واکاوی معیار تشخیص جنسیت دوجنسه‌ها در فقه مذاهب اسلامی با رویکرد روایی (بررسی موردیِ اعتبار روایت شریح قاضی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم

2 دانشجوی رشته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم

چکیده

تشخیص جنسیت افراد دوجنسه با بهره‌گیری از معیار شمارش تعداد دنده‌ها، از جمله مسائلی است که در فقه اسلامی محل مناقشه بوده و طرفداران آن، به روایات آفرینش زن از دندهٔ مرد و آفرینش حواء از دندهٔ آدم استناد کرده‌اند؛ روایاتی که بنا به ادعا، روایت شریح قاضی، معتبرترین آنها است. با بررسی سندی و تاریخی روایات مزبور و سیر تحول آنها در منابع روایی، آثار جعل در آنها روشن می‌شود. بررسی اختصاصی روایت شریح نیز اشکالات مختلف سندی و متنی آن را آشکار کرده، وجود روایات معارض و قراین جعل، به‌ویژه مخالفت روایت شریح با مسلمات علمی، جعلی‌بودن آن را مرجح می‌کند. بنابراین، ممکن نیست برای معتبربودن معیار شمار دنده‌ها در تشخیص جنسیت و صدور دیگر احکام، به این روایت استناد کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis on the Criteria of Diagnosis of Androgyny in Islamic Schools of Jurisprudence by the Narrative Approach ) Case Study: Validity of Shurayh Qadi’s Narrative)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taqi Diari Bidgoli 1
  • Mohsen Deleer 2
1 Professor, faculty of Quran and Hadith Sciences, University of Qom
2 PhD student of Quran and Hadith Sciences, University of Qom, Correspondent Author
چکیده [English]

Identification of Androgynyby counting the number of ribs is a contradictory issue in the Islamic jurisprudence,advocates of which rely on the narratives about the creation of woman from man’s ribs and the creation of Eve from Adam's ribs. The most authentic one is a narrative by Shurayh Qadi. By studying the history and the chain of narrations, as well as their changing trend, the fabricated narratives will be identified. Exclusive study of Shurayh Qadi's narrative has also unveiled its different problems both relating to Sanad, the chain of narration, and Matn, the text of the narrative. The contradictory narratives and evidences of forgery, especially disagreement of Shurayh Qadi's narrative with scientific accepted premises, increase the possibility of its fabrication. Therefore, it is not possible to rely on the narrative to prove the validity of the number of ribs as a criterion for the identification of sex and to prove the possibility of real sex reassignment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Creation of Adam and Eve
  • Androgynous
  • Shurayh Qadi's Narrative
  • Islamic Jurisprudence
  • Isra'iliyyat
  • Hadith Forgery

مراجع

آشتیانی، محمدحسن (1418). رسالة فی القواعد الفقهیة، تهران: مؤسسهٔ اطلاعات، چاپ اول.
ابن ابی‌ حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1271). الجرح والتعدیل، حیدرآباد هند: مجلس دائرةالمعارف العثمانیة.
ابن ابی‌ شیبه، عبداللّه بن محمد (1409). الکتاب المصنف فی الأحادیث والآثار، ریاض: مکتبة الرشد.
ابن ابی‌اسامه، حارث بن محمد (1413). بغیة الباحث عن زوائد مسند الحارث، مدینه: مرکز خدمة السنة والسیرة النبویة، الطبعة الاولی.
ابن ‌اثیر، علی بن محمد (1417). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن ‌الساعی، علی بن انجب (1430). الدر الثمین فی أسماء المصنفین، تونس: دار الغرب الاسلامی.
ابن‌ بطال، علی بن خلف (1423). شرح صحیح البخاری، ریاض: مکتبة الرشد.
ابن‌ بکّار، زبیر (1416). الأخبار الموفقیات، بیروت: عالم الکتب.
ابن ‌حنبل، احمد بن محمد (1421). مسند، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن‌ راهویه، اسحاق بن ابراهیم (1412). مسند، مدینه: مکتبة الایمان.
ابن ‌سعد، محمد (1410). الطبقات الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌ سینا، حسین بن عبداللّه (بی‌تا). القانون فی الطب، تحقیق: محمد امین الضناوی، بی‌جا: بی‌نا.
ابن ‌شهرآشوب، محمد (1379). مناقب آل ابی‌طالب 7، قم: مؤسسهٔ انتشارات علامه.‌
ابن‌ عابدین، محمد امین بن عمر (1412). رد المحتار علی الدر المختار، بیروت: دار الفکر.
ابن‌ عابدین، محمد امین بن عمر (بی‌تا). قرة عین الأخیار لتکملة رد المحتار علی الدر المختار شرح تنویر الأبصار، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
ابن ‌قدامة، عبداللّه بن احمد (1388). المغنی، قاهره: مکتبة القاهره.
ابن ‌مفلح، ابراهیم بن محمد (1418). المبدع فی شرح المقنع، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن منذر، محمد ابن ابراهیم (1423). کتاب تفسیر القران، مدینه: دار المآثر.
ابن ‌نجیم، زین‌الدین بن ابراهیم (بی‌تا). البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بی‌جا: دار الکتاب الإسلامی.
ابن‌نفیس، علی بن ابی‌الحزم (1981). شرح تشریح القانون لابن‌سینا، تحقیق: سلمان قطایة السوری، پاریس: بی‌نا.
ابو اسحاق شیرازی، ابراهیم ابن علی (بی‌تا). المهذب فی فقه الامام الشافعی، بی‌جا: دار الکتب العلمیة.
اراکی، محمدعلی (1413). رسالة فی الارث، قم: مؤسسهٔ در راه حق.
اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
اعرابی، غلام‌حسین (1387). «نگاهی نو به روایات آفرینش زن از دندهٔ چپ مرد»، در: پژوهش‌نامهٔ قرآن و حدیث، ش5، ص47-58.
بابرتی، محمد بن محمد (بی‌تا). العنایة شرح الهدایة، بیروت: دار الفکر.
بحرانی، یوسف (1405). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1422). الجامع المسند الصحیح المختصر من امور رسول اللّه 9 و سننه و ایامه، دمشق: دار طوق النجاة.
البزار، احمد بن عمرو (2009). البحر الزخار، مدینه: مکتبة العلوم والحکم.
بصری بحرانی، محمد امین (1413). کلمة التقوی، قم: سیدجواد وداعی.
بغوی، حسین بن مسعود (1418). التهذیب فی فقه الإمام الشافعی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
پارکر، استیو (1391). فرهنگ‌نامهٔ بدن انسان، ترجمه: احمد مختاریان، تهران: طلایی.
ترمذی، محمد بن عیسی (1998). الجامع الکبیر (سنن ترمذی)، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
تمیمی دارمی، عبداللّه (1412). مسند، عربستان سعودی: دار المغنی للنشر والتوزیع.
تمیمی دارمی، عبداللّه (1434). مسند، بیروت: دار البشائر.
تمیمی مغربی، نعمان بن محمد (1385). دعائم الإسلام، مصر: دار المعارف.
جوزی، عبدالرحمن بن علی (بی‌تا). کشف المشکل من حدیث الصحیحین، ریاض: دار الوطن.
جوینی، عبدالملک (1428). نهایة المطلب فی درایة المذهب، بی‌جا: دار المنهاج.
حطاب الرُّعینی، محمد (1412). مواهب الجلیل فی شرح مختصر خلیل، بیروت: دار الفکر.
حلّی، حسن بن یوسف (1413). مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حلّی، حسن بن یوسف (1420). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، قم: مؤسسهٔ امام صادق 7.
حلّی، محمد بن حسن (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسهٔ اسماعیلیان.
حمیدی، عبداللّه بن الزبیر (1996). مسند، دمشق: دار السقا.
حمیری، عبدالملک بن هشام (1374). التیجَان فی مُلوک حِمْیرْ، صنعاء: مرکز الدراسات والأبحاث الیمنیة.
خوانساری، سید احمد (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسهٔ اسماعیلیان.
خویی، سید ابوالقاسم (1413). معجم رجال الحدیث، قم: مؤسسهٔ احیاء آثار امام خویی.
دسوقی، محمد بن احمد (بی‌تا). حاشیة علی الشرح الکبیر، بیروت: دار الفکر.
دلیر، محسن (1387). تغییر جنسیت آری یا نه؟، دروس آیت‌اللّه العظمی دوزدوزانی، قم: نشر آثار امین.
دیاری، محمدتقی (1383). پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
ذهبی، شمس‌الدین محمد (1382). میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر.
ذهبی، شمس‌الدین محمد (1405). سیر أعلام النبلاء، بیروت: مؤسسة الرسالة.
الرافعی، عبدالکریم بن محمد (1417). العزیز شرح الوجیز معروف به الشرح الکبیر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
رویانی، عبدالواحد بن اسماعیل (2009). بحر المذهب، بیروت: دار الکتب العلمیة.
زرقانی، عبدالباقی بن یوسف (1422). شرح الزُّرقانی علی مختصر خلیل، بیروت: دار الکتب العلمیة.
زرکلی، خیرالدین بن محمود (2002). الاعلام، بیروت: دار العلم للملائین.
سبحانی، جعفر  (1418). موسوعة طبقات الفقهاء، قم: مؤسسهٔ امام صادق 7.
سبحانی، جعفر (1415). نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم: مؤسسهٔ امام صادق 7.
سبزواری، سید عبدالأعلی (1413). مهذّب الأحکام، قم: مؤسسهٔ المنار و دفتر معظم له.
سنیکی، زکریا بن محمد (بی‌تا). الغرر البهیة فی شرح البهجة الوردیة، بی‌جا: المطبعة المیمنیة.
شوشتری، محمدتقی (1415). النجعة فی شرح اللمعة، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق.
صدوق، محمد بن حسین (1361). معانی الأخبار، قم: انتشارات جامعهٔ مدرسین.
صدوق، محمد بن حسین (1413). من لایحضره الفقیه، قم: انتشارات جامعهٔ مدرسین.
طبری، محمد بن جریر (1387). تاریخ الرسل والملوک، بیروت: دار التراث.
طوسی، محمد بن حسن (1365). التهذیب، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن (1407). الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1413). مسالک الافهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
عاملی، سید جواد (بی‌تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
علیش، محمد بن أحمد (1409). منح الجلیل شرح مختصر خلیل، بیروت: دار الفکر.
عیاشی، محمد بن مسعود (1380). کتاب التفسیر، تهران: چاپ‌خانه علمیه.
العینی، محمود بن احمد (1420). البنایة شرح الهدایة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
غفاری، علی‌اکبر (1369). تلخیص مقباس الهدایة، تهران: چاپ‌خانهٔ تابش.
قشیری نیسابوری، مسلم بن الحجاج (بی‌تا). المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل الی رسول اللّه 9، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قمی، سید تقی (1426). مبانی منهاج الصالحین، قم: منشورات قلم الشرق.
قمی، علی بن ابراهیم (1404). تفسیر قمی، قم: مؤسسهٔ دار الکتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب (1365). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
لنکرانی، محمد (1421). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة (الطلاق ـ المواریث)، قم: مرکز فقهی ائمهٔ اطهار:.
مجلسی، محمدباقر (1404). بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
مجلسی، محمدتقی (1406). روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، قم: مؤسسهٔ فرهنگی‌اسلامی کوشان‌پور.
محسنی، محمدآصف (1424). الفقه و مسائل طبیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
محقق حلی، جعفر بن حسن (1408). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، قم: مؤسسهٔ اسماعیلیان.
مراغی، میرعبدالفتاح (1417). العناوین الفقهیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
المرداوی، علی بن سلیمان (1415). الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، قاهره: هجر للطباعة والنشر والتوزیع والإعلان.
مفید، محمد بن محمد (1413). الإرشاد إلی معرفة سادة العباد، قم: انتشارات کنگرهٔ جهانی شیخ مفید.
مقدسی، عبدالرحمن بن محمد (1415). الشرح الکبیر (منتشرشده به همراه المقنع والإنصاف)، قاهره: هجر للطباعة والنشر والتوزیع والإعلان.
مقدسی، عبدالرحمن بن محمد (بی‌تا). الشرح الکبیر علی متن المقنع، بی‌جا: دار الکتاب العربی للنشر والتوزیع.
موسوی خمینی، سید روح‌اللّه (بی‌تا). تحریر الوسیله، قم: مؤسسهٔ مطبوعات دارالعلم.
مؤمن قمی، محمد (1385). «بررسی فقهی، حقوقی تغییر جنسیت و تبعات آن»، ترجمه: حسین حبیبی‌تبار، در: فصل‌نامهٔ تخصصی علوم اسلامی، س1، ش3، ص6-22.
نجفی، محمدحسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نراقی، مولی احمد (1415). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسهٔ آل البیت:.
نسائی، احمد بن شعیب (1421). السنن الکبری، بیروت: مؤسسة الرسالة.
نوری، میرزا حسین (1408). مستدرک الوسائل، قم: مؤسسهٔ آل البیت:.
نووی، یحیی بن شرف (1392). المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نووی، یحیی بن شرف (بی‌تا). المجموع شرح المهذب، بیروت: دار الفکر.
نیآوردی، علی بن محمد (1419). الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
نیآوردی، علی بن محمد (بی‌تا). النکت والعیون (تفسیر الماوردی)، بیروت: دار الکتب العلمیة.
وکیع، محمد بن خلف (1366). اخبار القضاة، مصر: المکتبة التجاریة الکبری.
هاشمی، محمد بن احمد (1419). الإرشاد إلی سبیل الرشاد، بیروت: مؤسسة الرسالة.
Snell, Richard S. (2012). Clinical Anatomy by Regions, Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 9th Ed.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار