ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل تطبیقی «استواء علی العرش» در اندیشه ماتریدیان و سلفیان با تأکید بر دیدگاه ابنتیمیه
پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) امت او به فرقههای متعدد کلامی و فقهی تقسیم شدند. در این میان، سلفیانِ تکفیری راهی متفاوتتر با امت اسلامی و سایر فرق در پیش گرفتند؛ جریانی که مدعی پیروی از سیره سلف صالح و داشتن صحیحترین قرائتها و فهمها از دین است. یکی از راههای ارزیابی صحت و سقم عقاید و باورهای جریان سلفیتکفیری این است که اندیشههای آنان را با دیگر فرق اسلامی مقایسه کنیم. بدینمنظور صفت «استواء بر عرش»، که از صفات خبری خداوند است، انتخاب شد تا دیدگاه سلفیان و دیدگاه ماتریدیان حنفیمسلک بررسی، ارزیابی و مقایسه شود. از اینروی مقاله حاضر با روشی اسنادیتحلیلی به مقایسه تطبیقی صفت «استواء بر عرش» میان سلفیان، با تأکید بر ابنتیمیه و ماتریدیان، میپردازد؛ و در پایان به این نتیجه میرسد که ادعای سلفیان در خصوص پیروی از سیره سلف صالح ادعایی نادرست است. ماتریدیان در مسئله استواء بر عرش و صفات خبری نگاهی تنزیهی همراه با تأویل دارند؛ ولی سلفیان بدون داشتن دیدگاهی واحد نگاهی تفویضی همراه با تشبیه و تجسیم به مسئله استواء دارند.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_75338_94842d68f3bcace879b685a44858e6db.pdf
2018-08-23
7
24
صفات خبری
استواء علی العرش
ماتریدیان
سلفیانِ
ابنتیمیه
حمزه علی
بهرامی
bahrame1918@gmail.com
1
استادیار گروه معارف، دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1995). مجموع الفتاوی، تحقیق: عبد الرحمن بن محمد بن قاسم، مدینة المنورة: نشر ملک فهد.
2
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (2005). مجموع الفتاوی، تحقیق: انوار الباز، عربستان: بینا.
3
ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی (1992/1413). دفع شبه التشبیه بأکف التنزیه، تحقیق: حسن السقاف، اردن: دار الامام النووی.
4
ابن قیم الجوزی، محمد بن ابی بکر (2001). مختصر الصواعق المرسلة، تحقیق: سید ابراهیم، تلخیص: ابن موصلی، قاهره: دار الحدیث، الطبعة الاولی.
5
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
6
ابن همام، کمال ابن ابی شریف (2006). المسائرة فی العقائد المنجیة فی الآخرة، شرح: قاسم بن قطلوبغا، قاهره: المکتبة الازهریة التراث.
7
بزدوی، محمد بن عبد الکریم (1383). اصول الدین، تحقیق: هانز بیزلنس، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.
8
بهرامی، حمزهعلی (1392). بررسی تطبیقی صفات خبری از دیدگاه سلفیان و ماتریدیان، پایاننامه سطح چهار نویسنده، حوزه علمیه قم.
9
بیاضی، کمال الدین احمد (1949). اشاراة المرام، تحقیق: یوسف عبد الرزاق، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی الثانی.
10
بیهقی، احمد بن الحسین (1999). الأسماء والصفات، تحقیق: الکوثری، بیجا: المکتبة الازهریة.
11
حصینی الهاشمی، حسن بن علی (1995). صحیح شرح العقیدة الطحاویة، اردن: دار الامام النووی، الطبعة الاولی.
12
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات ألفاظ القرآن، محقق/ مصحح: صفوان عدنان داودی، لبنان/ سوریه: دار العلم/ الدار الشامیة، الطبعة الاولی.
13
سبکی، علی (2004). السیف الصیقل فی الرد علی ابن زفیل، تحقیق: کوثری، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
14
طبری، محمد بن جریر (1420). جامع البیان فی تأویل القرآن، تحقیق: احمد محمد شاکر، بیروت: مؤسسة الرسالة.
15
قرشی، سید علیاکبر (1412). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ ششم.
16
کوثری، محمد زاهد (2004). العقیدة و علم الکلام من اعمال محمد زاهد، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
17
ماتریدی، ابومنصور (2004). تفسیر القرآن المسمی بتأویلات اهل السنة، تحقیق: فاطمه یوسف الخیمی، بیروت: مؤسسة الرسالة، الطبعة الاولی.
18
ماتریدی، ابومنصور (بیتا). التوحید، تحقیق: عبداللّه خلیف، دار الجامعات المصریة ... و تحقیق: بکر طوبال اوغلی و محمد، بیجا: بینا.
19
نسفی، میمون بن محمد (1990). تبصرة الادلة فی اصول الدین، تحقیق: حسین آتای، ترکیه: نشریات رئاسة الشؤن الدینیة.
20
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی حکم استظلال در شب از منظر فقه مذاهب اسلامی
استظلال مردان در شب از جمله مباحثی است که مشروعیت و عدم مشروعیت آن از منظر فقه اسلامی چندان هویدا نیست. پس از این رو پرسش از حکم استظلال در شب برای مردان از منظر فقه مذاهب اسلامی، مسألهای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. اختلاف فقهای اسلامی در تصوّر استظلال در شب و تبیین مفهوم آن، اختلاف آنان در حکم را در پیداشته است؛ تا جایی که نبود نور خورشید در شب، دلیلی برای بیمعنا بودن استظلال مردان در شب دانسته شده است! و حال آنکه استظلال، در نظری صحیح، و مستند به ادلهء شرعی، به پوشاندن سَر از سرما و باران و نور خورشید معنا میشود، پس استظلال از نور و گرمای خورشید در روز برای مردان مُحرم، تنها یکی از اَفراد استظلال برای مردان است. همانطور که استظلال از باران و سرما اگر در شب رخ دهد، استظلال در شب خواهد بود. این تحقیق با هدف شناخت اقوال و انظار فقهای مذاهب اسلامی و حدود و ثُغور ادله و تبیین وظیفهء مردان در استظلال در شب انجام شده و نیل به این مَقصد در سایهء توصیف و تحلیل گزارههای فقه مذاهب اسلامی با گردآوری دادههای کتابخانه میسّر است
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111346_c82bc2ed10d782bae875b67e4e954236.pdf
2018-08-23
25
40
محرمات
احرام
استظلال
استظلال در شب
فقه اسلامی
نسرین
فتاحی
n.fattahi@urd.ac.ir
1
دانشجوی دکتری رشته مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب.
LEAD_AUTHOR
مهدی
درگاهی
aghigh_573@yahoo.com
2
استاد سطوح علمی حوزه علمیه قم؛ دانش آموخته سطح چهار حوزه و پژوهشگر پژوهشگاه المصطفی.
AUTHOR
آخوند خراسانی، محمدکاظم بنحسین (۱۳۸۶ش)، کفایه الاصول، اصفهان: خاتم الانبیاء.
1
آلعصفور بحرانى، یوسف بناحمد بنابراهیم (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
2
امام خمینی، سید روحاللّه موسوى (1425ق)، تحریر الوسیلة، ترجمه على اسلامى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
3
البانی، محمد ناصرالدین (1399ق)، حجة النبی صلى اللّه علیه وسلم کما رواها عنه جابر رضی اللّه عنه، چ پنجم، بیروت: المکتب الإسلامی.
4
ابنتیمیة، تقیالدین (1426ق/2005م)، مجموع الفتاوى، المحقق أنور الباز ـ عامر الجزار، چ سوم، بیجا: دار الوفاء.
5
ابنحزم، أحمد بنسعید (بیتا)، المحلى، بیروت: دارالفکر.
6
ابنعابدین، محمدامین بنعمر (1421ق)، حاشیه ابنعابدین رد المحتار علی الدر المختار، حسام الدین بنمحمد صالح فرفور، دمشق: دارالبشائر.
7
ابنعبدالبر، أبوعمر یوسف بنعبداللّه (2000م)، الاستذکار، تحقیق سالم محمد عطا ـ محمدعلی معوض، بیروت: الناشر دار الکتب العلمیة.
8
ابنعساکر (1415ق)، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق: علی شیری، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
9
ابنفارس، بنزکریا (1404ق)، معجم مقائیس اللغه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
10
ابنقدامه، احمد بنمحمد (۱414ق/1994م)، الکافی فی فقه الإمام احمد، دار الکتب العلمیة.
11
ابنمنظور، محمد بنمکرم (1414ق)، لسان العرب، چ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دار صادر.
12
ابننجیم المصری، إبراهیم بنمحمد (۱۱۳۸ق)، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، چ دوم، بیجا: دار الکتاب الاسلامی.
13
أبوالبرکات (بیتا)، الشرح الکبیر، دار إحیاء الکتب العربیه ـ عیسى البابی الحلبی وشرکاه، بیجا: بینا.
14
أبوداود (بیتا)، سنن أبی داود، تحقیق محمد محییالدین عبدالحمید، بیروت: المکتبه العصریه/یدا.
15
أبیشیبة الکوفی (بیتا)، المُصَنَّف، تحقیق محمد عوامة، بیجا: دار القبلة.
16
احمد المرتضی (۱400ق)، شرح الازهار فی فقه الزیدیه، صنعا: غمضان.
17
البانی، محمد ناصرالدین (1405ق/1985م)، إرواء الغلیل فی تخریج أحادیث منار السبیل، چ دوم، بیروت: المکتب الإسلامی.
18
بهوتی، منصور بنیونس بنإدریس (1418ق/1996م)، شرح منتهى الإرادات المسمى دقائق أولی النهى لشرح المنتهى، بیروت: الناشر عالم الکتب.
19
بیهقی، أبوبکر أحمد بنالحسین بنعلی (1344ق)، السنن الکبرى، بینا، مجلس دائرة المعارف النظامیة الکائنة.
20
حر عاملى، محمد بنحسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
21
حمیرى، نشوان بنسعید (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت: دار الفکر المعاصر.
22
ﺧﺪﺍﺩﺍﺩﯼ، ﻓﺘﺢ ﺍﻟﻠﻪ (1390ش)، «استظلال در شب»، ﻣﯿﻘﺎﺕ ﺣﺞ، ﺷﻤﺎﺭﻩ 77.
23
خوانسارى، سید احمد بنیوسف (1405ق)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، چ دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
24
خویى، سید ابوالقاسم موسوى (1410ق)، المعتمد فی شرح المناسک، قم: منشورات مدرسة دار العلم ـ لطفى.
25
الدسوقی، محمد بنأحمد (بیتا)، حاشیه الدسوقی على الشرح الکبیر، بیجا: بینا، نرمافزار مکتبه الشامله.
26
راغب اصفهانى، حسین بنمحمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان ـ سوریه: دار العلم ـ الدار الشامیة.
27
الرافعی، عبدالکریم (بیتا)، فتح العزیز، بیجا: دارالفکر.
28
الزرکشی المصری، شمسالدین محمد بنعبداللّه الحنبلی (1413ق/1993م)، شرح الزرکشی، بیجا: دار العبیکان.
29
الزیلعی الحنفی (1313ق)، تبین الحقائق، القاهره: الناشر دار الکتب الإسلامی.
30
السمرقندی، محمد بناحمد (۱۴۱۴ق)، تحفة الفقهاء، بیروت: دار الکتب العلمیه.
31
السیوطی، جلالالدین (بیتا)، شرح سنن ابنماجه، فخرالحسن الدهلوی، نرمافزار مکتبه الشامله.
32
شاهرودى حسینى، سید محمود (1402ق)، کتاب الحج،قم: مؤسسه انصاریان.
33
الشوکانی، محمد بنعلی بنمحمد بنعبداللّه (1413ق/1993م)، نیل الأوطار، تحقیق عصامالدین الصبابطی، مصر: دار الحدیث.
34
صاحب بنعباد، اسماعیل (1414ق)، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب.
35
الصدر، محمدباقر (۱۴۱۸ق)، دروس تمهیدیة فی علم الاصول المعالم الجدیدة للاصول، چ دوم، النجف الاشرف: إصدار مکتبة النجاح لصحابها، السید مرتضى الرضوی.
36
طوسى، ابوجعفر محمد بنحسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، چ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
37
عاملى، میر سید احمد علوى (بیتا)، مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
38
العبدری الغرناطی، أبوعبداللّه المواق المالکی (1416ق)، التاج والإکلیل لمختصر خلیل، بیجا: دار الکتب العلمیه.
39
علامه حلّى، حسن بنیوسف بنمطهر اسدى (1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
40
فاضل لنکرانی، محمد (1418ق)، کتاب الحج، چ دوم، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
41
فیض کاشانى (1406ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی علیهالسلام.
42
فیومى مقرى، احمد بنمحمد (بیتا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: منشورات دار الرضی.
43
القرطبی، ابنرشد (1409ق/1989م)، البیان والتحصیل والشرح والتوجیه والتعلیل لمسائل المستخرجة، تحقیق د. محمد حجی و آخرون، چ دوم، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
44
الکاشانی، أبیبکر (۱۴۰۹ق)، بدائع الصنائع، بیجا: بینا.
45
کلینى، ابوجعفر محمد بنیعقوب (1407ق)، الکافی، چ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
46
مبارکفوری، أبوالحسن عبیداللّه (1404ق/1984م)، رعاة المفاتیح شرح مشکاة، چ سوم،بنارس الهند: المصابیح إدارة البحوث العلمیة والدعوة والإفتاء ـ الجامعة السلفیة.
47
متقی الهندی (1401ق)، کنزالعمال، تحقیق بکری حیانی صفوه السقا، چ پنجم، بیجا: مؤسسه الرساله.
48
محقق داماد یزدی، سید محمد (1409ق)، کتاب الحج، تقریر عبداللّه جوادی آملی، قم: چاپخانه مهر.
49
مدنی کاشانى، حاج آقا رضا (1411ق)، براهین الحج للفقهاء و الحجج، چ سوم، کاشان: مدرسه علمیه آیتاللّه مدنى کاشانى.
50
مسلم (بیتا)، الصحیح، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
51
مناسک حج همراه با حواشی، دارالحدیث، دوم، زمستان 74، بی جا
52
نراقى، مولى احمد بنمحمد مهدى (1415ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
53
النووی، أبوزکریا محییالدین (بیتا)، المجموع شرح المهذب، بیجا: دار الفکر.
54
یحیی بنحسین (بیتا)، الاحکام فی الحلال و الحرام، بیجا: بینا.
55
ORIGINAL_ARTICLE
مفهوم «اهل بیت (ع)» و شمول مصداقی آن از منظر علمای اهل سنت
اهل بیت (ع) به گروهی از منسوبان نسبی پیامبر (ص) اطلاق میشود که حاصل پیوند ازدواج علی (ع) و فاطمه (س) هستند. این تلقی شیعه از مفهوم اهل بیت (ع) است. دانشمندان اهل سنت ضمن پذیرش کلی این تعریف و مسلمدانستن آن میکوشند دایره اهل بیت را به برخی منسوبان دیگر و همسران پیامبر (ص) تسرّی دهند. در ادبیات آنها، صدق عنوان «اهل بیت» بر تعریف شیعی قطعی است، ولی با تردید و اعتقاد به تشتت دیدگاهها، با تکلف، دیگران را هم وارد عنوان «اهل بیت» میکنند. در این تلاش، معنای لغوی «اهل» و «بیت» بیشتر مطمح نظر است. البته اضطراب در کلام در تعیین ملاک عضو «اهل بیت» بودن، بهوضوح خود را نمایان میکند. زیرا آنها معتقدند صدقه بر اهل بیت (ع) حرام است. با این ملاک، دامنه مصداقی «اهل بیت» محدود میشود و همسران پیامبر (ص) از آن خارج میگردند. با احتساب این ملاک، علاوه بر آل علی، ممکن است آل جعفر، آل عقیل و آل عباس نیز در شمول مصداقی «اهل بیت» داخل شوند. اما در تاریخ مکتوب اهل سنت، هر جا «اهل بیت (ع)» و «ائمه اهل بیت (ع)» به صورت مطلق به کار رفته، یا در آیات قرآنی همچون آیه تطهیر و مباهله یا موضوعات اختلافی، اهل بیت (ع) به مفهوم شیعی آن مد نظر بوده است. در این مقاله میکوشیم ضمن بیان مفهوم «اهل بیت (ع)» و شمول مصداقی آن، استعمال این عنوان را در ادبیات علمای اهل سنت بکاویم.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_75342_3645b3c1984e0d9540ae6a972f21561f.pdf
2018-08-23
41
56
اهل بیت (ع)
اهل سنت
شیعه
ائمه اهل بیت (ع)
همسران پیامبر (ص)
منسوبان پیامبر (ص)
علیرضا
میرزایی
mohajerhazin2@gmail.com
1
استادیار گروه الاهیات، دانشکده عقیدتیسیاسی شهید محلاتی
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن ابی العز الحنفی، علی بن محمد (1404/1984). شرح العقیدة الطحاویة، حققها و راجعها: جماعة من العلماء، خرج احادیثها: محمد ناصر الدین الالبانی، بیروت: دار الکتاب العربی.
2
ابن بابویه، محمد بن علی (1413). من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
3
ابن تیمیة، احمد بن عبد الحلیم (1321). منهاج السنة، مصر: المطبعة الکبری الامیریة.
4
ابن تیمیة، احمد بن عبد الحلیم (1407/1987). حقوق آل البیت، تحقیق: عبد القادر احمد عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثانیة.
5
ابن حنبل، احمد (1414/1994). المسند، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
6
ابن حیون مغربی، نعمان بن محمد (1385). دعائم الاسلام و ذکر الحلال والحرام، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
7
ابن طاووس، علی بن یونس (1400). الطرائف فی معرفة الطوائف، قم: خیام.
8
ابن فارس، احمد (بیتا). معجم المقائیس اللغة، بیروت: دار الجیل.
9
ابن مغازلی، علی بن محمد (بیتا). مناقب ابن المغازلی الشافعی، بیجا: دار الاضواء.
10
ابن منظور، محمد ابن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
11
ابوالحسن الاشعری، علی ابن اسماعیل (1400). مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، تصحیح: هلموت ریتر، بیجا: بینا، چاپ سوم.
12
البخاری، محمد ابن اسماعیل (بیتا). الصحیح (صحیح بخاری)، استانبول: المکتبة الاسلامیة.
13
حسکانی، عبید اللّه بن احمد (1411). شواهد التنزیل لقواعد التفصیل، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
14
الخوری الشرتونی، سعید (1430/2009). اقرب الموارد فی فصح العربیة والشوارد، قم: کتابخانه آیتاللّه مرعشی نجفی.
15
ذهبی، محمد بن احمد (1405). سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسة الوفاء.
16
ذهبی، محمد بن احمد (بیتا). میزان الاعتدال، بیروت: دار المعرفة، بیتا.
17
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
18
زمخشری، محمود بن عمر (1979). اساس البلاغة، بیروت: دار صادر.
19
سبحانی، جعفر (بیتا). اهل البیت، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
20
الشهرستانی، محمد بن عبد الکریم (بیتا). الملل والنحل، بیروت: دار الفکر، ج1.
21
طبرسی، احمد بن علی (1403). الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی.
22
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان، تهران: ناصر خسرو.
23
طوسی، محمد بن حسن (1414). الامالی، قم: دار الثقافة.
24
طوسی، محمد بن حسن (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
25
عاملی (محقق کرکی)، علی بن حسین (1414). جامع المقاصد فی شرح المقاصد، قم: موسسة آل البیت (ع).
26
فیومی، احمد ابن محمد (1405). المصباح المنیر، قم: موسسة دار الهجرة، چاپ اول.
27
القرموشی، عمر بن صالح (1434/2013). اهل البیت عند شیخ الاسلام ابن تیمیة، مکة: مرکز التأصیل للدراسات والبحوث.
28
قمی، علی بن ابراهیم (1404). تفسیر القمی، قم: دار الکتاب.
29
کلینی، محمد بن یعقوب (1429). الکافی، قم: دار الحدیث.
30
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
31
النیشابوری، مسلم بن حجاج (1417/1996). الصحیح (صحیح مسلم)، شرح: ابوذکریا یحیی ابن شرف النووی، مکة المکرمة: مکتبة النزار.
32
ORIGINAL_ARTICLE
نسبت علم اخلاق با علم عرفان
علم اخلاق به مجموعه اصولی معیاری (سنجشی) میپردازد که شایسته است رفتار بشری به مقتضای آن صورت بگیرد و علم عرفانِ عملی مجموعه اصول و دستورالعملهایی سلوکی است که در نهایت سالک را به شهود وحدت و فنا میکشاند. این پژوهش به دنبال بررسی نسبت بین علم اخلاق و عرفان عملی است؛ از این رو ابتدا به ماهیتشناسی علم اخلاق و عرفان اسلامی میپردازد و با بررسی برخی از آرا در زمینه تفاوت و تشابه این دو شاخه از علوم و نقد و تحلیل آنها به این نتیجه میرسد که علم اخلاق اسلامی مبتنی بر کتاب و سنت است، آنگونه که عرفان اسلامی نیز برگرفته از همین منبع است. افزون بر این اصل مشترک، داشتن موضوع واحدی به نام نفس در اخلاق و عرفان عملی، این دو شاخه از علوم اسلامی را بیشتر از دیگر علوم به هم نزدیک کرده است. از سوی دیگر غایت در علم اخلاق، «سعادت حقیقی» و در عرفان، «وصول حق تعالی» خوانده میشود که این وصول خود مصداقی از سعادت است. بنابراین با اشتراک منبع، موضوع، ارکان، ابعاد و غایتِ این دو علم میتوان استنباط کرد که علم اخلاق صورت مقید علم عرفان است و علم عرفان عملی صورت مطلق علم اخلاق اسلامی است.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111364_0662608f84e345de57b8c8a659868b74.pdf
2018-08-23
57
68
علم اخلاق
عرفان اسلامی
نسبت اخلاق با عرفان اسلامی
اخلاق اسلامی فلسفی
اخلاق اسلامی عرفانی
اخلاق اسلامی صدرایی
محمد (جلال الدین)
ملکی
maleki.ghalam@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه و تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب
AUTHOR
زهرا
ابن علی
zahra.ebneali2018@gmail.com
2
دانشجوی دکتری مذاهب کلامی دانشگاه ادیان
LEAD_AUTHOR
زهرا
کلهر
zkalhor93@gmail.com
3
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز
AUTHOR
ابنعربی، محیالدین (1998م)، الفتوحات المکیه، ج۲، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
1
ابنسینا (1363)، الاشارات و التنبیهات، با نگارش دکتر حسن ملکشاهی، تهران: انتشارات سروش.
2
ابنمنظور (1426ق)، لسان العرب، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
3
ابنمسکویه (1410ق)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، قم: انتشارات بیدار.
4
الندیم، ابوالفرج (1978م)، الفهرست، بیروت: دارالمعرفه.
5
ارسطو (بیتا)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: انتشارات طرح نو.
6
آشتیانی، جلالالدین (1365ش)، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم ابنعربی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
7
انصاری، خواجه عبداللّه (1389ش)، منازل السائرین به همراه علل و مقامات و صد میدان، چ۳، تهران: انتشارات مولی.
8
بلخی، مولانا جلالالدین (1384ش)، مثنوی معنوی، بر اساس نسخه رینولد نیکلسون، تهران: انتشارات سراب نیلوفر.
9
حسینی زبیدی، محمدمرتضی (1428ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
10
دروبینتسکی، الک (1368ش)، تاریخ علم اخلاق، ترجمه فریدون شایان، تهران: انتشارات پیشرو.
11
رامپوری، غیاثالدین محمد (1375ش)، فرهنگ غیاث اللغات، به کوشش دکتر منصور ثروت، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
12
السلمی، محمد (1369ش)، مجموعه آثار السلمی، آداب الصحبه و حسن العشره، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
13
سهروردی، شهابالدین عمر (1364ش)، عوارف المعارف، با ترجمه ابومنصور عبدالمؤمن اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
14
صفیپور، عبدالکریم (بیتا)، منتهی الارب فی لغة العرب، تهران: انتشارات کتابخانه سنایی.
15
طریحی، فخر الدین (1367ش)، مجمع البحرین، چاپ دوم، قم: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
16
طوسی، خواجه نصیرالدین (1368ش)، اخلاق ناصری، با تصحیح مجتبی مینوی، چ۴، تهران: انتشارات خوارزمی.
17
عطار نیشابوری، فریدالدین (1360ق)، تذکرة الاولیاء، با تصحیح دکتر محمد استعلامی، چاپ سوم، تهران: انتشارات کتابفروشی زوار.
18
قیصری، داوود (1357ه.ش)، رسائل قیصری، با تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی، تهران: انتشارات انجمن اسلامی حکمت و فلسفهی ایران.
19
کرمانی، طوبی، (1390ش)، «فلسفه اخلاق متعالیه، جایگاه ملاصدرا در میان علمای اخلاق»، خردنامه صدرا، ش 66.
20
گنسلر، هری. ج (1390)، درآمدی بر فلسفه اخلاق معاصر، ترجمه مهدی اخوان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
21
محمد بنمنور (1362ش)، اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابیسعید، با مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهرن، انتشارات آگاه.
22
مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار، چ۲، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
23
مطهری، مرتضی (1367ش)، فلسفه اخلاق، چ۷، تهران: انتشارات صدرا.
24
ــــــــــــــ (1368)، مجموعه آثار شهید مطهری، چ۱، تهران: انتشارات صدرا.
25
مغنیه، محمدجواد، (1366)، فلسفه اخلاق در اسلام، تهران: انتشارات بدر.
26
نراقی، مهدی (1389ش)، جامع السعادات، ترجمه سیدجلالالدین مجتبوی، چ۹، تهران: انتشارات حکمت.
27
نثری، موسی (1331ش)، نثر و شرح مثنوی، با تصحیح محمد رمضانی، تهران: نشر کلاله خاور.
28
هیر، ر.م (1372)، «فلسفه اخلاق»، ترجمه محمد سعیدی مهر، کیهان اندیشه، ش56.
29
هجویری، ابوالحسن علی (1375)، کشف المحجوب، با تصحیح ژوکوفسکی و والتین آلکسی یریچ، چ۴، تهران: نشر طهوری.
30
ORIGINAL_ARTICLE
بردباریِ تربیتی در پویش دینی بر پایة نظریة «ترازهای ایمانِ» غزالی
کلیدیترین مفهوم دینی «ایمان» است. ولی این مفهوم در قرآن ناسازنما است. یکی از این ناسازنماها به نقش کردار در ایمان برمیگردد و تاریخ یزدانشناسی در تمدن اسلامی بر گِردِ تلاش برای پاسخ به این ناسازنما شکل گرفته است. پژوهش کنونی میکوشد با بهرهگیری از رویکرد «سنتکاویِ انتقادی»، در میان متون یزدانشناسی گذشته (تا سدۀ هشتم)، نظریههای ایمان را بکاود و آن را مبنایی برای برداشتی از ایمان قرار دهد که ترازهای ایمان خوانده شده و غزالی آن را ریختار بسته است. در این برداشت نو، تکیه بر سازههای عاطفیاخلاقی ایمان بوده و کردار در چرخهای دیالکتیکی با این سازهها قرار میگیرد. این نظریه، گره از آن ناسازنما میگشاید. نیز با گوهریدانستنِ سازههای عاطفی- شهودی- اخلاقی در ایمان، راه بر بردباری تربیتی در پویش دینی گشوده خواهد شد.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111325_e6fc023c0ed26e28965ecefb4a9c1807.pdf
2018-08-23
69
94
بردباری
تربیت دینی
ایمان
یزدانشناسی
رویکردهای نظری
کیوان
بلندهمتان
k.bolandhematan@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه کردستان
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
الأمین، عبد العزیز مختار ابراهیم (بیتا). الأحادیث المسندة الواردة فی الخوارج و صفاتهم، الریاض: مکتبة الرشد.
2
ابن ابی العز، صدر الدین محمد بن علاء الدین (1984). شرح العقیدة الطحاویة، تحقیق: جماعة من العلماء، بیروت: المکتب الاسلامی.
3
ابن حجر العسقلانی، احمد بن علی (1999). فتح الباری بشرح صحیح البخاری، عمان: بیت الافکار الدولیة.
4
ابن سلام، ابوعبید قاسم (1983). کتاب الایمان، و معالمه و سننه واستکماله و درجاته، تحقیق: محمد ناصرالدین الآلبانی، بیروت: المکتب الاسلامی.
5
ابن عبد السلام، عز الدین عبد العزیز (1995). معنی الایمان والاسلام أو الفرق بین الایمان والاسلام، تحقیق: أیاد خالد الطباع، بیروت: دار الفکر.
6
ابن فورک، محمد بن الحسن (2005). مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، تحقیق و ضبط: احمد عبد الرحیم السایح، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
7
ابن مَنده، محمد بن اسحاق (1985). کتاب الایمان، تحقیق: علی بن محمد بن ناصر الفقیهی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
8
ابن میمون، ابی بکر (1987). شرح الارشاد الجوینی، تحقیق: احمد الحجازی السقا، مصر: مکتبة
9
الانجلو.
10
ابن قتیبه، عبداللّه بن مسلم (1978). تفسیر غریب القرآن، بتحقیق: السید احمر صقر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
11
ابوحنیفه، النعمان (2004 الف). «الفقه الابسط»، تحقیق: محمد زاهد الکوثری، فی: العقیدة و علم الکلام من اعمال الکوثری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
12
ابوحنیفه، النعمان (2004 ب). «الفقه الاکبر»، تحقیق: محمد زاهد الکوثری، فی: العقیدة و علم الکلام من اعمال الکوثری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
13
ابوحنیفه، النعمان (2004 ج). «رسالة الی عثمان البتّی»، تحقیق: محمد زاهد الکوثری، فی: العقیدة و علم الکلام من اعمال الکوثری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
14
ابوحنیفه، النعمان (2004 د). «العالم والمتعلم»، تحقیق: محمد زاهد الکوثری، فی: العقیدة و علم الکلام من اعمال الکوثری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
15
ابوحنیفه، النعمان (2004 ه). «الوصیة فی التوحید»، تحقیق: محمد زاهد الکوثری، فی: العقیدة و علم الکلام من اعمال الکوثری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
16
ابوسعده، محمد (1998). الخوارج فی میزان الفکر الاسلامی، قاهره: جامعة حلوان.
17
الأشعری، علی بن اسماعیل (1950). مقالات الاسلامین وإختلاف المصلین، بتحقیق: محمد محیی الدین عبد الحمید، قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
18
الأشعری، علی بن اسماعیل (بیتا). اللمع فی الرد علی اهل الزیغ والبدع، تصحیح: محمودة غرابة، شرکة المساهمة المصریة.
19
الصلّابی، علی محمد (2008). فکر الخوارج فی میزان اهل السنة والجماعة، القاهرة: دار ابن حزم.
20
الجوینی، عبد الملک بن عبد اللّه (1992). العقیدة النظامیة فی الارکان الاسلامیة، تحقیق: زاهد الکوثری، قاهره: مکتبة الازهریة للتراث.
21
ایجی، عبد الرحمن بن احمد (بیتا). مواقف، بیروت: عالم الکتب.
22
الباقلانی، ابی بکر بن الطیب (2000). الانصاف فی مایجب اعتقاده و لا یجوز الجهل به، تحقیق: زاهد الکوثری، قاهره: مکتبة الازهریة للتراث.
23
بزدوی، محمد (2003). اصول الدین، بتحقیق: هانز بیترلنس، ضبطه: احمد حجازی السقا، قاهره: مکتبة الأزهریة للتراث.
24
بیاضیزاده بُسنوی، احمد بن حسین (2007). اشارات المرام من عبارات الامام ابی حنیفة النعمان، بتحقیق: احمد فرید المزیدی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
25
بلندهمتان، کیوان (1389). «نفی کلام در اندیشۀ غزالی»، در: اندیشه دینی، ش36، ص85-100.
26
بلندهمتان، کیوان (1392). «جایگاه مفهوم ایمان در تربیت دینی»، در: تربیت اسلامی، س8، ش16، ص57-77.
27
بیضاوی، ناصرالدین (1991). طوالع الأنوار من مطالع الأنظار، بتحقیق: عباس سلیمان، قاهره: مکتبة الأزهریة للتراث.
28
البیهقی، احمد بن الحسین (2000). شُعب الایمان، تحقیق: محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
29
تفتازانی، سعد الدین (1988). شرح العقائد النسفیة، بتحقیق: احمد حجازی السقا، قاهره: مکتبة الکلیات الأزهریة.
30
الحوالی، سفر بن عبد الرحمن (1999). ظاهرة الارجاء فی الفکر الاسلامی، جامعة امّ القری: دار الکلمة.
31
حوّی، احمد سعید (2002). المدخل الی مذهب الامام ابی حنیفة النعمان، جده: دار الاندلس الخضراء.
32
الخبازی الخجندی، عمر بن محمد (2006). الهادی فی اصول الدین، تحقیق: عادل بِبِک، استانبول: IFAV.
33
فخر الدین الرازی، محمد بن عمر (1938). اعتقادات فرق المسلمین والمشرکین، بتحقیق: علی سامی النشار، قاهرة: نهضة المصریة.
34
فخر الدین الرازی، محمد بن عمر (بیتا). المحصل: افکار المتقدمین والمتأخرین، بتحقیق: طه عبد الرؤوف سعد، قاهرة: الازهریة.
35
فخر الدین الرازی، محمد بن عمر (1981). تفسیر (المشتهر بالتفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب)،بیروت: دار الفکر.
36
الدوانی، محمد بن أسعد (بیتا). شرح العقائد العضدیة، بیجا: بینا.
37
العقل، ناصر بن عبد الکریم (1998). الخوارج: اول الفرق فی تاریخ الاسلام، الریاض: دار إشبیلیا.
38
عمارة، محمد (1997). تیارات الفکر الاسلامی، قاهره: دار الشرق.
39
غزالی، محمد (1384). احیاء علوم الدین، تصحیح: حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی، ج1.
40
غزالی، محمد (1382). کیمیای سعادت، تصحیح: حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی، ج1.
41
غزالی، محمد (1963). فضائح الباطنیة، تصحیح: عبدالرحمن بدوی، قاهره: الدار القومیة (مکتبة العربیة).
42
غزالی، محمد (1985). الجـام العـوام عـن علـم الکـلام، تـصحیح: محمـد المعتصم باللّه البغدادی، بیروت: دار الکتاب العربی.
43
غزالی، محمد (1990). الاقتصاد فی الاعتقاد، بغداد: مکتبة الشرق الجدید.
44
غزالی، محمد (1993). فیصل التفرقة بین الاسلام والزندقة، تصحیح: محمد بیجو، دمشق: بینا.
45
غزالی، محمد (1994). تهافت الفلاسفة، تصحیح: محمد بیجو، دمشق: بینا.
46
فردوسی، ابوالقاسم (1390). شاهنامه، گزارش و ویرایش: میرجلالالدین کزازی از نامه باستان، تهران: سمت، ج8.
47
کاکایی، قاسم؛ حقیقت، لاله (1387). «ماهیت ایمان از دیدگاه محمد غزالی»، در: آینۀ معرفت، ش14، ص143-168.
48
الماتریدی، محمد بن محمد (2001). کتاب التوحید، تحقیق: بکر طوبال اوغلی، محمد آروشی، بیروت/ استانبول: دار الصادر/ مکتبة الارشاد.
49
الماتریدی، محمد بن محمد (1321). شرح الفقه الاکبر، تحقیق: عبداللّه بن خادم النصاری، قطر/ حیدرآباد: دائرة المعارف النظامیة الکائنة فی الهند.
50
المتولی النیسابوری، عبد الرحمن بن محمد (1987). الغُنیة فی اصول الدین، تحقیق: عماد الدین احمد حیدر، بیجا: الکتب الثقافیة.
51
نسفی، میمون بن محمد (1986). التمهید لقواعد التوحید، تحقیق: حبیباللّه حسن احمد، قاهره: دار الطباعة المحمدیة.
52
نسفی، میمون بن محمد (1993). تبصرة الادلة فی اصول الدین، تحقیق: حسین آتای، آنکارا: رئاسة شئون الدینیة.
53
نسفی، میمون بن محمد (2000). بحر الکلام، تحقیق: ولی الدین محمد صالح الفرفور، دمشق: دار الفرفور.
54
النووی، یحیی بن شرف (2000). المنهاج فی شرح صحیح مسلم بن الحجاج، عمان: بیت الافکار الدولیة.
55
الواحدی نیشابوری، علی بن احمد (1994). الوسیط فی تفسیر القرآن المجید، تحقیق و تعلیق: عادل احمد عبد الموجود [و همکاران]، بیروت: دار الکتب العلمیة، ج1.
56
Putnam, H. (1995). Pragmatism: An Open Question, Cambridge, Massachusetts: Blackwell Publishers.
57
ORIGINAL_ARTICLE
دیدگاه شیخ مفید درباره حقیقت انسان
از آنجا که جسم آدمی مشهود و محسوس است و روح چنین نیست، چیستی و هستی روح یا نفس همواره از پرسشهای اساسی متکلمان و فلاسفه بوده است. در مقاله حاضر، ابتدا ماهیت نفس را بررسی میکنیم و سپس مسئله تجرد یا مادیبودن آن را میکاویم و به این پرسش پاسخ میدهیم که آیا نفس ساحتی جدا از بدن است (دوگانهانگاری) یا اینکه روح و نفس واقعیتی مجرد ندارند و محصور به مغز و سیستم عصبی بدن میشوند (یگانهانگاری). هر دو دیدگاه، دلایل خود را دارند که در مقاله جداگانه ذکر شده است. بدین منظور تأکید بیشتری بر دیدگاه متکلمان داریم، اما تمرکز مقاله به طور ویژه بر دیدگاهی است که شیخ مفید مطرح میکند. وی علیرغم نگاه کلامیاش، تعریفی نزدیک به تعاریف فلاسفه و حکما از نفس و روح عرضه میکند. گرایش شیخ مفید به اصالتدادن به روح و نفس است. در مقابل، این بدن است که از دیدگاه وی، فانی، وسیله و غیراصیل است. در پایان، به این نتیجه میرسیم که شیخ مفید، برخلاف برخی دیگر از متکلمان، عقلگرا است و به روش عقلگرایانه مطالب فوق را اثبات میکند، گرچه به روایات نیز نیمنگاهی دارد.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111332_4d1f625797eee5704b410800c5f6bccb.pdf
2018-08-23
95
110
حقیقت انسان
روح
نفس
شیخ مفید
شیخ صدوق
محمد
جاودان
mjavdan1383@gmail.com
1
استادیار گروه شیعه شناسی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم.
AUTHOR
حمیدرضا
فتح نجات
hfathnejad@yahoo.com
2
دانشجو دکتری شیعه شناسی ، دانشگاه ادیان و مذاهب قم
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن سینا، حسین بن عبداللّه (1363). المبدأ والمعاد، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
2
ابن فارس، احمد بن زکریا (1404). معجم مقائیس اللغة، تدوین: محمد هارون عبدالسلام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
3
ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر (بیتا). الروح، بیروت: دار الفکر العربی.
4
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
5
ابنبابویه (صدوق)، محمد بن علی (1413). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
6
ابنبابویه (صدوق)، محمد بن علی (1414). اعتقادات الامامیة، قم: کنگره شیخ مفید.
7
اشعری، علی بن اسماعیل (1400). مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، تدوین: هلموت ریتر، بیروت: دار النشر فراتز شتاینر.
8
تفتازانی، مسعود بن عمر (1419). شرح المقاصد، بیروت: شریف الرضی.
9
جوهری، اسماعیل بن حماد (1410). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، تدوین: احمد عبد الغفور، بیروت: دار العلم للملایین.
10
جوینی، عبد الملک بن عبد اللّه (بیتا). الارشاد الی قواطع فی اصول الاعتقاد، بیروت: دار الکتب العلمیة.
11
حسنی، محمدعلی (1371). ترجمه الاعتقادات و تصحیح الاعتقاد، تهران: اسلامیه.
12
حسینی واسطی زبیدی، محمد مرتضی (1414). تاج العروس من جواهر القاموس، تدوین: علی شیری، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
13
حلی، حسن بن یوسف (1386). معارج الفهم فی شرح النظم، قم: دلیل ما.
14
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تدوین: محمدجواد بلاغی، تهران: ناصرخسرو.
15
طوسی، محمد بن حسن (بیتا الف). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
16
طوسی، محمد بن حسن (بیتا ب). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
17
فخر رازی، محمد بن عمر (1370). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات والطبیعیات، قم: بیدار.
18
فخر رازی، محمد بن عمر(1407). المطالب العالیة من العلم الالهی، تدوین: احمد حجازی، بیروت: دار الکتاب العربی.
19
فخر رازی، محمد بن عمر(1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
20
فخر رازی، محمد بن عمر (بیتا). النفس والروح و شرح قوامهما، تدوین: محمد صغیر حسن المعصومی، اسلام آباد: معهد الابحاث الاسلامیة.
21
فراهیدی، خلیل بن احمد (1410). کتاب العین، تدوین: مهدی مخزومی، قم: نشر هجرت.
22
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1998). قاموس المحیط، دمشق: مؤسسة الرسالة.
23
قاضی عبدالجبار ابن احمد (بیتا). المغنی فی ابواب التوحید والعدل، تدوین: محمد قاسم محمود، بیجا: بینا.
24
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تدوین: علیاکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
25
لاهیجی، عبدالرزاق (1391). گوهر مراد، بیجا: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت (ع).
26
مازندرانی، محمد هادی بن محمد صالح (1429). شرح فروع کافی، تدوین: محمدجواد محمودی، قم: دار الحدیث.
27
مصطفوی، حسن (1402). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمة والنشر.
28
مفید، محمد بن محمد (1372 الف). المسائل السرویة، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
29
مفید، محمد بن محمد (1372 ب). اوائل المقالات، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
30
مفید، محمد بن محمد (1388). تصحیح الاعتقاد، تهران: روشنای مهر.
31
مکدرموت، مارتین (1372). اندیشههای کلامی شیخ مفید، تدوین: احمد آرام، تهران: بینا.
32
موسوی (شریف مرتضی)، علی بن حسین(1405). رسائل الشریف المرتضی، قم: دار القرآن الکریم.
33
موسوی (شریف مرتضی)، علی بن حسین (بیتا). الذخیرة فی علم الکلام، تدوین: احمد حسینی اشکوری، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
34
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1425). بقاء النفس بعد فناء الجسد، تدوین: ابوعبداللّه زنجانی، قاهره: المکتبة الازهریة للتراث.
35
ORIGINAL_ARTICLE
قاعده نفی سبیل و چالش قانونپذیری اقلیتهای مسلمان در کشورهای غیر اسلامی از نگاه فقه شیعه
اقلیت مسلمان ساکن در کشورهای غیر اسلامی در پذیرش و پایبندی به قوانین این کشورها با برخی قواعد شرعی مانند «قاعده نفی سبیل» مواجهاند که سلطه حقوقی و قانونی کافران بر مسلمانان را از مصادیق سبیل منفی و ممنوع میداند. این مقاله با رویکرد تحلیلی بر اساس فقه شیعه ابعاد این موضوع را تبیین و با تقسیم احکام اسلام به مباحات و الزامات، وضعیت احکام اسلام از حیث ثبات و تغییرپذیری را روشن کرده است. سپس با توجه به ماهیت قوانین کشورهای غیر اسلامی، بخش عمدهای از قوانین و مقررات این کشورها، که در دایره مباحات تنظیم شده و واجد ملاکهای قابل قبولی نظیر حفظ نظم و رعایت حق است، را از دایره قاعده نفی سبیل خارج میداند. همچنین پذیرش بخش محدودی از قوانین این کشورها، که در دایره الزامات مخالف با احکام واجب و حرام شرع قرار دارند، را تنها در چارچوب قواعد حاکم بر احکام اسلام، نظیر قاعده تزاحم و نفی حرج، روا میشمارد
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_77101_28b73612b56d7d2867c5083d38cec6bb.pdf
2018-08-23
111
132
اقلیتهای مسلمان
قانونپذیری
حجاب اسلامی در غرب
قاعده نفی سبیل
اسلام اروپایی
محمد تقی
قبولی
ghabooli@ferdowsi.um.ac.ir
1
دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
محسن
احمدوند
hadis172@gmail.com
2
دانش آموخته دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
محمد تقی
فخلعی
fakhlaei@um.ac.ir
3
استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
نهجالبلاغه (1414ق)، چ اول، قم: مؤسسه نهج البلاغه.
1
ابنسینا (1377ش)، الهیات شفاء، ترجمه یحیی یثربی، تهران: فکر روز.
2
ابنقیم الجوزیه، محمد بنابیبکر (1374ق)، اعلام الموقعین، مصر: مطبعه السعاده.
3
آخوند خراسانى، محمدکاظم بنحسین (1409ق)، کفایة الأصول، چ اول، قم: طبع آل البیت.
4
اردبیلى، احمد بنمحمد (بیتا)، زبده البیان فی أحکام القرآن، چ اول، تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.
5
ــــــــــــــ (1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
6
راغب اصفهانى، حسین بنمحمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، چ اول، لبنان ـ سوریه: دار العلم ـ الدار الشامیة.
7
بجنوردى، سید حسن بنآقا بزرگ موسوى (1419ق)، القواعد الفقهیة، چ اول، قم: نشر
8
الهادی.
9
حلبى، ابنزهره، حمزة بن على حسینى (1417ق)، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
10
علامه حلى، حسن بنیوسف بنمطهر اسدى (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، چ اول، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
11
ــــــــــــــ (1412ق)، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، چ اول، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
12
محقق حلى، نجمالدین جعفر بنحسن (1407ق)، المعتبر فی شرح المختصر، چ اول، قم: مؤسسه سید الشهداء (ع).
13
جعفری لنگرودی، محمد جعفر،(1361ش)، ارث، تهران، نشر گنج دانش،اول.
14
خمینی، سید روحاللّه موسوى (1422ق)، استفتاءات چ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
15
ــــــــــــــ (1368ش)،صحیفه، چ چهارم، تهران،مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
16
ــــــــــــــ (1415ق)، المکاسب المحرمة، چ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
17
ــــــــــــــ (1424ق)، توضیح المسائل (محشّى)، چ هشتم، قم:دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
18
ــــــــــــــ (1424ق)، کتاب البیع، چ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
19
ــــــــــــــ (1421ق)، کتاب الطهارة، چ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
20
خویى، سید ابوالقاسم موسوى (1416ق)، صراط النجاة (المحشّى)، چ اول، قم:مکتب نشر المنتخب.
21
شیخ انصارى، مرتضى بنمحمدامین (1415ق)، کتاب المکاسب، چ اول، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
22
شبیرى زنجانى، سید موسى (1419ق)، کتاب نکاح، چ اول، قم: مؤسسه پژوهشى راىپرداز.
23
شاهرودى، سید محمود بنعلى حسینى (1378ش)، بایستههای حقوق جزا، چ اول، تهران: نشر میزان.
24
شریف مرتضى، على بنحسین موسوى (1405ق)، رسائل الشریف المرتضى، چ اول، قم: دار القرآن الکریم.
25
مکارم شیرازى، ناصر (1418ق)، أنوار الفقاهة ـ کتاب الحدود و التعزیرات، چ اول، قم: انتشارات مدرسة الإمام علی بنأبیطالب (ع).
26
صاحب بنعباد، ابوالقاسم اسماعیل (1414ق)، المحیط فی اللغة، چ اول، بیروت: عالم الکتاب.
27
صدر، سید محمدباقر (1417ق)، اقتصادنا، چ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامى ـ شعبه خراسان.
28
ـــــــــــــــ (1403ق)، الفتاوى الواضحة وفقاً لمذهب أهل البیت علیهم السلام، چ هشتم، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
29
علامه طباطبایى، سید محمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
30
طبرسی، احمد بنعلی (1417ق)، اعلام الوری، قم: مؤسسه آل البیت.
31
طوسى، ابوجعفر محمد بنحسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة،چ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
32
ـــــــــــــــ (بیتا)، التبیان فی تفسیر القرآن، چ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
33
عاملى، سید جواد بنمحمد حسینى (بیتا)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، چ اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
34
محقق کرکى، على بنحسین عاملى (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چ دوم، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
35
عاملى، محمد بنعلى موسوى (1411ق)، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، چ اول، بیروت: مؤسسه آل البیت (ع).
36
علیدوست، ابوالقاسم (1394ش)، فقه و مصلحت، چ دوم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.
37
صدوق، محمد بنعلى بنبابویه (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
38
ـــــــــــــــ (1386ق)، علل الشرائع، چ اول، قم: کتابفروشى داورى.
39
کلینى، ابوجعفر محمد بنیعقوب (1407ق)، الکافی، چ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
40
میرزاى قمى، ابوالقاسم بنمحمدحسن (1423ق)، جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، چ اول، تهران: مؤسسه کیهان.
41
گیلانى نجفى، میرزا حبیباللّه رشتى (1316ق)، التعلیقة على مکاسب الشیخ الأنصاری، چ اول، قم: مجمع الذخائر الإسلامیة.
42
فاضل لنکرانی، جواد (1425ق)، ثلاث رسائل، چ اول، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار (ع).
43
مصطفوى، حسن (1402ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چ اول، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
44
مطهرى، مرتضى (بیتا)، فقه و حقوق (مجموعه آثار)، قم.
45
مغنیه، محمدجواد (1421ق)، الفقه على المذاهب الخمسة، چ دهم، بیروت: دار التیار الجدید ـ دار الجواد.
46
نایینى، میرزا محمدحسین غروى، عراقى، آقا ضیاءالدین على کزازى (1421ق)، الرسائل الفقهیة (تقریرات نجمآبادی)، چ اول، قم: انتشارات مؤسسه معارف اسلامى امام رضا (ع).
47
نایینى، میرزا محمدحسین غروى (1413ق)، المکاسب و البیع، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
48
منتظرى، حسینعلى (1409ق)، مبانى فقهى حکومت اسلامى، ترجمه صلواتى، محمود و شکوری، چ اول، قم: مؤسسه کیهان.
49
ـــــــــــــــ (1431ق)، رساله استفتائات، چ اول، قم: ایران.
50
نجفى، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
51
کاشفالغطاء، جعفر بنخضر مالکى نجفى (1420ق)، شرح الشیخ جعفر على قواعد العلاّمة ابن المطهر، مؤسسه کاشف الغطاء ـ الذخائر.
52
همدانى، آقا رضا بنمحمدهادى (1416ق)، مصباح الفقیه، چ اول، قم: مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی.
53
وبر، ماکس و دیگران (1379ش)، عقلانیت و آزادی، یداللّه موقن و احمد تدین، چ اول، تهران: هرمس.
54
محقق داماد، سید مصطفى (1406ق)، قواعد فقه، چ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
55
Tibi, bassam (2000), Europe ohne Identitaet, c. Bertelsmann verlag, Muenchen.
56
سایتها:
57
علیآبادی، محمدحسن، «تأملاتی پیرامون فتوای تجویز ترک حجاب در موارد خاص»، آدرس اینترنتی: rajanews.com، یکشنبه 10 مرداد 1395.
58
قابل، احمد، «حجاب و اسلام سیاسی از منظر شریعت عقلانی»، وبسایت جرس، 18 خرداد 1391.
59
مکارم شیرازی، ناصر، پایگاه اطلاعرسانی: Makarem.ir.
60
ORIGINAL_ARTICLE
واگرائی و همگرائی وهابیت و دیوبندیه
اقلیت مسلمان ساکن در کشورهای غیر اسلامی در پذیرش و پایبندی به قوانین این کشورها با برخی قواعد شرعی مانند «قاعده نفی سبیل» مواجهاند که سلطه حقوقی و قانونی کافران بر مسلمانان را از مصادیق سبیل منفی و ممنوع میداند. این مقاله با رویکرد تحلیلی بر اساس فقه شیعه ابعاد این موضوع را تبیین و با تقسیم احکام اسلام به مباحات و الزامات، وضعیت احکام اسلام از حیث ثبات و تغییرپذیری را روشن کرده است. سپس با توجه به ماهیت قوانین کشورهای غیر اسلامی، بخش عمدهای از قوانین و مقررات این کشورها، که در دایره مباحات تنظیم شده و واجد ملاکهای قابل قبولی نظیر حفظ نظم و رعایت حق است، را از دایره قاعده نفی سبیل خارج میداند. همچنین پذیرش بخش محدودی از قوانین این کشورها، که در دایره الزامات مخالف با احکام واجب و حرام شرع قرار دارند، را تنها در چارچوب قواعد حاکم بر احکام اسلام، نظیر قاعده تزاحم و نفی حرج، روا میشمارد
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111333_76a2b0e70270153edc2ad3f1560c5cf4.pdf
2018-08-23
133
158
اقلیتهای مسلمان
قانونپذیری
حجاب اسلامی در غرب
قاعده نفی سبیل
اسلام اروپایی
سید جعفر
صادقی فدکی
sadeghi.fadak@gmail.com
1
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
AUTHOR
علی
زنگوئی زوزنی
zuzani48@gmail.com
2
دانشجوی دکترا مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب
LEAD_AUTHOR
احمد
حاتمی کن کبود
ahmadhatami1213@gmail.com
3
دانشجوی دکتری رشته مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب
AUTHOR
آلوسی، محمود شکری (بیتا)، تاریخ نجد، تحقیق محمد بهجت اثری، قاهره، مکتبه مدبوسی.
1
ابراهیم، فواد (2009م)، السلفیه الجهادیه فی السعودیه، بیروت: دارالساقی، چاپ اول.
2
ابنالهمام الحنفی (1424ق)، فتح القدیرشرح الهدایه، بیروت: طبعه الاولی.
3
ابنبشر، عثمان بنعبداللّه (1402ق)، عنوان المجد فی تاریخ النجد، ریاض: دارالملک عبدالعزیز، چاپ چهارم.
4
ابنتیمیه حرانی، احمد بنعبدالحلیم (1433ق)، الجواب الباهر فی زوار المقابر، دمشق: دارالمنهاج، چاپ اول.
5
ابنتیمیه حرانی، احمد بنعبدالحلیم (بیتا)، الرد علی الاخنائی و استحباب زیاره خیرالبریه، مصر، مکتبه العصریه.
6
ابنتیمیه حرانی، احمد بنعبدالحلیم (1416ق)، مجموعه فتاوی، المدینه النبویه: مجمع الملک فهد لطباعه المصحف الشریف، چاپ اول.
7
ابن عساکر، علی بن الحسین (1415ق)، تاریخ مدینه الدمشق، بیروت: دارالفکر.
8
ابنغنام، حسین (1415ق)، تاریخ نجد، بیروت: دارالشرق، چاپ چهارم.
9
ابن همام، محمد بن عبدالواحد (بیتا)، شرح الهدایة علی الکفایة، بیروت: دارالکتب العلمیة.
10
ابوزهره، محمد (1958م)، ابنتیمیه حیاته و عصره، مصر: [بینا].
11
احمد عزیز (۱۳۶۶ش)، تاریخ تفکر اسلامی در هند، تهران: انتشارات کیهان، چاپ اول.
12
اسماعیل یوسف، محمدخیر بنرمضان بنسلیمان (1418ق)، تکمله معجم المؤلفین، بیروت: دار ابنحزم، چاپ اول.
13
امین، سیدمحسن (1411ق)، تاریخ و نقد وهابیت (ترجمه کشف الارتاب فی اتباع محمد بنعبد الوهاب)، ترجمه علیاکبر فائزیپور، قم: مطبوعات دینی.
14
بنباز، عبدالعزیز (بیتا)، مجموع فتاوی، تحقیق و چاپ: محمد بنسعد الشویعر، موقع الرئاسة العامة للبحوث العلمیة والإفتاء.
15
بنعبدالجلیل سلفی، ابومکرم (1423ق)، دعوه الامام محمد بنعبدالوهاب فی قاره الهندیه بین مؤیدیها و معاندیها، ریاض: دارالصمیعی، چاپ اول.
16
تویجری، حمود بنعبداللّه بنحمود (1414ق)، القول البلیغ فی التحذیر من جماعه التبلیغ، ریاض: دارالصیمعی للنشر و التوزیع، چاپ اول.
17
چابهاری، عبدالرحمن (بیتا)، مقدمه عقاید اهل سنت و جماعه در رد وهابیت و بدعت، [بیجا]: [بینا].
18
حسنی طالبی، عبدالحی (1420ق)، الاعلام بمن فی تاریخ الهند من االاعلام المسمی، بیروت: دار ابنحزم، چاپ اول.
19
دهلوی، شاه ولیاللّه (بیتا)، قره العین فی تفضیل الشیخین، لابور: مکتبه السلفیه.
20
دهلوی، شاه ولیاللّه (1310)، قره العینین فی تفضیل الشیخین، پیشاور پاکستان،.
21
دهلوی، عبدالعزیز (1415ق)، تحفه اثناعشریه، استانبول: مکتبه الحقیقه، (نسخه افست)، چاپ اول.
22
الرحمن، سیدطالب (1419ق)، الدیوبندیه تعریفها و عقائدها، ریاض: دارالصمیعی للنشر و التوزیع، چاپ اول.
23
رضوانی، علیاصغر (1389ش)، وهابیان را بهتر بشناسیم، قم: دلیل ما، چاپ دوم.
24
السلفی الافغانی (۱۴۱۹ق)، شمس، الماتریدیه و موقفهم من توحید الاسماء و الصفات، طائف: مکتبه الصدیق.
25
سمعانی، عبدالکریم (1408ق)، الانساب، تقدیم و تعلیق: عبداللّه عمرالبارودی، بیروت، دارالجنان للطباعة و النشر.
26
سهارنپوری، خلیل احمد (1362ش/1983م)، المهند علی المفند، لاهور: اداره اسلامیات، چاپ اول.
27
سهارنپوری، خلیل احمد (1370)، عقائد اهل سنت و الجماعت در رَدّ وهابیت و بدعت، ترجمه عبدالرحمن سربازی، چابهار: مدرسه عربیه، ج1.
28
شبیر، احمد العثمانی (بیتا)، فتح الملهم، کویت: دارالضیاء.
29
شیرالحسن (بیتا)، جنبش اسلامی و گرایشهای قومی در هند، ترجمه حسن لاهوتی، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
30
طیب، محمد (1430ق)، علماء الدیوبند عقیده و منهاجاً، [بیجا]: دانشگاه اسلامی دارالعلوم، چاپ دوم.
31
عبداللّه محمد (بیتا)، سیمای وهابیت، ترجمه خدیجه مصطفوی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
32
عبدالمالکی، محسن (1395ش)، وهابیت تاریخ و افکار، قم: دارالاعلام لمدرسه اهل البیت(ع)، چاپ اول.
33
العثیمین، عبدالصالح (1993م)، محاضرات و تعلیقات فی تاریخ المملکة العربیة السعودیة، ریاض: مطبعة السفیر، چاپ دوم.
34
عارفی، اکرم (1391ش)، «مبانی مذهبی و قومی طالبان»، ماهنامه صراط، س۱، ش3 و 4.
35
عطار، علیرضا (1381ش)، دین و سیاست ـ مورد هند، تهران: انتشارات امور خارجه، چاپ اول.
36
علامه شامی، ابنعابدین (بیتا)، ردالمختار علی الدر المختار، ریاض: دارعالم الکتب للطباعة و النشر.
37
علیزاده، اکبر اسد (بیتا)، چالشهای فکری و سیاسی وهابیت، [بیجا]: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما.
38
کاندهلوی، محمدیوسف (بیتا)، حیاة الصحابه، ترجمه نصیراحمدزاده و صلاحالدین شهنوازی، [بیجا]: [بینا].
39
کریمی حاجی خادمی، مازیار (1392ش)، خاستگاه، مبانی نظری و فکری طالبان، تهران: کانون اندیشه جوان.
40
کشمیری، انورشاه (1424ق)، اکفار الملحدین فی ضروریات الدین، کراچی: مجلس العلمی، چاپ اول.
41
گنگوهی، رشید احمد (بیتا)، الدیوبندیه تعریفها و عقائدها، کراچی: دارالعلوم.
42
گنگوهی، رشید احمد (بیتا الف)، فتاوی رشیدیه مبوب بطرز جدید، کراچی: دارالاشاعت.
43
گنگوهی، رشید احمد (بیتا ب)، فتاوی رشیدیه، کراچی: دارالعلوم.
44
گنگوهی، رشید احمد (1381ش)، زبده المناسک، ترجمه عبدالرحمن سربازی، تربت جام: [بینا].
45
محمد انورشاه کشمیری (۱۴۲۴ق)، إکفار الملحدین فی ضروریات الدین، کراچی: المجلس العلمی.
46
محمد انورشاه کشمیری (۲۰۰۴م)، العرف الشذی، ج۳، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
47
محمد بنعبدالوهاب (1404ق)، التوحید، مدینة منوره: جامعه الاسلامیه.
48
محمد بنعبدالوهاب (1418)، کشف الشبهات، المملکة العربیة السعودیة وزارة الشؤون الإسلامیة والأوقاف والدعوة والإرشاد.
49
مدنی، حسین احمد (بیتا الف)، الشهاب الثاقب علی المستشرق الکاذب، دیوبند: کتابخانه امدادیه.
50
مدنی، حسین احمد (بیتا ب)، شهاب الثاقب علی المسترق الکاذب، دیوبند: برنتنک بریس.
51
ندوی، ابنالحسن علی اسحنی (1423ق)، من اعلام المسلمین و المشاهیر، دمشق: دار ابنکثیر، چاپ اول.
52
الندوی، محمدرئیس (بیتا)، اللمحات، هند: جامعه سلفیه.
53
نشریه سراج منیر، ش5، تابستان 1391.
54
ویلتوری ملیباری، ابومحمد (1420ق)، ابتغاء الوصول لحب اللّه بمدح الرسول، استانبول: مکتبة الحقیقة، چاپاول.
55
ORIGINAL_ARTICLE
سیر تطور مفهوم «مهدویت» در سرودهها و نوشتههای فارسی ادیبان مذاهب اسلامی
موضوع دینی و تاریخی «مهدویت» از موضوعات ارزشمندی است که از سدههای آغازین ادبیات فارسی دری تا به امروز به طور گسترده و البته با نگاههای مختلف و متفاوت مذهبی، تاریخی و فرهنگی در ادبیات فارسی منعکس شده است. این مقاله سیر این موضوع را در ادب فارسی دورههای گوناگون و از دید شاعران و برخی نویسندگان مذاهب اسلامی تا آغاز پیروزی انقلاب اسلامی بهاختصار بررسی میکند و در این سیر تاریخی و با توجه به امنیت یا ناامنی اجتماعی، رضایت یا نارضایتی مردم از اوضاع زمانه، مذهب رسمی و توجه حاکمان و عالمان و دانایان جامعه به این موضوع، میزان نگرش جامعه به مهدویت را نشان میدهد. البته مردم همواره چشم به راه عدالت موعود بودهاند. همراه با پرداختن به انتظارِ ظهور موعود و به گونه مشخص «مهدی» عناصر و مفاهیم مرتبط با این موضوع، یعنی غیبت، انتظار، آخرالزمان، فتنهها و ستمها، دجّال و نشانههای هر یک در ادبیات بازتاب یافته است. با مطالعه در اشعار و نوشتههای ادبی در آثار فارسی میتوان سه گونه رویکرد را به موضوع مهدویت تا به امروز دید: تاریخی و تلمیحی، عرفانی و نوعی، انتظار و کوشش.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111361_f3b55773b40d1de3ccd2f51988545be8.pdf
2018-08-23
159
180
مهدویّت
موعود
ادیبان مذاهب اسلامی
انتظار
دجّال
محمود
مهرآوران
mehravaran72m@gmail.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
ابن بابویه، محمد بن علی (1377). کمال الدین و تمام النعمة، ترجمۀ: محمدباقر کمرهای، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
1
ابن حنبل، احمد (بیتا). المسند، بیروت: دار الفکر.
2
الاهی قمشهای، مهدی (بیتا). کلیات دیوان، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه.
3
انوری ابیوردی، محمد بن محمد (۱۳۷6). دیوان اشعار، به اهتمام: محمدتقی مدرس رضوی، تهران: علمی و فرهنگی.
4
اهلی شیرازی، محمد بن یوسف (۱۳۶۹). دیوان اشعار، به اهتمام و تصحیح: حامد ربانی، تهران: انتشارات کتابخانه سنایی، چاپ دوم.
5
جعفریان، رسول (1391). مهدیان دروغین، تهران: نشر علم.
6
جوینی، عطاملک (1382). تاریخ جهانگشای جوینی، تصحیح: محمد قزوینی، تهران: دنیای کتاب.
7
حافظ، محمد (1374). دیوان، به سعی: سایه، تهران: کارنامه، چاپ چهارم.
8
حزین لاهیجی، محمد علی بن ابوطالب (۱۳۷۴). دیوان، تصحیح: ذبیحاللّه صاحبکار، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب و نشر سایه.
9
حکیمی، محمدرضا (۱۳۶۰). خورشید مغرب، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
10
خاقانی شروانی، بدیل بن علی (۱۳۷۳). دیوان اشعار، به کوشش: ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار، چاپ چهارم.
11
سعدی، مصلح بن عبداللّه (1369). گلستان، تصحیح: غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
12
سنایی غزنوی، مجدود بن آدم (۱۳۷۴). حدیقة الحقیقة، تصحیح و تحشیه: مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
13
سنایی غزنوی، مجدود بن آدم (بیتا). دیوان، به سعی و اهتمام: مدرس رضوی، تهران: کتابخانه سنایی.
14
شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۸۰). تازیانههای سلوک، تهران: آگه.
15
شهیدی، سید جعفر (۱۳۷۵). شرح مثنوی، جزء اول از دفتر دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
16
طالب آملی، محمد (بیتا). کلیات اشعار، به اهتمام: طاهری شهاب، تهران: کتابخانه سنایی.
17
عطار نیشابوری، محمد (۱۳۸۱). الاهینامه، تصحیح: فؤاد روحانی، تهران: زوار، چاپ ششم.
18
علاءالدوله سمنانی، احمد بن محمد (۱۳۶۹). مصنّفات فارسی، به اهتمام: نجیب مایل هروی، تهران: علمی و فرهنگی.
19
کزازی، جلالالدین (1390). نامۀ باستان: ویرایش و گزارش شاهنامۀ فردوسی، تهران: سمت، ج1.
20
لاهیجی، شیخ محمد (۱۳۷۱). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تهران: انتشارات سعدی.
21
مجاهدی، محمدعلی (۱۳۸۰). سیمای مهدی موعود در آیینه شعر فارسی، قم: انتشارات مسجد جمکران.
22
مدبّری، محمود (1370). شاعران بیدیوان، تهران: نشر پانوس.
23
مسعود سعد سلمان (۱۳۶۴). دیوان، به تصحیح و اهتمام: مهدی نوریان، اصفهان: انتشارات کمال.
24
مولوی، محمد (1372-1373). مثنوی معنوی، دفتر اول و دوم، شرح: کریم زمانی، تهران: اطلاعات.
25
ناصر خسرو (1368). دیوان، به تصحیح: مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
26
نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (۱۳۷۶). خسرو و شیرین، تصحیح و شرح: برات زنجانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
27
وحشی بافقی، محمد (۱۳۶۳). کلیات، توضیحات و حواشی: م. درویش، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
28
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی حکم فرزندآوری در فقه عامه و امامیه با رویکردی بر مقاصد شریعت
فرزندآوری در نظام فقه اسلامی، اعم از امامیه و اهل سنت، مطلوب و ضروری است، اما با توجه به اوضاع و احوال کنونی جامعه و تغییرات حکم حکومتی در فرزندآوری و مهار جمعیت، لازم است حکم فرزندآوری و اختلاف میان امامیه و مذاهب اهل تسنن در این باره تبیین شود. در بررسی تطبیقی فرزندآوری میبینیم که اهل سنت، هم عالمان قبل از شاطبی همچون ابواسحاق شیرازی، امامالحرمین، غزالی، و هم فقیهان بعد از شاطبی، خاصه عالمان معاصر، در استنباطات فقهی و تأملات اجتهادی در نصوص، قائل به احتساب حفظ نسل به عنوان مقاصد شریعت هستند. برخی عالمان امامیه نیز با نظر به هدفمندبودن شریعت و قبول امکان استخراج مقاصد شریعت از اوضاع حالی و مقالی نصوص و با استعانت از بنای عقلا و دیگر طرق به نحو غیرمصرح، فرزندآوری را از مقاصد شریعت میدانند. فرزندآوری به عنوان یکی از ساحتهای تحقق و تعیّن حفظ نسل نزد فقیهان فریقین دارای مصلحت است که اعم از ملزمه و غیرملزمه است. در این پژوهش، علاوه بر تطبیق میانمذاهبی رابطه فرزندآوری با مصلحت حفظ نسل به عنوان یکی از مقاصد ضروری شریعت اسلام، به تبیین حکم فرزندآوری ناشی از این ارتباط در ضمن اقوال سهگانۀ اباحه، استحباب و وجوب کفایی، و تأمل در آن میپردازیم.
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111360_74a2faa7a28e4f2b2a3b983c5f7cd036.pdf
2018-08-23
181
200
فرزندآوری
حفظ نسل
فقه امامیه
فقه مقاصدی
لیلا
ثمنی
l.samani@alzahra.ac.ir
1
استادیار گروه مطالعات زنان، دانشگاه الزهرا(س)
LEAD_AUTHOR
سید محسن
فتاحی
mohsen.fattahi@gmail.com
2
استادیار گروه مطالعات زنان، دانشگاه ادیان و مذاهب
AUTHOR
طوبی
شاکری
t.shakeri@modares.ac.ir
3
استادیار گروه مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
قرآن کریم.
1
نهجالبلاغه.
2
آلوسی، محمود بن عبداللّه (1415). روح المعانی فی تفسیر القران العظیم والسبع المثانی، المحقق: علی عبد الباری عطیه، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
3
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1385). من لایحضره الفقیه، تهران: دار الکتب الاسلامیة، ج3.
4
ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد (1408). تاریخ ابن خلدون، المحقق: خلیل شحادة، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
5
ابن عاشور تونسی، محمد طاهر بن محمد (1425). مقاصد الشریعة الاسلامیة، محقق: محمد حبیب ابن خوجه، قطر: وزارة الاوقاف والشؤون الاسلامیة.
6
أبی داوود سجستانی، سلیمان بن الأشعث (بیتا). سنن أبی داود، بیروت: المکتبة العصریة.
7
ایازی، محمدعلی (1376). اسلام و تنظیم خانواده، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
8
ایازی، محمدعلی (1386). ملاکات احکام و شیوههای استکشاف آن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
9
تمیمی مغربی، نعمان بن محمد (1385). دعائم الاسلام، قم: مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ دوم، ج2.
10
تهرانی، سید محمدحسین (1415). کاهش جمعیت ضربهای سهمگین بر پیکر مسلمین، تهران: حکمت.
11
حامد العالم، یوسف (1415). المقاصد العامة للشریعة الاسلامیة، ریاض: دار العالمیة للکتاب الاسلامی.
12
حر عاملی، محمد بن حسن (1403). وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، محقق: مؤسسه آل البیت (ع)، قم: احیاء التراث، ج3.
13
حکمتنیا، محمود (1390). حقوق زن و خانواده، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
14
خراسانی (نسائی)، أحمد بن شعیب (1406). السنن الصغری للنسائی، حلب: مکتب المطبوعات الاسلامیة، الطبعة الثانیة، ج1، 5 و 6.
15
خمینی، روحاللّه (بیتا). تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه نشر اسلامی، ج2.
16
خمینی، سید حسن (1382). مبانی فقهی تنظیم خانواده، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، چاپ اول.
17
رازی، محمد بن عمر (1401). تفسیر الرازی، قم: دار الفکر، ج13، 25.
18
زبیر، الزین یعقوب (1411). موقف الشریعة الاسلامیة من تنظیم النسل، بیروت: دار الجیل.
19
زیدان، عبد الکریم (1413). احکام المرأة والبیت المسلم فی الشریعة الاسلامیة، بیروت: مؤسسة الرسالة، الطبعة الاولی، ج7.
20
سرخسی، محمد بن احمد (1414). المبسوط، بیروت: دار المعرفة، ج4.
21
سیوطی، جلال الدین (بیتا). جامع الاحادیث، مصر: بینا.
22
شاطبی، ابراهیم بن موسی (1425). الموافقات فی اصول الشریعة، محقق: عبداللّه دراز، بیروت: دار الکتب العلمیة.
23
شبیری زنجانی، سید موسی (1378-1379). کتاب النکاح: تقریرات درس خارج فقه، قم: مؤسسه پژوهشی رأیپرداز، ج4.
24
صادقی، مریم (1383). «تنظیم خانواده»، در: فقه و حقوق خانواده، ش36، ص153-181.
25
طباطبایی، محمدحسین (1391). المیزان فی التفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی، ج2، 4، 8.
26
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1410). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: داوری، چاپ اول، ج5.
27
عبداللّه، فهد (بیتا). المختصر فی فقه الحقوق الزوجیة، بیجا: بینا (از نرمافزار مکتبة الشاملة).
28
عمرانی شافعی، یحیی بن ابی الخیر بن سالم (1421). البیان فی مذهب الامام الشافعی، جده: دار المنهاج، الطبعة الاولی، ج9.
29
غزالی طوسی، ابو حامد محمد بن محمد (1413). المستصفی، تحقیق: محمد عبدالسلام عبد الشافی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی، جزء اول.
30
غزالی طوسی، أبو حامد محمد بن محمد (بیتا). احیاء علوم الدین، بیروت: دار المعرفة، ج2 و 4.
31
القیاتی، محمد احمد (1430). مقاصد الشریعة عند الامام مالک بین النظریة والتطبیق، مصر: دار السلام، الطبعة الاولی.
32
کلینی، محمد بن یعقوب (بیتا). الفروع من الکافی، بیجا: بینا، ج6.
33
مجلسی، محمد باقر (1398). بحار الانوار، قم: مکتبة الاسلامیة.
34
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1410). بحار الانوارالجامعة لِدُرَرِ اخبار الائمّة الاطهار، بیروت: مؤسسة الطبع والنشر، الطبعة الاولی.
35
محمدی ریشهری، محمد (1404). میزان الحکمة، قم: دار الحدیث، ج4.
36
مدنی تبریزی، یوسف (1377). توضیح المسائل، بیجا: بینا.
37
مرسی، کمال ابراهیم (1991). العلاقة الزوجیة والصحة النفسیة، کویت: دار القلم، الطبعة الاولی.
38
مظفر، محمدرضا (1415). أصول الفقه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، الطبعة الثانیة.
39
مکارم شیرازی، ناصر (1380). مجموعه مقالات و گفتارهای دومین سمینار دیدگاههای اسلام در پزشکی، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی مشهد.
40
موسوی اردبیلی، عبدالکریم (1391). رساله توضیح المسائل، اصفهان: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت (ع).
41
مهریزی، مهدی (1382). شخصیت و حقوق زن در اسلام، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
42