2024-03-29T17:28:23Z
https://mazaheb.urd.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1595
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2423-4044
1393
1
2
نسب خلیفهی نخست فاطمی از نگاه نسب شناسان
مهدی
فرمانیان
سید علیرضا
عالمی
گرچه نسبشناسان قبل از شکلگیری فاطمیان درباره نسل محمد بن اسماعیل به دلیل فعالیت زیرزمینی اسماعیلیان اطلاعات اندکی به دست میدهند، اما با برپایی حکومت فاطمیان در شمال آفریقا، نسبشناسان به نسب خلفای فاطمی توجه کردند و با اینکه خلفای عباسی نسب آنان مخدوش میدانستند، اما همه نسبشناسان نسب خلفای فاطمی را پذیرفتهاند و آنها را فرزندان محمد بن اسماعیل دانستهاند، ولی عمدتاً از اینکه نسب نخستین خلیفة فاطمی به کدام یک از فرزندان محمد بن اسماعیل میرسد طفره رفته، در این زمینه تشتت فراوانی دارند. بنابراین، نسبشناسان اصل نسب خلفای فاطمی را تأیید کرده، فاطمیان را از اولاد حضرت فاطمه (س) معرفی کردهاند، اما درباره اینکه از کدام فرزند محمد بن اسماعیل هستند توافقی میان آنها وجود ندارد.
نسب
فاطمیان
عبیدالله مهدی
نسبشناسان
محمد بن اسماعیل
2015
03
01
9
26
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_107138_0c4fb6639d9bdaad720776b4f4755f6d.pdf
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2423-4044
1393
1
2
بازنگری مفاهیم قابل تأمل اندیشههای محمد قطب در پرتو سلفیگری اعتدالی و اعتزال نوین
علیرضا
میرزایی
محمد قطب برادر کوچکتر نویسنده و مفسر فقید مصری، سید قطب، که متأثر از مکتب فکری اوست، ملغمهای از اندیشههای ارتدوکس اسلامی (راستکیشی و سلفیگری غیرتکفیری) و اعتزال نوین است که درصدد بازیافت شکوه و تمدن بزرگ اسلامی است. با توجه به تأثیر اندیشههای نوین جهان غرب و تأثر دیالکتیکی جهان اسلام از آن، وی همت خود را معطوف به تبیین مفاهیم دینی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... به سبک نوین با دستمایه اسلامی و دفاع از هجمههای سکولاریسم (علمانیت) لجامگسیخته و مهار عوارض ناشی از گسترش لامذهبی کرده است. وی در ریشهیابی مشکلات جهان اسلام ضمن اعتراف به رخوت در حوزه اندیشه و عملکرد مسلمانان، به مفهوم بنیادی صهیونیسم مسیحی و غرب صلیبی میرسد و حل این معضل را بازگشت به اسلام تحت رهبری پیشروی رجل الاهی و از طریق تبلیغات صحیح و تربیت نسلهای جوان سرخورده از مکاتب وارداتی میداند. قطب به شدت غربستیز است و هیچ نوع ملایمت فکری و فرهنگی بین جهان اسلام و تمدن جاهلی غرب و گرفتار در چنبره یهود و سکولاریسم نمیبیند. فرجام محتوم غرب سکولار و صلیبی بر اساس سنت ربانی شکست قطعی است. وی دغدغههایی مانند جهانی شدن و بیداری اسلامی نیز دارد که در این مقاله بر اساس آثار او بررسی و نقد شده است.
اسلام
صهیونیسم مسیحی
تمدن جاهلی غرب
محمد قطب
سلفیگری
2015
03
01
27
54
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_9508_50fa7021cf202834d45cb3a851a261b1.pdf
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2423-4044
1393
1
2
نگاهی تطبیقی به دامنه حجیت اخبار آحاد در تفکر اهل سنت و ابنتیمیه
حمزه علی
بهرامی
به نظر میرسد یکی از مهمترین مبانی فکری، که منجر به اختلاف بین مسلمانان و پیدایش گروهای تکفیری داعشی شده، نوع نگاه آنها در خصوص حجیت اخبار آحاد در عقاید است. اصول و مبنای بخش اعظمی از احکام و عقاید اخبار آحاد است. تقریباً حجیت این اخبار در فروع و فقه محل اجماع مسلمانان است. ولی حجیت آنها در عقاید و اصول دین محل بحث و گفتوگوست. حجیت یا عدم حجیت این نوع احادیث منجر به پذیرش یا رد بسیاری از احکام و عقاید شده است. این مقاله به مطالعه حجیت اخبار آحاد در بین اهل سنت پرداخته، آن را در قالب چهار نظریه مطرح کرده است. سپس با بیان دیدگاه ابنتیمیه، نظریهپرداز تکفیریها، و تطبیق آن با اهل سنت به این نتیجه میرسد که عموم سلفیان اهل حدیثی، از جمله ابنتیمیه، اخبار آحاد را علمی، یقینی، و اثباتپذیر در اصول دین و عقاید میدانند. این در حالی است که بخش اعظمی از اهل سنت، که نوعاً از ماتریدیان حنفیمذهباند، اخبار آحاد را ظنآور میدانند و قائل به عدم حجیت ظنون در عقایدند.
حجیت
خبر واحد
اهل سنت
سلفیان
ابنتیمیه
2015
03
01
55
70
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111206_b7a3128f93faf0c7611e202d9c8f861f.pdf
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2423-4044
1393
1
2
تقریر اوری روبین از نظریه امامت وصایتی شیعه در بوته سنجش
سید رسول
هاشمی
سید محمود
موسوی
مطرح شدن امامت در ادیان ابراهیمی موجب شده است روبین با استناد به وصایت، منشأ مرجعیت علمی پیامبر (ص) و ائمه (ع) را در منابع یهودی- مسیحی بداند. وی در امامت وصایتی، با طرح نظریه خلقت نوری، ادعا کرده است که اعتقاد شیعه به خلقت نوری از عقیده عرب جاهلی (وراثتی بودن ویژگیهای فیزیکی) نشئت گرفته است و شیعیان برای اثبات انحصار جانشینی پیامبر (ص) در حضرت علی (ع)، به خلقت نوری به عنوان میراثی معنوی استدلال کردهاند. وی همچنین با طرح نظریه وصیت نوری مدعی شده است انتقال وصیت از طریق پیامبران بنیاسرائیل به حضرت محمد (ص)، نشئت گرفتن مرجعیت علمی ایشان و ائمه شیعه، از میراث کهن پیامبران یهودی- مسیحی را نشان میدهد. اما با بررسی ادله نقلی امامت به این حقیقت رهنمون میشویم که شیعیان بدون استناد به روایات خلقت نوری، تنها نص را کاشف از امامت ائمه دانسته، معتقدند خلقت نوری از فضائل منحصر به فرد امامان به شمار میآید. همچنان که از مجموع آیات و روایاتِ وصایت دانسته میشود وصیت، صرفاً نشانهای بر وصایت و جانشینی اوصیا از پیامبران بوده است و دلیلی بر مرجعیت علمی ایشان به شمار نمیآید.
اوری روبین
امامت
شیعه
وصایت
خلقت نوری
یهودیسازی
2015
03
01
71
90
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111215_65064d806460de4ec3889d7f981867fe.pdf
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2423-4044
1393
1
2
منتقدان احمد غزالی؛ ارزیابی انتقادات مربوط به شاهد، سماع و تقدیس ابلیس
علی
آقانوری
محمد
رودگر
وابستگی احمد غزالی به جریان عرفانی خاصی به نام «عرفان عاشقانه» و «جمالگرا»، نتایج خاصی را در پی داشت؛ از جمله: سماع، شطح و شاهدبازی. اموری که آنها را «سنتهای جمالی» مینامیم. عمده انتقادها، هجمهها و حتی هجوهایی که به مکتب خواجه شده، به سنتهای جمالیاش باز میگردد، نه به باورها و اصول مکتب او. در این نوشتار، ابتدا شواهد این مطلب را که احمد غزالی اهل این سنتها بوده است، نقل میکنیم. آنگاه انتقاداتی را که در این موضوعات به او شده است، بررسی و ارزیابی میکنیم. انتقاد مهم دیگری هم که به خواجه شده، به بحث «تقدیس ابلیس» برمیگردد. از اینرو، مباحث خود را در دو قسمت پی خواهیم گرفت: سنتهای جمالی و تقدیس ابلیس.
احمد غزالی
شاهد
سماع
تقدیس ابلیس
عرفان عاشقانه
سنتهای جمالی
2015
03
01
91
124
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111202_3806fda57b218028b879e45c454eab65.pdf
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
2423-4044
2423-4044
1393
1
2
رویکرد کلامی علامه مجلسی؛ اخباریگری یا اخبارگرایی؟
نعیمه
پورمحمدی
روش اندیشه کلامی علامه محمدباقر مجلسی از جهت انحصار منبع معرفت کلامی در روایات به روش اخباریان نزدیک است. اما آیا میتوان او را همچون محمدامین استرآبادی و ابن ابیالجمهور احسایی متکلم اخباری به شمار آورد؟ لازمه پاسخ به این پرسش بررسی نقش عقل در آثار اوست. عقل به منزلة ابزار معرفت در اندیشه مجلسی حضور چشمگیری دارد. وی هم در مرحلة تحقیق حدیث از عقل استفاده صوری میکند و هم در شرح و کشف معنای حدیث از عقل بهرة روشی میبرد. این در حالی است که کلام اخباری حتی در سطح ابزار کسب معرفت یا فرآیند تولید علم دینی به عقل بهای چندانی نمیدهد. کلام علامه مجلسی از این جهت شباهت ویژهای با کلام شیخ صدوق دارد. او کلام روایی مدرسه قم در قرن سوم و چهارم را در قرن یازدهم در مدرسه اصفهان احیا کرده است و بیش از آنکه متکلمی اخباری باشد متکلمی روایی یا بنا به نامگذاری این مقاله متکلمی اخبارگرا است.
محمدباقر مجلسی
اخباریگری
عقل
نقل
صدوق
حدیث
2015
03
01
125
147
https://mazaheb.urd.ac.ir/article_111212_952d6dca2557090b98d20d95dec54697.pdf