بازشناسی موضوع‌های احتجاج‌ کلامی معصومان در کتاب احتجاج طبرسی و تحلیل نقش این احتجاج‌ها در رشد دانش کلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ساری

چکیده

«دین» نیاز به تبیین، دفاع و دعوت دارد، که مرحله اول بر عهده پیامبر اسلام و اهل بیت پاک او(ع) و مرحله بعد بر عهده عالمان دین استویکی از شیوه‌های آن مناظره است. از معصومان(ع) و عالمان دینی و کلامی مناظره‌های فراوانی نقل شده است که بخشی از تبیین و تفسیرهایی که حضرات معصوم از اصول و مبانی دین ارائه کرده‌اند یا دفاعیاتی که از آن داشته‌اند، ضمن همین مناظره‌های کلامی آمده است. پس برای ما مهم است که با این مناظرات آشنا شویم و خصوصاً بدانیم شبهات آن زمان‌ها در چه موضوعات و زمینه‌هایی بوده است و اینکه امامان ما چگونه از آنها بحث کرده و به آنها پاسخ داده‌اند. این مقاله بر آن است که با نگاهی به احتجاج‌های کلامی معصومان، گزارشی از موضوعات مطرح‌شده در این احتجاج‌ها که در کتاب احتجاج طبرسی آمده است، ارائه کند و نقش این احتجاج‌ها در رشد دانش کلام را تحلیل نماید. گرچه مطالعه و تحقیق درباره احتجاج‌های معصومان(ع) از پیشینه قابل ملاحظه برخوردار است،تحقیقی با هدف گزارش موضوعات مطرح‌شده در احتجاج‌های کلامی معصومان و تحلیل رشد دانش کلام بر اساس آنها سابقه ندارد.

تازه های تحقیق

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recovering the Themes of the Theological Arguments of the Infallible ones (as) in Iḥtijāj of Ṭabarsī and Analyzing the Role of These Arguments in the Growth of Theology

نویسنده [English]

  • Mohammad Baqir Mohammadi Laini
Assistant Professor, Department of Islamic Sciences, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari,
چکیده [English]

Religion needs to be explained, defended, and promoted, and the first stage of this was carried out by the Prophet (s) and his infallible progeny (a), and in the next step, it is up to religious scholars to do so, one of whose methods is debate. There have been narrated many debates from the Infallibles and the theological and religious scholars, which include some explanations and interpretations of the principles and foundations of religion by the Infallibles or their defenses thereof. So, it is important for us to get acquainted with these debates and particularly to know what themes and areas were subject to skepticisms at that time and how the infallible Imams have discussed and responded to them. Having a look at the theological arguments of the Infallibles (a), this article aims to provide an account of the issues raised in these arguments in Iḥtijāj of Ṭabarsī, and analyzes the role of these arguments in the growth of theology. Although a study of the arguments of the Infallibles (a) requires a considerable background, a research with the purpose of reporting the themes raised in the theological arguments of the Infallibles and analyzing the growth of theology based thereon is unprecedented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Themes of theological arguments
  • The Infallibles (a)
  • Iḥtijāj of Ṭabarsī
  • Growth of theology

منابع

ابن ابی‌الحدید (۱۹۵۹م)، شرح نهج‌البلاغه، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیه.
پاکتچی، احمد (۱۳۹۱)، مبانی و روش اندیشه امام صادق(ع)، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، چ۱.
پیشوایی، مهدی (۱۳۷۲)، سیره پیشوایان، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
جبرئیلی، صفرعلی (۱۳۸۴)، «عوامل و زمینه‌های پیدایی کلام اسلامی»، قبسات، ش38.
الحسن، الشیخ عبدالله (۱۴۲۷ق)، مُنَاظِرَاتُ الْمُسْتَبْصِرِیْنْ، قم: [بی‌نا].
الحسن، عبدالله (۱۳۸۵)، مناظرات فی العقائد و الأحکام، ۴ج، قم: انتشارات دلیل ما، چ۲.
حسینی میرصفی، سیده فاطمه (۱۳۹۰)، شیوه مناظرات انبیاء و امام ‌صادق(ع) (مؤسسه فرهنگی ـ اسلامی شبکة الامامین الحسنین علیهما‌السلام این کتاب را به صورت الکترونیکی برای مخاطبان منتشر کرده است):
حسینی میرصفی، معصومه السادات (۱۳۸۹)، «شیوه مناظرات امام سجاد(ع)»، فصلنامه بینات، س۱۷، ش68.
خطیبی‌کوشکک، محمد (۱۳۸۷)، «روش‌شناسی مناظرات امام هشتم(ع)»، پیام، ش87.
شجاعی‌فرد، محمد (۱۳۹۱)، مناظره دکتر و شیخ، تهران: امیرکبیر.
شهبازی، حجت (۱۳۷۹)، احتجاجات ائمه معصومین(ع) در مسئله توحید، پایان‌نامه کارشناسى ارشد الهیات و معارف اسلامى، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، استاد راهنما: محمدهادى معرفت، ۱۳۷۹، ۱۹۴ص.
شیرازی (سلطان الواعظین)، سلطان العلماء (۱۳۸۸)، شب‌های پیشاور، قم: آل طه.
صفی‌پور، علامه عبدالرحیم بن‌عبدالکریم (۱۳۷۷ق)، منتهی الإرب، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (۱۳۹۸ق)، شیعه در اسلام، قم: مرکز بررسی‌های اسلامی.
طبرسی، ابی‌منصور (۱۳۷۸/۱۴۱۶ق)، الإحتجاج، قم: اسوه، چ۲.
طوسی، محمد بن‌حسن (۱۳۵۶ق)، الفهرست، تصحیح و تحقیق: سیدمحمدصادق بحرالعلوم، نجف: حیدریه.
عاملی، سیدشرف‌الدین (۱۳۸۰)، مناظرات شیعه و سنی (ترجمه المراجعات)، ترجمه: سردار کابلی، تهران: نشر سایه.
علمایی، نسیبه (۱۳۹۵)، «شیوه مناظرات امام جواد(ع)»، فصلنامه بینات، س۲۳، ش۳.
قمی، شیخ عباس (۱۴۱۶ق)، سفینه البحار، ج1، مشهد: بنیاد پژو‌هش‌های اسلامی.
کوچنانی، قاسم‌علی (۱۳۸۹)، مدافعان حریم تشیع، تهران، نشر همشهری.
لاهیجی، ملا عبدالرزاق (۱۳۷۲)،  گوهر مراد، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ۱.
لطیفی، رحیم (۱۳۸۵)، «پرسش‌های کلامی و پاسخ‌های آیت‌الله جعفر سبحانی (دام‌عزه)»، معارف عقلی، ش3.
مصلی‌پور، عباس و مریم سلیمی (۱۳۹۲)، «اصول مناظره و آزاداندیشی با تکیه بر مناظره‌های امام رضا(ع)»، فصلنامه (علمی پژوهشی) فرهنگ رضوی، س۱، ش۳.
مطهری، مرتضی (۱۳۷۸)، آشنایی با علوم اسلامی (کلام-عرفان)، قم: انتشارات صدرا.
معین، محمد (۱۳۶۰)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چ۱.
مفید، محمد بن‌محمد (۱۴۱۳ق)، الإفصاح فی الإمامه، قم: کنگره بین‌المللی هزاره شیخ مفید، چ۲.
مفید، محمد بن‌محمد (بی‌تا)، الإرشاد، قم: انتشارات مکتبه بصیرتی.
مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۸۸)، مناظرات تاریخی امام رضا علیه السلام با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چ۲.
مکارم شیرازى، ناصر (۱۳۶۶)، «مناظرات تاریخی امام رضا(ع) با پیروان مذاهب دیگر»، مجموعه آثار دومین کنگره جهانى حضرت رضا.
نجم‌آبادی، میرزا ابوالفضل (۱۳۹۰)، ترجمه المراجعات، قم: مؤسسه آیت‌الله العظمی بروجردی، نشر معارف اهل بیت(ع)، چ۲.
نیل‌ساز، نصرت و سمیه اهوراکی (۱۳۹۲)، «نگاهی ادبی به استشهادات غیرمستقیم ائمه به قرآن»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی ـ قرآنی، دوره 1، ش2.
ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد (برخط)
هادیان رسنانی، الهه (۱۳۹۴)، «چگونگی نمود روش‌های گفتمان قرآنی در احتجاجات امام رضا(ع)و تفاوت آن با صناعات خمس در منطق»، فرهنگ رضوی، س۳، ش12.
هاشمی‌نژاد، سیدعبدالکریم (۱۳۸۱)، مناظره دکتر و پیر، تهران: نشر شاهد.