دلالت اشاره در اصول فقه مذاهب خمسه: بررسی تطبیقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران

چکیده

 دلالت نقش بسیار مهمی در درک مفاهیم قرآنی و روایی در استنباط احکام فقهی دارد و از آن در علوم مختلفی همچون منطق، تفسیر، کلام و اصول فقه سخن به میان آمده و به انواع مختلفی تقسیم ‌شده است. بر همین اساس، اصولیان نیز مباحثی را درباره دلالت اشاره به ‌عنوان یکی از انواع دلالت در بحث الفاظ مطرح کرده‌اند. پژوهش پیش رو در صدد است به این پرسش اساسی پاسخ دهد که: ماهیت و حجیت دلالت اشاره از دیدگاه علمای مذاهب خمسه چیست؟ به‌علاوه، تفاوت دیدگاه‌ها درباره ماهیت دلالت اشاره، چه تأثیری در کاربرد آن در فقه دارد؟ تقریباً همه اصولیان، دلالت اشاره را دارای مفهوم یکسانی می‌دانند، اما در تعاریف خود، رویکردهای مختلفی، همچون وصف معنا، وصف لفظ، کیفیت دلالت و وصف مدلول، اتخاذ کرده‌اند. علاوه بر این، در بیان ماهیت دلالت اشاره نیز اختلاف‌نظر اصولیان به سه نظریه مفهوم، منطوق و ماهیت مستقل محدود می‌شود. البته به نظر می‌رسد دلالت اشاره دارای ماهیت مستقل و وصف دلالت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Indication of Symbolic Allusion (Isharah) in Jurisprudential Principles of The Five Denominations: Comparative Study

نویسنده [English]

  • Mohaddeseh Moeinifar
Assistant professor, department of Islamic jurisprudence and law, University of Islamic Science and Research, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Indication plays a significant role in understanding Quranic na dnarrative contents aiming at inferencing jurisprudential rules and it is discussed in various scinces as logic, interpretation, theology, and jurisprudential principles and is divided into various forms. According to this, Usuliyan have posed discussions regarding the indication of Isharah as one kind of indication in discussion about words. The present article tends to answer this fundamental question: what is the nature and authenticity of indication of symbolic allusion (Isharah) in the views of scholars in The five denominations? In addition, how do the differences in attitudes regarding the nature of  indication of Isharah  affect its function in jurisprudence? Although roughly all Usuliyan  consider the same meaning for indication of Isharah, they adopt differing approaches in their definitions like defining the meaning, defining the word, the quality of indication and defining the indicated. Furthermore, in the discussion regarding the nature of indication of Isharah, the Usuliyan's differences of ideas in limitted to three theories: content, Mantuq (law), and independent nature. It seems, of course, that indication of Isharah embeds independent nature and defining indication.       

کلیدواژه‌ها [English]

  • indication
  • indication of symbolic allusion (Isharah)
  • authenticity
  • Usuliyan
  • Sunnies
  • Imamieh

مراجع

آخوند خراسانی، محمد کاظم (1409). کفایة الاصول، بی‌جا: آل البیت (ع).
آمدی، سیف الدین ابی الحسن بن علی (1405). الاحکام فی الاصول الاحکام، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج3.
ابن معجوز، محمد (1416). محاضرات فی اصول الفقه، بی‌جا: البحاح الحدیدة.
اصفهانی، حسین (1404). فصول الغرویة، بی‌جا: دار احیاء العلوم الاسلامیة.
انصاری، مرتضی (بی‌تا). مطارح الأنظار، قم: آل البیت (ع).
بخاری، علاء الدین (1418). کشف الاسرار، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج1.
بروجردی، سید حسین (1412). الحاشیة علی الکفایة، قم: انصاریان.
بروجردی، سید حسین (1421). لمحات الاصول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
بهادلی، احمد کاظم (1423). مفتاح الوصول الی علم الاصول، بیروت: دار المورخ العربی، ج1.
تبریزی، موسی (1313). أوثق الوسائل فی شرح الرسائل، قم: کتبی نجفی.
تفتازانی شافعی، سعد الدین (1416). شرح التلویح علی التوضیح لمتن التنقیح فی اصول الفقه، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج1.
تقیه، محمد (1421). المختصر الوافی فی اصول الفقه، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة.
تونی، عبد الله (1415). الوافیة فی الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
جیلانی قمی، ابو القاسم (1378). قوانین الاصول، قم: اسلامیه.
حسین، عقیله (1432). جمع الجوامع فی علم اصول الفقه لعبد الوهاب بن علی تاج الدین ابن السبکی، بیروت: دار ابن حزم، ج8.
حنبلی، شاکر (1424). اصول الفقه الاسلامی، دمشق: دار البشائر.
خضری بک، محمد (1389). اصول الفقه، بیروت: دار أحیاء التراث العربی.
خن، مصطفی (1430). اثر الاختلاف فی القواعد الاصولیة، بیروت: الرسالة.
داوودی، صفوان عدنان (1420). اللباب فی اصول الفقه، دمشق: دار القلم.
درینی، فتحی (1429). المناهج الاصولیة فی الاجتهاد فی التشریع الاسلامی، بیروت: الرسالة.
دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
رازی نجفی اصفهانی، محمد تقی (بی‌تا). هدایة المسترشدین فی شرح اصول معالم الدین، بی‌جا: آل البیت (ع).
زحیلی، وهبه (1416). اصول الفقه الاسلامی، دمشق: دار الفکر، ج1.
زحیلی، وهبه (2008). الوجیز فی اصول الفقه، دمشق: دار الفکر.
زلمی، مصطفی ابراهیم (1388). خاستگاه‌های اختلاف در فقه مذاهب، ترجمه: حسین صابری، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
زیدان، عبد الکریم (1422). الوجیز فی اصول الفقه، تهران: احسان.
زین، سمیح عاطف (1410). اصول فقه المیسر، بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
سمرقندی، علاء الدین (1418). میزان الاصول فی نتایج العقول، الدوحة: وزارة الاوقاف والشؤون الاسلامیة.
سنقیطی، محمد الامین (1422). مذکرة فی اصول الفقه، مدینة: مکتبة العلوم والحکم.
سوسوه، عبد المجید (1432). بحوث معاصرة فی اصول الفقه، عمان: دار المیسرة.
شهرستانی، سید محمد حسین (بی‌تا). غایة المسئول فی علم الاصول، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
شیرازی، محمد حسن (1409). تقریرات، قم: آل البیت (ع).
شیروانی، علی (1385). تحریر اصول فقه، قم: دارالعلم.
طباطبایی حکیم، سید محسن (1408). حقائق الاصول و هی تعلیقة علی کفایة الاستاد الاعظم المحقق الخراسانی، بی‌جا: بصیری.
طباطبایی حکیم، سید محمد تقی (1418). الاصول العامة، قم: المجمع العاملی لأهل البیت (ع).
طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). الرسائل العشر، قم: اسلامی.
عبد الرحمن، فاضل عبد الواحد (1418). اصول الفقه، عمان: دار المسیرة.
عبد الرحمن، نشأت علی محمود (1426). المباحث اللغویة و اثرها فی اصول الفقه، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
عبد العزیز، امیر (1418). اصول الفقه الاسلامی، بی‌جا: دار السلام، ج1 و 2.
فرفور، ولی الدین محمد صالح (1419). المذهب فی اصول المذهب علی المنتخب لسلطان الشریعة و برهان الحقیقة العلامة حسام الدین محمد بن محمد الأحسیکتی حنفی، دمشق: دار الفرفوم، ج1.
فرهنگ‌نامه اصول فقه (1389). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
فیروزآبادی، سید مرتضی (1400). عنایة الاصول فی شرح کفایة الاصول، قم: فیروزآبادی.
قیاسی، جلال الدین (1379). روش تفسیر قوانین کیفری، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
مشکینی، علی (1409). اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، قم: الهادی.
مظفر، محمدرضا (1388). المنطق، قم: اسماعیلیان.
مظفر، محمدرضا (بی‌تا). اصول الفقه، قم: اسماعیلیان.
معین، محمد (1381). فرهنگ فارسی، تهران: سرایش.
مقدسی حنبلی، شمس الدین (1420). اصول الفقه، ریاض: مکتبة العبیکان، ج3.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1417). محاضرات فی الاصول، قم: انصاریان.
موسوی، سید حسن (بی‌تا). منتهی الاصول، قم: بصیری.
نائینی، محمد حسین (1417). فوائد الاصول، قم: الاسلامی.
نجفی اصفهانی، محمدرضا (1413). وقایة الاذهان مع رسالتی سمطا اللال فی مسالتی الوضع والاستعمال و اماطة الغین عن استعمال العین فی معنین، قم: آل البیت (ع).
نجفی، محمدحسن (1365). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
نمله، عبد الکریم (1421). الجامع المسائل اصول الفقه و تطبیقها علی مذاهب الراجح، ریاض: مکتبة الرشد، ج2.
ولایی، عیسی (1380). فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نی.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار