نقد و بررسی روش‌شناسی شیخیه در فهم دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه کلام و مذاهب جامعة المصطفی العالمیة

2 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

در قرن سیزدهم هجری با ظهور شخصی به نام شیخ احمد احسایی در میان علمای شیعه، مبانی جدیدی در ­روش‌شناسی امامیه مطرح گردید و این مبانی را جانشینان احسایی به کار گرفتند و مبدأ برخی از آموزه‌های نو شد. این روش‌شناسی در نهایت به بدعت‌ها و انشقاقاتی در مذهب شیعه منجر شد و سرانجام فرقه شیخیه را بنیان نهاد. مهم‌ترین مبانی روش‌شناسی شیخیه عبارت‌اند از اعتقاد به حذف آیاتی از قرآن، قائل‌شدن به حجیت ظواهر روایات بدون اعتنا به روش اصولیان، مراجعه به حدیث به صرف نقل ثقه و اهمیت‌ندادن به روش علمای رجال و درایه در اعتبار حدیث، که به‌کارگیری این روش‌ها پیامد‌هایی چون حذف کتاب الهی و دخالت احادیث مجعول و ضعیف و نامنطبق با عقل سلیم در منابع معرفتی را به دنبال داشته و نتیجه آن باورمندی به عقاید انحرافی و غلوآمیز بوده است. در این نوشتار مبانی روش‌شناسی شیخیه با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای بررسی و نقد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique of Shaykhiyya Methodology in Understanding Religion

نویسندگان [English]

  • Izuddin Rezanejad 1
  • mohammad reza moshafi 2
1 Associate Professor, Theology and Religions Department, Al-Mustafa International University
2 PhD Student of Theological Denominations, University of Religions and Denominations
چکیده [English]

In the thirteenth century AH, with the emergence of a person named Shaykh Aḥmad Aḥsā'ī among the Shiite scholars, new principles were introduced in Imamiyya methodology that were deployed by the successors of Aḥsā'ī and became the origin of some new teachings. This methodology eventually resulted in some heresies and divisions in Shia that finally led to the establishment of Shaykhiyya. The most important principles of Shaykhiyya methodology include the belief in elimination of some verses from the Qur'an, the belief in apparent meanings of hadiths as proofs without regard to the method of the Usulis, relying on a hadith merely based on it being transmitted by reliable transmitters, ignoring the method of scholars of rijāl and dirāya in authenticating hadiths. The deployment of these methods had consequences such as excluding the Divine Book from, and including fabricated and weak hadiths inconsistent with the common sense, in sources of religious knowledge, which in turn resulted in devious and exaggerated beliefs. In this paper, the principles of Shaykhiyya methodology have been reviewed using descriptive-analytic method and criticized using the method of library resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shaykhiyya methodology
  • Shaykh Aḥsā'ī
  • Sayyid Kāẓim Rashtī
  • Ḥājj Muḥammad Khān Kirmānī
  • Ḥājj Abul-Qāsim Khān Ibrāhīmī

منابع

ابراهیمی، حاج ابوالقاسم‌خان (بی‌تا ب)، فهرست کتب مشایخ عظام، نسخه‌ دیجیتالی الابرار.
ابراهیمی، حاج ابوالقاسم‌خان (بی‌تا الف)، رساله اجتهاد و تقلید، نسخه دیجیتالی الابرار.
ابن‌جزری، محمد (بی‌تا)، النشر فی القراءات العشر، تصحیح: علی محمد الضیاع، مصر: مطبعة مصطفی محمد.
ابوالفتوح رازی، حسین بن‌علی بن‌محمد بن‌احمد الخزاعی النیشابوری (1372ش)، تفسیر ابوالفتوح رازی، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
اصفهانی، محمدحسین (1366ش)، مجد البیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة البعثة.
تبریزی، موسی (بی‌تا)، اوثق الوسائل بشرح الرسائل، [بی­جا]: انتشارات کتبی.
جوادی آملی، عبدالله (1381ش)، قرآن در قرآن، قم: نشر اسراء.
حرّ عاملی، محمد بن‌حسن (1412ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسة آل البیت.
خویی، میرزا حبیب‌الله (بی­تا)، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، تصحیح: سیدابراهیم میانجی، قم: دارالهجرة.
راوندی، قطب‌الدین (1409ق)، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسه الامام المهدی.
سیوطی، جلال‌الدین (بی­تا)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالندوة.
شریف رضی، محمد (بی­تا)، حقائق التأویل فی متشابه التنزیل، شر ح: محمدرضا کاشف‌الغطاء، [بی­جا]: دارالکتب الاسلامیه.
صدوق، محمد بن‌علی (1361ش)، معانی الاخبار، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم: انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات جماعة المدرسین.
طوسی، محمد بن‌حسن (1402ق)، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عیاشی، محمد (بی­تا)، تفسیر العیاشی، تصحیح: هاشم الرسولی المحلاتی، تهران: المکتبة الاسلامیه.
کرمانی، حاج محمد­خان (بی­تا)، وسیلة النجاة، نسخه دیجیتالی الابرار
کرمانی، حاج محمدکریم­خان (بی­تا)، ارشاد العوام، ج4، نسخه دیجیتالی الابرار.
کلینی، محمد بن‌یعقوب (1388ق)، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
محمدی (نجارزادگان)، فتح‌الله (1382ش)، سلامة القرآن من التحریف، تهران: نشر مشعر.
نوری، میرزا حسین (1298ق)، فصل الخطاب، [بی­جا]: [بی­نا].
نهاوندی، محمد (بی­تا)، نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن و تبیین الفرقان، قم: مرکزالثقافة و المعارف القرآنیة.