تقیه مداراتی از دیدگاه امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری مذاهب فقهی دانشگاه ادیان و مذاهب

2 استادیار گروه مذاهب فقهی دانشگاه ادیان و مذاهب.

چکیده

تقیه مداراتی یکی از اعتقادات کلامی ـ فقهی شیعه است که امروزه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. وجود اختلافات مذهبی در جهان اسلام و هجمه و تخریب بی‌سابقه‌ای که در عصر حاضر در مورد شیعیان صورت می‌گیرد، تبیین تقیه مداراتی به‌عنوان نشانه اهتمام مذهب شیعه به همزیستی مسالمت‌آمیز و اتحاد صفوف مسلمانان را ضرورتی انکارناپذیر کرده است. این نوع تقیه را که از آموزه‌های دینی نشئت می‌گیرد، بیشتر فقهای امامیه قبول دارند و امام خمینی(ره) آن را راهی در جهت جلب محبت مخالفان بدون ترس از ضرر با هدف وحدت کلمه مسلمانان می‌داند. تحقیق حاضر تقیه مداراتی و احکام آن از دیدگاه امام خمینی(ره) را بررسی می‌کند. ایشان مشروعیت تقیه مداراتی را از روایات و قواعد مستنبط فقهی برگرفته و معتقد است تقیه با اهل سنت از بهترین عبادات به شمار می‌رود. در اندیشه فقهی امام(ره) عمل به مأموربه تقیه‌ای، مُجزی است و نیاز به اعاده و قضای آن نیست، ضمن آنکه بنا به‌ مقتضای عموم ادلّه، همه آثار صحت بر اعمال تقیه‌ای مترتب است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Tolerant Dissimulation in the View of Imam Khomeini

نویسندگان [English]

  • seyed vali allah mahdavi 1
  • حسین رجبی 2
1 دانش‌آموخته دکتری مذاهب فقهی دانشگاه ادیان و مذاهب
2 استادیار گروه مذاهب فقهی دانشگاه ادیان و مذاهب.
چکیده [English]

Tolerant dissimulation (taqīyya) is a Shiite theological-jurisprudential belief, which is of utmost importance today. The existence of denominational disputes in the Islamic world and an unprecedented attack on Shi’as in the present age has made it an undeniable requirement to account for tolerant dissimulation as a sign for Shiism’s will to peaceful coexistence and Islamic unity. Such dissimulation, which is grounded in religious doctrines, has been acknowledged by the majority of Imāmī jurists (fuqahā), and Imam Khomeini considers it as a way of attracting the affection of opponents without a fear of any harms and with the aim of Islamic unity. In the present research, we consider tolerant dissimulation and its rulings according to Imam Khomeini. He derives the legitimacy of tolerant dissimulation from hadiths and inferred jurisprudential rules, maintaining that dissimulation with respect to Sunni Muslims counts as one of the best worships. In the jurisprudential view of Imam Khomeini, if one acts in accordance to dissimulation, then his act will be sufficient (mujzī); that is, it does not need to be performed again as i’āda (repetition in due time) or qaḍā’ (doing or repeating an obligation after its due time). Moreover, all effects of correctness will be consequent upon an act done from dissimulation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • tolerant dissimulation
  • Imam Khomeini
  • Sunnis
  • sufficiency (ijzā’)
  • mandūḥa

عنوان مقاله [العربیة]

تقیّة المدارة فی رأی الإمام الخمینی (رحمه الله)

چکیده [العربیة]

تقیّة المداراة من المعتقدات الکلامیة ـ والفقهیة عند الشیعة، وتحظى الیوم بأهمیّة فائقة. إن وجود اختلافات مذهبیة فی العالم الإسلامی، والهجمة الشرسة التی تُشنّ فی العصر الحاضر بهدف تشویه صورة الشیعة والنیل منهم، جعل تبیین تقیّة المداراة کدلالة على اهتمام المذهب الشیعی ة بالتعایش السلمی وتوحید صفوف المسلمین ضرورة لا بدّ منها. هذا النوع من التقیّة المنبثق من التعالیم الدینیة یقبله معظم فقهاء الإمامیة، ویرى فیه الإمام الخمینی (رحمه الله) طریقاً لاستمالة قلوب المخالفین دون خوف من الضرر، بهدف توحید کلمة المسلمین. یتناول هذا البحث تقیّة المداراة وأحکامها فی رأی الإمام الخمینی (رحمه الله) الذی یعتقد أن مشروعیة تقیّة المداراة منبثقة من الروایات والقواعد الفقهیة المستنبطة، وأن التقیّة مع أهل السُنّة من أفضل العبادات. فی الفکر الفقهی للإمام (رحمه الله) یُعدّ العمل بالمأمور به تقیّة، مُجزٍ ولا حاجة لإعادته أو قضائه، مع الإشارة الى أنه بناءً على مقتضى عموم الأدلّة، جمیع آثار الصحة تترتب على اعمال التقیّة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • تقیّة المداراة
  • الإمام الخمینی (رحمه الله)
  • أهل السُنّة
  • الإجزاء
  • المندوحة

منابع

قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
اوحدی، ذبیح­الله (1389)، بررسی تطبیقی تقیه در آرای شیخ انصاری و امام خمینی(ره)، قم: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی(ره).
بجنوردی، حسن بن‌آقابزرگ (1419ق)، القواعد الفقهیه، قم: نشر الهادی.
حر عاملی، محمد بن‌حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت.
حکیم، سیدمحسن (1404ق) مستمسک العروه الوثقی، قم: مکتبه آیت‌الله‌العظمی مرعشی.
حکیم، سیدمحمدسعید (1417ق)، مصباح المنهاج، [بی‌جا]: مکتبه سماحه آیت‌الله حکیم.
خرازی، محسن (بی‌تا)، بدایه المعارف الهیه، قم: مؤسسه هدف.
خراسانی، محمدکاظم (1409ق)، کفایه الاصول، قم: مؤسسه آل البیت.
خوانساری، جمال‌الدین محمد (1306)، شرح غررالحکم و درر الکلم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
روحانی، محمدصادق (1412ق)، فقه الصادق، قم: مؤسسه دارالکتب.
سبزواری، سیدعبدالاعلی (1413ق)، مهذّب الاحکام، قم: دفتر آیت‌الله سبزواری.
سروش محلاتی، محمد (1378)، «حد و حکمت مدارا»، میقات حج، ش3.
شریعتی، روح‌الله (1387)، قواعد فقه سیاسی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
طریحی، فخرالدین (1416ق)، مجمع البحرین، تهران: [بی‌نا].
فاضل لنکرانی، محمد (1422ق)، احکام الواضحه، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
فراهیدی، خلیل بن‌احمد (1410ق)، العین، قم: انتشارات هجرت.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1404ق)، اصول کافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
محمدی ری‌شهری، محمد (1421ق)، موسوعه الامام علی بن‌ابیطالب، قم: دارالحدیث.
مرادخانی، احمد و محمدصادق محسن­زاده (1390)، «تقیه از دیدگاه فقهی امام خمینی(ره)»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه، ش37.
معین، محمد (1360)، فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1367)، صحیفه نور، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1378)، المکاسب المحرمه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1392)، الرسائل العشره، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1425ق)، تحریر الوسیله، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا)، کشف ‌الاسرار، [بی‌جا]، [بی‌نا].
موسوی خویی، سیدابوالقاسم (بی‌تا)، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، [بی‌جا]، [بی‌نا].
نائینی، میرزا محمدحسین (1361)، تنبیه اللامه و تنزیه المله، تهران: شرکت سهامی انتشار.
نجفی، محمدحسن (بی‌تا)، جواهر الکلام، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.