بررسی رویکرد تقریبی محمدهادی معرفت با تأکید بر تفسیر الاثری الجامع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه قرآن و حدیث، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، قم، ایران

چکیده

با توجه به اوضاع و احوال حاکم بر جهان و برنامه‌های دشمنان اسلام برای ایجاد تفرقه بین مذاهب اسلامی، تقریب و تبیین راهکارهای آن با شرایطی که نه عدول از مواضع حقه شیعه باشد و نه پرداختن به مباحثی که موجب خلل در اتحاد بین مسلمانان شود، ضرورت فراوان دارد. محمدهادی معرفت از جمله نمادهای تقریب با حفظ عقاید و اصول در عصر حاضر در میان دانشمندان شیعه است. آثار وی به‌ویژه التفسیر الاثری الجامع گویای این مطلب است. مقاله حاضر مدل تقریبی محمدهادی معرفت را بر محور آخرین و مهم‌ترین اثر تفسیری وی، یعنی تفسیر الاثری الجامع، تبیین می‌کند. رویکردهای مختلفی (سیاست‌گرا، تبیین‌گرا و تفکیک‌گرا) برای تقریب بیان شده است. نگارنده بر اساس استقرا و غور در التفسیر الأثری الجامع سبک تقریبی محمدهادی معرفت را سبکی تلفیقی تحت عنوان «تفکیکی‌تبیینی» تلقی کرده است. مهم‌ترین وجوه تقریبی کتاب مذکور چنین است: گزینش عنوان مناسب، نقد منصفانه توأم با ادب، تعریفی نو از صحابه، ادبیات ملایم در ترویج عقاید شیعه، که هر یک از اینها با نمونه‌های عینی از متن تفسیر و تشریح و تحلیل در مقاله آمده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Religious Convergence Approach of Mohammad Hadi Marefat with Emphasis on the Book "Al-Tafsir al-Athari al-Jame"

نویسنده [English]

  • mohsem ghamarzadeh
Assistant Professor of Quran and Hadith Department, Jurisprudential Center of the Imams, Qom, Iran
چکیده [English]

Considering the current situation in the world and the plans of the enemies of Islam to create divisions between the Islamic denominations, it is necessary to bring them closer together and to explain the relevant solutions that neither deviate from the correct Shiite positions nor address issues that disrupt unity among Muslims. Mohammad Hadi Marefat is one of the symbols of religious convergence in the present age among Shiite scholars, while preserving his beliefs and principles, the fact that is evident in his works particularly Al-Tafsir Al-Athari Al-Jame. The present article explains the religious convergence model of Mohammad Hadi Marefat on the basis of his last and most important interpretive work, Al-Tafsir Al-Athari Al-Jame. Different approaches (i.e. political, explanatory and separative) have been proposed for religious convergence. This research, based on induction and contemplation in Al-Tafsir Al-Athari Al-Jame, has considered Mohammad Hadi Marefat's religious convergence model as a combined style called "Separative-Explanatory". The most important religious convergence aspects of the book are as follows: choosing the appropriate title, fair criticism combined with politeness, a new definition of the Companions, gentle language in promoting Shiite beliefs, each of which in this paper is accompanied by concrete examples from the text of the book being explained and analyzed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Approximation of Denominations
  • Religious Convergence Approach
  • Mohammad Hadi Marefat
  • Separative
  • Explanatory
  • Al-Tafsir Al-Athari Al-Jame
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه (1414). تحقیق: صبحی صالح، قم: مؤسسة دار الهجرة.
آصف محسنی، محمد (۱۳۸6). تقریب مذاهب از نظر تا عمل، قم: نشر ادیان.
ابن ‏کثیر، اسماعیل بن عمر (1419). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
ابن هشام (بی‌تا). السیرة النبویة، تحقیق: مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت: دار المعرفة.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1410/1990). صحیح البخاری، قاهره: وزارة الاوقاف، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة، ج1-7؛ وزارة الاوقاف، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة، مرکز السیرة والسنة، ج8-11.
بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم (1380). الوحدة الاسلامیة او التقریب بین المذاهب السبعة، قم: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
تسخیری، محمدعلی (1385). درباره وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی‌.
حسینی، سید شهاب‌الدین (1386). الوحدة الاسلامیة فی الاحادیث المشترکة بین السنة والشیعة، قم: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
حکیم، محمد باقر (1425). الوحدة الاسلامیة من منظور الثقلین، قم: مجمع جهانی اهل البیت (ع).
دارمی، عبد الله بن عبد الرحمن (1421/2000). م‍س‍ن‍د ال‍دارم‍ی‌ ال‍م‍ع‍روف‌ ب‍ه‌ س‍ن‍ن‌ ال‍دارم‍ی، ریاض: دار المغنی‌.
دولتی، کریم؛ محمدی انویق، مجتبی (1392). «شناخت رویکرد تقریبی طبرسی در مجمع‌البیان با تخریج احادیث تفسیری سوره یوسف»، در: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، س9، ش34، ص5-19.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1374). مفردات الفاظ قرآن، تهران: بی‌نا.
ریاض القفاری، عبد الله بن علی ناصر (بی‌تا). مسألة التقریب بین اهل السنة والشیعة، ریاض: دار الطیبة.
زمخشری، محمود بن عمر (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سیوطی، جلال الدین (1403). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت: دار الفکر.
سیوطی، جلال الدین (بی‌تا). تنویر الحوالک شرح علی الموطّأ مالک، مصر: مشهد الرأس الحسین.
شفایی، امان‌الله (1390). «پیشگامان تقریب: ابن‌شهرآشوب عالم تقریبی قرن ششم»، در: اندیشه تقریب، ش29، ص85-96.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420). التفسیر الکبیر: مفاتیح الغیب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
قاسمی، حامد؛ جمالی، مرتضی (1391). «رویکرد کلامی‌تقریبی شیخ طوسی در آثارش»، در: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، ش30، ص34-42.
قریشی کرین، سید حسن؛ فلاحی، احمدحسین؛ خرم‌آبادی، یدالله (1391). «تطبیق اندیشه تقریب از منظر امام خمینی و آیت‌الله بروجردی»، در: پژوهش‌نامه انقلاب اسلامی، ش5، ص91-110.
کلینی، محمد بن یعقوب (1363). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
کمالیان، محسن (1380). «گرایش‌های تقریبی امام موسی صدر»، در: هفت‌آسمان، ش11، ص183-190.
مالک ابن انس (1420). الموطّأ، بیروت: دار الیمامة.
محمدبیگی، ربابه (1396). بررسی رویکرد‌های دوگانه موافق و مخالف در تقریب بین مذاهب و نقش انقلاب اسلامی در آن، پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، استاد راهنما: فاطمه محمدی، قم: دانشکده غیرانتفاعی ‌‌الاهیات و معارف اسلامی هدی‌.
معرفت، محمدهادی (1387). التفسیر الأثری الجامع، قم: مؤسسه فرهنگی‌انتشاراتی التمهید.
مهدی‌کاظمی، سید حسن (1389). «بررسی مبانی نظری تقریبی امام خمینی و مولانا مودودی»، در: پژوهش‌نامه حکمت و فلسفه اسلامی، ش31، ص167-184.