واکاوی حرمت استظلال برای مردانِ مُحرِم از دیدگاه امامیه و حنابله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار گروه الاهیات، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

 استظلال مردان در حج و عمره از مسائلی است که حرمت آن در حال سیر طریق برای مُحرِم از منظر فقه مذاهب اسلامی، به‌ویژه حنابله، از آن‌رو که تحقیق در خورشان در مقایسه با مذهب امامیه صورت نگرفته، روشن نیست. لذا پرسش از حکم استظلال مردان در هنگام احرام و در طی‌کردن مسیر، مسئله‌ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. در مذهب امامیه با توجه به سیره پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) و در مذهب حنابله دیدگاه مشهور از احمد بن حنبل به همراه سنت نبوی و صحابه از جمله دلایلی است که حرمت استظلال و پوشاندن سر برای مردان محرم در روز را اثبات می‌کند. این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثُغور ادله و تبیین وظیفه و تکلیف مردان در احرام از جهت استظلال‌کردن در مسیر با تأکید بر مذهب امامیه و حنابله انجام شده و نیل به این مَقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های فقه مذهب حنابله و امامیه با گردآوری داده‌های کتاب‌خانه‌ای میسّر است که نتیجه آن، تبیین و تحلیل دیدگاه‌ها و ادله بر حرمت استظلال در مسئله استظلال در روز است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Forbiddenness of Residing in Shadow for Male Muhrem (the people getting ready for Haj) in Imamieh and Hanbalite's Points of View

نویسندگان [English]

  • ebrahim qasemi 1
  • Ali Mortazavi Mehr 2
1 PhD graduate, comparative studies of Islamic denominations, University of Religions and denominations, Qum, Iran
2 Assistant professor, Department of Theology, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Residing in shadow during minor and major Haj is of the issues the forbiddenness of which is not understood in jurisprudence of Islamic denominations , particularly Hanbalites, due to fact that, in comparison with Imamieh, there has not been noteworthy research in this regard. Thus, answering the question regarding the verdict about residing in shadow for men during Ihram requires further research. Considering Holy Prophet and Infallible Imams' practice in Imamieh and Ahmad Ibn Hanbal's well-known view as well as prophet and companions' practice in Hanbali denomination are of the reasons that prove forbiddenness of residing innshadow and covering the head for men during the day. This research aims at identifying the terms of reasons and illustrating the duty of men during Ihram regarding residing in shadow emphasizing Imamieh and Hnbalite. Obtaining the result requires analyzing the features in Hanbalite and Imami jurisprudence and gathering library data. The outcome will be illustrating and analyzing the views and reasons for forbiddenness of residing in shadow during the day.

کلیدواژه‌ها [English]

  • residing in shadow
  • urgency
  • Imamieh
  • Hanabeleh
  • Haj
  • Minor Haj
آخوندی، مصطفی (1391). «استظلال 2»، در: میقات حج، ش79، ص17-33.
ابن تیمیة الحرانی، تقی الدین احمد ابن عبد الحلیم (1426). المجموع فتاوی شیخ الاسلام، بیروت: مکتبة الرشد.
ابن تیمیة الحرانی، تقی الدین احمد ابن عبد الحلیم (بی‌تا). کتب و رسائل و فتاوی شیخ الإسلام ابن تیمیة، تحقیق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم العاصمی النجدی، بی‌جا: مکتبة ابن تیمیة.
ابن قدامة، عبد الرحمن (بی‌تا). الشرح الکبیر علی متن المقنع أشرف علی طباعته: محمد رشید رضا صاحب المنار، بی‌جا: دار الکتاب العربی للنشر والتوزیع.
ابن قدامة، عبدالله (1405). المغنی فی فقه الإمام أحمد بن حنبل الشیبانی، بیروت: دار الفکر، الطبعة الأولی.
ابن مفلح (بی‌تا). الفروع، در: نرم‌افزار مکتبة الشاملة.
ابن مفلح، أبو إسحاق برهان الدین (1423). المبدع شرح المقنع، الریاض: دار عالم الکتب.
أبی شیبة العبسی الکوفی، أبو بکر عبد الله بن محمد (بی‌تا). المُصَنَّف، المحقق: محمد عوامة، بی‌جا: دار القبلة.
اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
الألبانی، محمد ناصر الدین (1405). إرواء الغلیل فی تخریج أحادیث منار السبیل، بیروت: المکتب الإسلامی، الطبعة الثانیة.
بحرانی آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
بهوتی، منصور بن یونس بن إدریس (1418). کشاف القناع، تحقیق: أبو عبد الله محمد حسن محمد حسن إسماعیل الشافعی، بیروت: منشورات محمد علی بیضون، دار الکتب العلمیة.
بیهقی، أبو بکر أحمد بن الحسین (1434). السنن الکبری و فی ذیله الجوهر النقی، حیدر آباد: مجلس دائرة المعارف النظامیة الکائنة.
جعفر بن عبد الله، أبو القاسم تمام بن محمد (1412). الفوائد، المحقق: حمدی عبد المجید السلفی، الریاض: مکتبة الرشد.
حب‌الله، حیدر (1382). «فقه التظلیل فی الحج (1)»، در: میقات حج، ش20، ص70-97.
حجاوی، موسی بن أحمد (بی‌تا). الإقناع فی فقه الإمام أحمد بن حنبل، المحقق: عبد اللطیف محمد موسی السبکی، بیروت: دار المعرفة.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
حلی، أبو منصور الحسن بن یوسف بن مطهر (1412). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
حلی، أبو منصور الحسن بن یوسف بن مطهر (1414). تذکرة الفقهاء، تحقیق: مؤسسة آل البیت (ع)، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
خوانساری، سید احمد بن یوسف (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
دمیاطی، أبو بکر (المشهور بالبکری) بن محمد شطا (بی‌تا). حاشیة إعانة الطالبین، بی‌جا: بی‌نا.
سبحانی، جعفر (1424). الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن (1247). ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
شاهرودی حسینی، سید محمود (1402). کتاب الحج (للشاهرودی)، قم: مؤسسه انصاریان.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1410). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّی - کلانتر)، قم: کتاب‌فروشی داوری.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
صدیقی العظیم آبادی، محمد اشرف (1415). عون المعبود شرح سنن أبی داود، و معه حاشیة ابن القیم: تهذیب سنن أبی داود و إیضاح علله و مشکلاته، أبو عبد الرحمن، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثانیة.
طباطبایی قمی، حسن (بی‌تا). کتاب الحج (للقمی)، قم: مطبعة باقری.
طوسی، ابو جعفر محمد بن الحسن (1407). تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة.
فاضل لنکرانی موحدی، محمد (1418). کتاب الحج (للفاضل)، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، الطبعة الثانیة.
فاضل هندی، محمد بن حسن (1416). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
کاشانی،أبی بکر (1409). بدائع الصنائع، بی‌جا: بی‌نا.
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (1407). الکافی (ط - الإسلامیة)، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة.
مبارکفوری، أبو الحسن عبید الله (1404). رعاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، بنارس: إدارة البحوث العلمیة والدعوة والإفتاء، الجامعة السلفیة، الطبعة الثالثة.
متقی الهندی، علاء الدین علی بن حسام الدین (1401). کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، المحقق: بکری حیانی، صفوة السقا، بی‌جا: مؤسسة الرسالة، الطبعة الخامسة.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1404). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول (ص)، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1406). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم: کتاب‌خانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
مجلسی، محمدتقی (1406). روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، مصحح: سید حسین موسوی کرمانی، علی‌پناه اشتهاردی، سید فضل الله طباطبایی، قم: مؤسسه فرهنگی‌اسلامی کوشان‌پور.
محقق داماد یزدی، سید محمد (1409). کتاب الحج، مقرر: عبدالله جوادی آملی، قم: چاپ‌خانه مهر.
موسوی (شریف مرتضی)، علی بن حسین (1415). الانتصار فی انفرادات الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا (1403). کتاب الحج (للگلبایگانی)، قم: دار القرآن الکریم.
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی (1415). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
نووی، أبو زکریا محیی الدین (1392). المنهاج: شرح صحیح مسلم بن الحجاج، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثانیة.