آموزه شفاعت در میراث مکتوب مذهب شافعی و تبیین تمایز آن با دیدگاه سلفیان تکفیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه کلام دانشگاه قران و حدیث قم

2 دانشجوی دکتری کلام امامیه دانشگاه قران و حدیث قم

3 دانشجوی دکتری کلام امامیه دانشگاه قران و حدیث قم.

چکیده

شفاعت، از جمله مسائل مشترک میان تمام مذاهب اسلامی است، و تنها در چگونگی آن اختلاف نظرهایی وجود دارد. یکی از این اختلافات، طلب شفاعت از پیامبر، پس از رحلت ایشان است که به اعتقاد سلفی‌های تکفیری این عمل، مصداق شرک است. اهمیت این مسئله و نتایج خسارت‌بار آن در تکفیر مسلمانان و افزایش اختلاف، ضرورت بررسی این اعتقاد را در مذاهب مهم اسلامی مشخص می­سازد. این تحقیق با هدف دستیابی به دیدگاه شافعی به عنوان یکی از چهار مذهب فقهی اهل سنت درباره آموزه شفاعت تدوین شده است. این تحقیق در مقام گردآوری به روش اسنادی ـ کتابخانه­ای، و در مقام داوری به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. بررسی آرای علمای شافعی حاکی از این مطلب است که برخلاف نظر سلفی­های تکفیری، طلب شفاعت از پیامبر پس از رحلت آن حضرت، به نظر شافعی نه تنها هیچ منعی ندارد و موجب شرک و کفر نمی­شود، بلکه زیارت قبر رسول خدا و درودفرستادن بر ایشان در کنار قبر آن حضرت، موجب تعظیم ایشان است و یکی از اسباب قطعی جلب شفاعت آن حضرت به حساب می­آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Doctrine of Intercession in the Written Legacy of Shafi'i Sect and Explaining Its Difference from the View of the Takfiri Salafists

نویسندگان [English]

  • rasul razavi 1
  • mahdi Jafarzadeh 2
  • MuhammdReza Ghasemi 3
1 Associate Professor, Department of Theology, University of Quran and Hadith of Qom, razavi.r@qhu.ac.ir
2 Ph.D. Student of Imamiyya Theology, University of Quran and Hadith of Qom
3 Ph.D. Student of Imamiyya Theology, University of Quran and Hadith of Qom
چکیده [English]

Intercession is one of the common beliefs among all Islamic sects, where there only differences among them over the manner of its realization. One of the differences is about the intercession of the Prophet (s) after his demise, which is believed by Takfiri Salafis to be an example of polytheism. The importance of this issue and its damaging consequences for the excommunication of Muslims and increasing divisions makes it necessary to examine this belief in important Islamic sects. This research is designed to clarify the Shafi'i view, as one of the four Sunni jurisprudential sects, about the doctrine of intercession, and was conducted using library-documentary method for data collection and descriptive-analytical method for data processing. An examination of the views of Shafi'i scholars suggests that, contrary to the view of the Takfiri Salafis, seeking intercession from the Prophet (s) after his demise according to Shafi'i view is neither prohibited, nor does it lead to polytheism and heresy. Instead, it is a means of his reverence and one of the definite ways of attracting his intercession to visit the grave of the Prophet (s) and salute him next to his grave.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shafi'i
  • Intercession
  • Wahhabism
  • Polytheism
  • Seeking intercession

منابع

ابن‌حسن آل الشیخ، عبدالرحمن (۱۴۱۱ق)، فتح المجید فی شرح کتاب التوحید، عربستان ـ ریاض: ادارة العامة للطبع و الترجمة.
‏‫ابن‌تیمیه، احمد بن‌عبدالحلیم (بی‌تا)، مجموعة الرسائل والمسائل لابن‌تیمیة، [بی‌جا]: لجنة التراث العربی.
‏‫ابن‌حجر الهیتمی، أحمد بن‌محمد بن‌علی (بی‌تا)، الفتاوى الفقهیة الکبرى، [بی‌جا]: المکتبة الإسلامیة.
‏‫ابن‌حسن آل الشیخ، عبدالرحمن (۱۴۲۴ق)، قرة عیون الموحدین فی تحقیق دعوة الانبیاء و المرسلین، بیروت: دار ابن‌حزم.
‏‫ابن‌حنبل، احمد بن‌محمد (۱۴۲۱ق)، مسند الإمام أحمد بن‌حنبل، [بی‌جا]: مؤسسة الرسالة.
‏‫ابن‌عبدالوهاب، محمد (۱۴۲۰ق)، الأصول الثلاثة وأدلتها، ویلیها: شروط الصلاة وواجباتها وأرکانها، والقواعد الأربع، عربستان - جدة: وزارة الأوقاف السعودیة.
‏‫ابن‌عبدالوهاب، محمد (بی‌تا)، التوحید الذی هو حق الله علی العبید، [بی‌جا]: [بی‌نا].
‏‫ابن‌ماجة القزوینی، أبوعبدالله محمد بن‌یزید (بی‌تا)، سنن ابن‌ماجه، [بی‌جا]: دار إحیاء الکتب العربیة.
‏‫ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم (۱۴۱۴ق)، لسان العرب، ۱۵ج، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، چ۳.
‏‫الإستانبولی الحنفی الخلوتی، إسماعیل حقی بن‌مصطفى (بی‌تا)، تفسیر روح البیان، [بی‌جا]: دار إحیاء التراث العربى.
‏‫الأصبحی، مالک بن‌أنس أبوعبدالله (۱۴۱۳ق)، موطأ الإمام مالک، دمشق: دار القلم.
‏‫الأنصاری، زکریا بن‌محمد بن‌زکریا و زین‌الدین أبویحیى السنیکی (بی‌تا)، أسنى المطالب شرح روض الطالب، [بی‌جا]: دار الکتاب الاسلامیه.
‏‫البخاری الجعفی، محمد بن‌إسماعیل أبوعبدالله (۱۴۲۲ق)، صحیح البخاری، [بی‌جا]: دار طوق النجاة.
‏‫الترمذی، محمد بن‌عیسى (۱۹۹۸ق)، الجامع الکبیر - سنن الترمذی، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
‏‫التمیمی الموصلی، أبویعلى أحمد بن‌علی بن‌المثُنى بن‌یحیى بن‌عیسى بن‌هلال (۱۴۰۴ق)، مسند أبی یعلى، دمشق: دار المأمون للتراث.
‏‫الثعلبی النیسابوری، أبوإسحاق أحمد بن‌محمد بن‌إبراهیم (۱۴۲۲ق)، الکشف والبیان (تفسیر الثعلبی)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
‏‫الجریسی، خالد بن‌عبدالرحمن (۱۴۲۰ق)، سلسلة فتاوی علماء البلد الحرام، موسسة الجریسی.
‏‫الجزری، ابن‌اثیر (۱۴۱۰ق)، مناقب الإمام الشافعی، عربستان - جدة: دار القبلة للثقافة الاسلامیة.
‏‫الحاکم النیسابوری، محمد بن‌عبدالله (۱۴۱۱ق)، المستدرک على الصحیحین للحاکم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
‏‫الحکیم الترمذی، محمد بن‌علی بن‌الحسن بن‌بشر (بی‌تا)، نوادر الأصول فی أحادیث الرسول صلى الله علیه وسلم، بیروت: دار الجیل.
‏‫الحمیدی، محمد بن‌فتوح (۱۴۲۳ق)، الجمع بین الصحیحین البخاری ومسلم، بیروت: دار ابن‌حزم.
‏‫الخطیب الشربینی الشافعی، شمس‌الدین محمد بن‌أحمد (۱۴۱۵ق)، مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج، [بی‌جا]: دار الکتب العلمیة.
‏‫الخطیب الشربینی، شمس‌الدین محمد بن‌أحمد (۱۴۲۵ق)، الإقناع فی حل ألفاظ أبى شجاع - موسى الحجاوی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
‏‫الدمیاطی، أبی‌بکر ابن‌السید محمد شطا (بی‌تا)، حاشیة إعانة الطالبین على حل ألفاظ فتح المعین لشرح قرة العین بمهمات الدین، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
‏‫الرزاز، أبوجعفر البغدادی محمد بن‌عمرو بن‌البختری بن‌مدرک بن‌سلیمان و نبیل سعد‌الدین جرار (۱۴۲۲ق)، مجموع فیه مصنفات أبی‌جعفر ابن‌البختری، لبنان: دار البشائر الاسلامیة.
الرملی، شمس‌الدین محمد بن أبی‌العباس أحمد بن‌حمزة (۱۴۰۴الف‌)، نهایة المحتاج إلى شرح المنهاج. بیروت: دار الفکر.
‏‫السبکی، تقی‌الدین (۱۴۱۹ق)، شفاء السقام فی زیارة خیر الأنام صلى الله علیه وآله، [بی‌جا]: [بی‌نا].
‏‫السمهودی، علی بن‌عبدالله بن‌أحمد الحسنی الشافعی (۱۴۱۹ق)، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، بیروت: دار الکتب العلمیة.
‏‫السیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن‌أبی بکر (۱۴۲۱ق)، الحاوی للفتاوی فی الفقه وعلوم التفسیر والحدیث والأصول والنحو والإعراب وسائر الفنون، بیروت: دار الکتب العلمیه.
‏‫القشیری النیسابوری، مسلم بن‌الحجاج أبوالحسین (بی‌تا)، صحیح مسلم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
‏‫المتقی الهندی، علاء‌الدین علی بن‌حسام‌الدین (۱۴۰۵ق)، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، [بی‌جا]: مؤسسة الرسالة.
‏‫ایجی، قاضی عضدالدین عبدالرحمن بن‌احمد (بی‌تا)، المواقف فی علم الکلام، بیروت: عالم الکتب.
‏‫باعلوی، عبدالرحمن (بی‌تا)، بغیة المسترشدین فی تلخیص فتاوى بعض الأئمة من العلماء المتأخرین، [بی‌جا]: دار الفکر.
البُجَیرَمِی المصری الشافعی، سلیمان ‏‫بن محمد بن‌عمر، سلیمان (۱۴۱۵ق)، تحفة الحبیب على شرح الخطیب، بیروت: دار الفکر.
‏‫جرجانی، سیدشریف علی بن‌محمد (۱۳۲۵)، شرح المواقف‌، قم: الشریف الرضی.
‏‫راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد (۱۴۱۲ق)، مفردات ألفاظ القرآن، ۱ج، بیروت - دمشق: الدار الشامیة، چ۱.
‏‫سبحانی، جعفر (۱۳۸۷)، راهنمای حقیقت، تهران: مشعر.
‏‫سپهری، فریدون (۱۳۸۰)، پژوهشی درباره امامان اهل سنت، کردستان: ایران.
السیوطی، ‏‫جلال‌الدین عبدالرحمن بن‌أبی بکر (بی‌تا)، جامع الأحادیث، [بی‌جا]: [بی‌نا].
‏‫شریف مرتضی (علم الهدی)، علی بن‌حسین (۱۴۰۵ق)، رسائل الشریف المرتضى‏، ۴ج، قم: دار القرآن الکریم، چ۱‏.
‏‫طباطبایی، سیدمحمد حسین (۱۴۱۷ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ۲۰ج، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ۵.
‏‫طبرسی، فضل بن‌حسن (۱۳۷۲)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چ۳.
‏‫مترجمان (۱۳۶۰)، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات فراهانی.
‏‫مصطفوی، حسن (۱۳۶۸)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۴ج، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ۱.
‏‫موسوی همدانی، سیدمحمدباقر (۱۳۷۴)، ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.