اثبات معاد و کیفیت آن: بررسی تطبیقی دیدگاه نصیرالدین طوسی و مولوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه، دانشگاه لرستان

2 استادیار گروه فلسفه، دانشگاه لرستان.

چکیده

هرچند پذیرش معاد در ردیف اعتقاد به توحید و نبوت یکی از سه اصل اساسی دین‌باوری تلقی می‌شود، با این ‌حال یکی از دغدغه‌های اساسی حوزهٔ کلام، فلسفه و عرفان اسلامی تبیین کیفیت وقوع این حقیقت است. نصیرالدین طوسی، فیلسوف و متکلم برجستهٔ اسلامی، با تأکید بر قدرت، علم و سایر صفات خداوند و اینکه معاد اعاده معدوم نیست، بلکه تفرق اجزا است، از سویی وقوع معاد را از نظر عقلانی کاملاً امکان‌پذیر می‌داند و از سوی دیگر با تصدیق به لایتناهی‌بودن قدرت خداوند معاد جسمانی را توجیه‌پذیر لحاظ می‌کند. مولانا، عارف و شاعر بزرگ مسلمان، نیز با تعمق و بهره‌گیری از آموزه‌های اصیل اسلامی از سویی باورمندی و ضرورت اعتقاد به معاد را عنصری روشن در نگاه به عالم نشان داده و از سوی دیگر جسمانی‌بودن معاد را امری همگام با قاموس خلقت می‌داند. در این مقاله می‌کوشیم پس از تبیین دیدگاه نصیرالدین طوسی و مولانا در باب معاد و کیفیت آن به روش توصیفی- تحلیلی و مقایسه‌ای، از طرفی تفاوت شیوهٔ کلامی- فلسفی نصیرالدین طوسی در اثبات معاد را با شیوهٔ عرفانی- تمثیلی مولانا نشان دهیم، و از طرف دیگر نقاط اشتراک آنها را در این مبحث برشمریم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Resurrection and its Quality: a Comparative Study of Nasir al-Din al-Tusi and Rumi

نویسندگان [English]

  • Abedin Darvish poor 1
  • Mehrdad Amiri 2
1 Assistant professor, Faculty of Philosophy, University of Lorestan, (Correspondent Author)
2 Assistant professor, Faculty of Philosophy, University of Lorestan
چکیده [English]

Accepting the belief in monotheism, resurrection and prophecy is considered one of the three basic principles of religion believing. However one of the major concerns of the fields of theology, philosophy and Islamic mysticism is how to explain the quality of happening that reality. Nasir al-Din al-Tusi, a prominent Islamic philosopher and theologian, emphasizing on power, science and other attributes of God, believes that Resurrection is quite possible rationally and justifies bodily Resurrection recognizing the infinity of power of God. Also Rumi, the great Muslim mystic and poet, using genuine Islamic teachings, has shown the necessity of faith and belief in the Resurrection as a clear element and recognizes bodily resurrection as along with the creation. It is attempted, to explain the perspectives of Rumi and of Nasir al-Din al-Tusi on Resurrection and its quality through analytical and comparative method in this paper.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resurrection
  • bodily resurrection
  • Nasir al-Din al-Tusi
  • Rumi
قرآن کریم (1389)، ترجمه مهدی الاهی قمشه‌ای، قم: سازمان دار القرآن کریم.
نهج‌البلاغه (1379)، گرداورنده: سید رضی، ترجمه: محمد دشتی، قم: انتشارات مشهور.
ابراهیمی دینانی، غلام‌حسین (1380). معاد از دیدگاه مدرس زنوزی، تهران: حکمت.
جبراییلی، محمدصفر (1393). سیر تطور کلام شیعه، بی‌جا: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حلی، حسن بن یوسف (1407). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، بی‌جا: مؤسسه نشر اسلامی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1366). بحر در کوزه؛ نقد تفسیر قصه‌ها و تمثیلات مثنوی، تهران: علمی.
سبزواری، مـلاهادی (1383). اسرار الحکم، تصحیح: کریم فـیضی، قم: مطبوعات دینی، چاپ اول.
شهرستانی، ابی الفتح محمد بن عبد الکریم (1972). الملل والنحل، بیروت:دار المعرفة للطباعة والنشر، الطبعة الثالثة.
شهیدی، سید جعفر (1373). شرح مثنوی معنوی، تهران: ع‍لمی و ف‍ره‍ن‍گی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن‌ ابراهیم (1386). مفاتیح الغیب، مصحح: نجف‌قلی حبیبی، زیر نظر: سید محمد خامنه‌ای، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
طوسی، نصیرالدین (1359). تلخیص المحصل به انضمام رسائل و فوائد کلامی، به اهتمام: عبداللّه نورانی، بی‌جا: انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل با همکاری دانشگاه تهران.
طوسی، نصیرالدین (‌1375). پنج رساله اعتقادی، قم: کتاب‌خانه آیة‌اللّه مرعشی نجفی.
طوسی، نصیرالدین (1393). فصول النصیریة، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
طوسی، نصیرالدین (1407). تجرید الاعتقاد، تهران: مکتب الاعلام الاسلامی.
کوربن، هانری (1391). چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی اسلام ایرانی، ترجمه: انشاءاللّه رحمتی، تهران: انتشارات سوفیا.
مظفر، محمدرضا (1375). المنطق المظفر، قم: انتشارات دارالعلم.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1355). کلیات شمس یا دیوان کبیر، تصحیحات و حواشی: بدیع‌الزمان فروزان‌فر، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1377). مثنوی معنوی، تصحیح: نیکلسون، تهران: اقبال.