وحی در فلسفه کلاسیک و کلام معاصر: تحلیل تطبیقی نگاه ملاصدرا و نصر حامد ابوزید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

2 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

وحی و کیفیت نزول آن از آغاز بعثت پیامبر(ص)، کانون توجه اندیشمندان بوده است. فرابشری‌بودن مبدأ وحی و بشربودن دریافت‌کننده آنْ فرایند فهم حقیقت وحی، چگونگی نزول، قرائت و تبیین آن و مسائلی از این دست را دشوار کرده است. اختلاف در تفسیر و قرائت این پدیده نزد وحی‌پژوهان از جمله فیلسوفان و نواندیشان عقل‌گرا شاهدی بر این مدعا است. این پژوهش روش فهم اندیشمندان وحی‌پژوه در ارائه قرائتی از وحی را بستر شکل‌گیری اختلاف می‌داند و در بحثی مقارن، وحی‌شناسی در نوگرایانِ دینی همچون نصر حامد ابوزید را که مبدأ وحی را فرابشری اما حقیقت خارجی آن را برگرفته از فرهنگ زمانه، تاریخی و تجربه بشری می‌داند با ملاصدرا به نمایندگی از جریان سنتی دینی که مبدأ و حقیقت خارجی وحی را الهی و مقدس می‌داند، مقایسه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Revelation (Waḥy) in Traditional Islamic Philosophy and Contemporary Theology: A Comparative Analysis of the views of Mullā Ṣadrā and Nasr Hamid Abu Zayd

نویسندگان [English]

  • mostafa soltani 1
  • شکرالله شهبازی 2
1 استادیار گروه مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب
2 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب
چکیده [English]

The revelation (waḥy) and its quality has since the beginning of Prophet Muhammad’s prophethood been a focus of attentions by intellectuals. The fact that the origin of revelations is non-human (God) and its receiver is a human has led to difficulties such as the process of understanding the nature of the revelation, how it is revealed, how it is interpreted and explained, and so on. This is evidenced by disagreements over how to explain and interpret the revelation among philosophers and rationalist intellectuals. In this research, we believe that their method of interpreting the revelation leads to disagreements, and then provide a comparative study of the account of the revelation offered by religious modernists, such as Nasr Hamid Abu Zayd, who believe that the origin of the revelation is non-human, while its external reality derives from the culture of the time, historical backgrounds, and human experiences, and Mullā Ṣadrā as a representative of the traditional religious current who takes both the origin and the external reality of the revelation to be divine and sacred.

کلیدواژه‌ها [English]

  • revelation
  • Abu Zayd
  • Mullā Ṣadrā
  • theological school
  • prophetic experience

عنوان مقاله [العربیة]

الوحی فی الفلسفة التقلیدیة والکلام المعاصر: تحلیل مقارن لرأی الملا صدرا ونصر حامد أبو زید

چکیده [العربیة]

کانت قضیة الوحی وکیفیة نزوله موضع اهتمام المفکّین منذ بدایة بعثة النبی (ص). الطبیعة فوق البشریة لمبدأ الوحی وبشریة متلقّیه، صعّبت عملیة فهم حقیقة الوحی، وکیفیة نزوله، وقرائته وتبیینه، وما الى ذلک من القضایا والامور. إن الاختلاف فی تفسیر وفهم هذه الظاهرة بین الباحثین فی حقل الوحی ومنهم الفلاسفة والمفکرین العقلیین الجّدد،‌ یمثّل شاهداً على هذا الادعاء. یرى هذا البحث أن طریقة فهم المفکرین الباحثین فی حقل الوحی فی طرح قراءة للوحی تشکل أرضیة لبروز الاختلاف، ویعقد بحثاً مقارناً، یعکس فیه أن معرفة الوحی عند ذوی الفکر الدینی التجدیدی مثل نصر حامد أبو زید، الذی یعتبر مبدأ الوحی فوق بشری، إلا أن حقیقته الخارجیة مستقاة من ثقافة عصره، وانه تاریخی وتجربة بشریة. ویقیس ذلک مع ما یذهب الیه الملا صدرا بصفته ممثلاً للتیار الدینی التقلیدی، الذی یرى أن المبدأ والحقیقة الخارجیة للوحی الهیّة ومقدّسة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الوحی
  • أبو زید
  • المدرسة الأدبیة
  • التجربة النبویة
  • الملا صدرا
  • نصر حامد أبو زید

مراجع

منابع

قرآن کریم.
آبان‌پور، (1390)، علم و دین، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چ۱.
ابوزید، نصرحامد (1376)، «تاریخ‌مندی مفهوم پوشیده و پنهان»، ترجمه محمدتقی کرمی، نقد و نظر، ش12، پاییز.
ابوزید، نصرحامد (1387)، قرآن به مثابه متن، قرآن به مثابه دیسکورس‌های مختلف، گفتگو با اکبر گنجی.
ابوزید، نصرحامد (1379)، «تأویل حقیقت و نص»، ترجمه مرتضی کریمی‌نیا، کیان، ش54، مهر و آبان.
ابوزید، نصرحامد (1380)، معنای متن‌پژوهشی در آیات قرآن، تهران: طرح نو، چ۵.
ابوزید، نصرحامد (1381)، نقد گفتمان دینی، تهران: انتشارات یادآوران، چ۱.
ابوزید، نصرحامد، (1387)، مدرن‌کردن اسلام یا اسلامی‌کردن مدرنیته، ترجمه روح‌الله فرج‌زاده، [بی‌جا]: [بی‌نا].
امینی، سیدمحمدرضا (1391)، معرفت‌شناسی وحی از منظر فارابی و ملاصدرا، قم: مؤسسه علمی پژوهشی امام خمینی، چ۱.
پرادفوت، وین (1377)، تجربه دینی، ترجمه عباس یزدانی، قم: مؤسسه فرهنگی، ج۱، چ۱.
پوپر، کارل (1350)، فقر تاریخی‌نگری، ترجمه احمد آرام، تهران: خوارزمی.
جعفری، محمد (1391)، وحی از منظر فارابی و ملاصدرا، قم: انتشارات مؤسسه آموزش و پژوهش امام خمینی(ره)، چ۱.
خلف الله، محمد احمد (1984م)، المفاهیم القرآینه، کویت: علم المعرفه، چ۱.
راغب اصفهانی، حسین (1412)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، بیروت: دارالعلم، چ۱، (نرم‌افزار جامع تفاسیر نور2).
رشید رضا، محمد (1414)، تفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه، ج۱، چ۱.
سبزواری، ملاهادی (1370)، رسائل حکیم سبزواری، تصحیح: سیدجلال آستیانی، تهران: أسوه.
شیرازی، صدارالدین (1360)، تفسیر اسرار الایات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
شیرازی، صدرالدین (1362)، تفسیر مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چ۱.
شیرازی، صدرالدین (1366)، تفسیر القرآن الکریم، قم: انتشارات بیدار، چ۲.
شیرازی، صدرالدین (1346)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تعلیق: سیدجلال‌الدین آشتیانی، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
شیرازی، صدرالدین (1361)، تفسیر العرشیه، تهران: انتشارات مولا.
شیرازی، صدرالدین (1981)، الاسفارالاربعه فی الحکمته المتعالیه، بیروت: داراحیاء التراث، چ۱.
فراستخواه، مقصود (1387)، «حسن حنفی و رویکرد انسان‌گرایانه به قرآن»، فصلنامه پژوهش قرآنی فراراه، س1، ش1، زمستان (نرم‌افزار نمایه).
قائمی‌نیا، علیرضا (1381)، وحی و افعال گفتاری، قم: زلال کوثر، چ۱.
کمالی اردکانی، علی‌اکبر، (1388)، بررسی و نقد مبانی سکو لاریسم، تهران: پژهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، ج۱.
گلی، جواد (1392)، نقد و بررسی چیستی وحی قرآنی در نگاه نومعتزله، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380)، قرآن‌شناسی، تحقیق و نگارش: محمود رجبی، ج2، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
منتظری، حسینعلی (1387)، سفیر حق و سفیر وحی، قم: خرد آوا.
وصفی، محمدرضا (1387)، نومعتزلیان، گفتگو با نصر حامد ابوزید، عابد الجابری، محمد ارکون، حسن حنفی، تهران، نگاه معاصر، ج۱.
www. nsr. hamed. abuzayd. bloyjfa. com
www. nsr. hamed. abuzayd. bloyjfa. com

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار