادله و تبیین وظیفهء مردان در استظلال در شب انجام شده و نیل به این مَقصد در سایهء توصیف و تحلیل گزاره‌های فقه مذاهب اسلامی با گرد‌آوری داده‌های کتابخانه‌ میسّر است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Istizlal in the Night from Perspective of Islamic Religions

نویسندگان [English]

  • Nasrin Fatahi 1
  • Mahdi Dargahi 2
1 دانشجوی دکتری رشته مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب.
2 Professor, Islamic Seminary, Qom. Researcher of Al-Mostafa Research Center
چکیده [English]

An Analysis of Istizlal at Night Based on Islamic Jurisprudential Perspectives Men’s Istizlal at night at the time of Ihram (state of pilgrim sanctity) in Hajj (pilgrimage) and Omreh is an issue that its legitimacy or illegitimacy is not clearly obvious from the perspective of Islamic jurisprudence (Fiqh). This subject has not been surveyed comprehensively. So it demands a comprehensive study. Disagreements of the Islamic jurists on the concept of men’s Istizlal and on interpreting its meaning, has led to different judicial decisions. The different views go so far that some jurists believe the lack of sunlight at night can be as an evidence of meaninglessness of men’s Istizlal at night. However, based on a robust theory and legitimate evidence, Istizlal can be defined as the covering the head from coldness, rain, and sunlight. Thus, Istizlal from light and heat for Mohrem men (consecrated pilgrims) during the day is just one of evidence of Istizlal for men. Accordingly, if Istizlal from rain and coldness would take place at night, it could be considered Istizlal at night. Seeking to identify the opinions and perspectives held by Islamic jurists and determining the scope of related evidence and explicating the duties of men in Istizlal at night, the present article, using a library-based method, analyzes and describes the statements declared in the jurisprudence of Islamic sects

کلیدواژه‌ها [English]

  • Istizlal
  • Istizlal at night
  • Islamic Jurisprudence
آخوند خراسانی، محمدکاظم بن‌حسین (۱۳۸۶ش)، کفایه الاصول، اصفهان: خاتم الانبیاء.
آل‌عصفور بحرانى، یوسف بن‌احمد بن‌ابراهیم (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
امام خمینی، سید روح‌اللّه موسوى (1425ق)، تحریر الوسیلة، ترجمه على اسلامى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
البانی، محمد ناصرالدین (1399ق)، حجة النبی صلى اللّه علیه وسلم کما رواها عنه جابر رضی اللّه عنه، چ پنجم، بیروت: المکتب الإسلامی.
ابن‌تیمیة، تقی‌الدین (1426ق/2005م)، مجموع الفتاوى، المحقق أنور الباز ـ عامر الجزار، چ سوم، بی­جا: دار الوفاء.
ابن‌حزم، أحمد بن‌سعید (بی­تا)، المحلى، بیروت: دارالفکر.
ابن‌عابدین، محمدامین بن‌عمر (1421ق)، حاشیه ابن‌عابدین رد المحتار علی الدر المختار، حسام الدین بن‌محمد صالح فرفور، دمشق: دارالبشائر.
ابن‌عبدالبر، أبوعمر یوسف بن‌عبداللّه (2000م)، الاستذکار، تحقیق سالم محمد عطا ـ محمدعلی معوض، بیروت: الناشر دار الکتب العلمیة.
ابن‌عساکر (1415ق)، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق: علی شیری، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
ابن‌فارس، بن‌زکریا (1404ق)، معجم مقائیس اللغه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
ابن‌قدامه، احمد بن‌محمد (۱414ق/1994م)، الکافی فی فقه الإمام احمد، دار الکتب العلمیة.
ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم (1414ق)، لسان العرب، چ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دار صادر.
ابن‌نجیم المصری، إبراهیم بن‌محمد (۱۱۳۸ق)، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، چ دوم، بی­جا: دار الکتاب الاسلامی.
أبوالبرکات (بی­تا)، الشرح الکبیر، دار إحیاء الکتب العربیه ـ عیسى البابی الحلبی وشرکاه، بی­جا: بی­نا.
أبوداود (بی­تا)، سنن أبی داود، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: المکتبه العصریه/یدا.
أبی‌شیبة الکوفی (بی­تا)، المُصَنَّف، تحقیق محمد عوامة، بی‌جا: دار القبلة.
احمد المرتضی (۱400ق)، شرح الازهار فی فقه الزیدیه، صنعا: غمضان.
البانی، محمد ناصرالدین (1405ق/1985م)، إرواء الغلیل فی تخریج أحادیث منار السبیل، چ دوم، بیروت: المکتب الإسلامی.
بهوتی، منصور بن‌یونس بن‌إدریس (1418ق/1996م)، شرح منتهى الإرادات المسمى دقائق أولی النهى لشرح المنتهى، بیروت: الناشر عالم الکتب.
بیهقی، أبوبکر أحمد بن‌الحسین بن‌علی (1344ق)، السنن الکبرى، بی­نا، مجلس دائرة المعارف النظامیة الکائنة.
حر عاملى، محمد بن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
حمیرى، نشوان بن‌سعید (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت: دار الفکر المعاصر.
ﺧﺪﺍﺩﺍﺩﯼ، ﻓﺘﺢ ﺍﻟﻠﻪ (1390ش)، «استظلال در شب»، ﻣﯿﻘﺎﺕ ﺣﺞ، ﺷﻤﺎﺭﻩ 77.
خوانسارى، سید احمد بن‌یوسف (1405ق)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، چ دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خویى، سید ابوالقاسم موسوى (1410ق)، المعتمد فی شرح المناسک، قم: منشورات مدرسة دار العلم ـ لطفى.
الدسوقی، محمد بن‌أحمد (بی­تا)، حاشیه الدسوقی على الشرح الکبیر، بی­جا: بی­نا، نرم‌افزار مکتبه الشامله.
راغب اصفهانى، حسین بن‌محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان ـ سوریه: دار العلم ـ الدار الشامیة.
الرافعی، عبدالکریم (بی‌تا)، فتح العزیز، بی­جا: دارالفکر.
الزرکشی المصری، شمس‌الدین محمد بن‌عبداللّه الحنبلی (1413ق/1993م)، شرح الزرکشی، بی‌جا: دار العبیکان.
الزیلعی الحنفی (1313ق)، تبین الحقائق، القاهره: الناشر دار الکتب الإسلامی.
السمرقندی، محمد بن‌احمد (۱۴۱۴ق)، تحفة الفقهاء، بیروت: دار الکتب العلمیه.
السیوطی، جلال‌الدین (بی­تا)، شرح سنن ابن‌ماجه، فخرالحسن الدهلوی، نرم‌افزار مکتبه الشامله.
شاهرودى حسینى، سید محمود (1402ق)، کتاب الحج،قم: مؤسسه انصاریان.
الشوکانی، محمد بن‌علی بن‌محمد بن‌عبداللّه (1413ق/1993م)، نیل الأوطار، تحقیق عصام‌الدین الصبابطی، مصر: دار الحدیث.
صاحب بن‌عباد، اسماعیل (1414ق)، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب.
الصدر، محمدباقر (۱۴۱۸ق)، دروس تمهیدیة فی علم الاصول المعالم الجدیدة للاصول، چ دوم، النجف الاشرف: إصدار مکتبة النجاح لصحابها، السید مرتضى الرضوی.
طوسى، ابوجعفر محمد بن‌حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، چ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
عاملى، میر سید احمد علوى (بی­تا)، مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
العبدری الغرناطی، أبوعبداللّه المواق المالکی (1416ق)، التاج والإکلیل لمختصر خلیل، بی­جا: دار الکتب العلمیه.
علامه حلّى، حسن بن‌یوسف بن‌مطهر اسدى (1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
فاضل لنکرانی، محمد (1418ق)، کتاب الحج، چ دوم، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
فیض کاشانى (1406ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام.
فیومى مقرى، احمد بن‌محمد (بی­تا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: منشورات دار الرضی.
القرطبی، ابن‌رشد (1409ق/1989م)، البیان والتحصیل والشرح والتوجیه والتعلیل لمسائل المستخرجة، تحقیق د. محمد حجی و آخرون، چ دوم، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
الکاشانی، أبی‌بکر (۱۴۰۹ق)، بدائع الصنائع، بی‌جا: بی­نا.
کلینى، ابوجعفر محمد بن‌یعقوب (1407ق)، الکافی، چ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مبارکفوری، أبوالحسن عبیداللّه (1404ق/1984م)، رعاة المفاتیح شرح مشکاة، چ سوم،بنارس الهند: المصابیح إدارة البحوث العلمیة والدعوة والإفتاء ـ الجامعة السلفیة.
متقی الهندی (1401ق)، کنزالعمال، تحقیق بکری حیانی صفوه السقا، چ پنجم، بی­جا: مؤسسه الرساله.
محقق داماد یزدی، سید محمد (1409ق)، کتاب الحج، تقریر عبداللّه جوادی آملی، قم: چاپخانه مهر.
مدنی کاشانى، حاج آقا رضا (1411ق)، براهین الحج للفقهاء و الحجج، چ سوم، کاشان: مدرسه علمیه آیت‌اللّه مدنى کاشانى.
مسلم (بی­تا)، الصحیح، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مناسک حج همراه با حواشی، دارالحدیث، دوم، زمستان 74، بی جا
نراقى، مولى احمد بن‌محمد مهدى (1415ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
النووی، أبوزکریا محیی‌الدین (بی­تا)، المجموع شرح المهذب، بی‌جا: دار الفکر.
یحیی بن‌حسین (بی‌تا)، الاحکام فی الحلال و الحرام، بی‌جا: بی‌نا.