تحلیل و ارزیابی هنجارهای اعتقادی و اخلاقی وهابیت بر اساس سیره نبوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد و پژوهشگر حوزه علمیه نرجس، تربت جام، ایران

چکیده

به علت رشد جریان وهابیت در جهان اهل سنت و خشونت‌های برخاسته از آن در مقابل دیگر مسلمانان، به‌خصوص شیعیان، آسیب‌شناسی این فرقه دارای اهمیت بسیاری است. جریان وهابیت دارای وجوه متعددی است، از جمله اعتقادات، رفتار اجتماعی، احکام فقهی و رویکردهای سیاسی. در این مقاله سعی شده است با روش تحلیلی ـ توصیفی هنجارهای حاکم بر وهابیت با ارائه سه الگوی فکری، اعتقادی و اجتماعی بررسی شود. این امر با تحلیلی بر عقاید، احکام و کارنامه عملی وهابیت صورت می‌گیرد و با توصیف نحوه تأثیرگذاری این سه الگو بر یکدیگر، ریشه‌ها و عوامل بدبینی بازشناسی می‌شوند. در بخشی دیگر، با بررسی سیره نبوی، الگوی رفتار اجتماعی پیامبر (ص) استخراج خواهد شد و با مقایسه این الگو با هنجارهای حاکم بر فرقه وهابیت، تفاوت بنیادین این دو الگو مشخص می‌شود. حاصل اینکه دوری فرقه وهابیت از الگوی رفتاری پیامبر اسلام(ص) زمینه رفتاری نابخردانه را فراهم آورده که نتیجه‌اش چیزی جز ایجاد بدبینی به کل جامعه اسلامی نبوده است. همچنین بر اساس تحلیل الگوی اجتماعی سیره نبوی، مسئله محبوبیت جهانی، به عنوان فاکتوری مهم در اسلام، بررسی و از این طریق رفتار سیاسی اجتماعی وهابیت ارزیابی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis and Evaluation of Doctrinal and Ethical Norms of Wahhabism in terms of the Prophet’s Practice

نویسندگان [English]

  • Murtaza Mizginizhad 1
  • Mahla Yazdani 2
1 Assistant professor, Department of Islamic Philosophy and Kalam, University of Birjand, Birjand, Iran
2 MA/Researcher in Narjis Seminary School, Torbat-e Jam, Iran
چکیده [English]

Since the Wahhabi current has flourished in the Sunni world and has led to violence against other Muslims, particularly Shi‘as, it is of great importance to study abnormalities of this sect. The Wahhabi current has several dimensions, including beliefs, social behavior, jurisprudential rulings, and political approaches. In this paper, we deploy an analytic-descriptive method to consider norms governing Wahhabism in terms of three models: intellectual, doctrinal, and social. We do so by analyzing Wahhabi beliefs, rulings, and practices. We then identify the roots and grounds of pessimism through a description of how the three models affect each other. Moreover, we consider the Prophet’s practice in order to elicit his favored social behavior, and then we contrast the model to the norms governing Wahhabism in order to uncover the fundamental difference between the two. Thus, Wahhabis’ deviation from the Prophet’s behavioral model has paved the path for their irrational behaviors, which has resulted in pessimism toward the whole Islamic community. Furthermore, we analyze the social model underlying the Prophet’s practice in order to consider global popularity as a significant factor in Islam, and then we evaluate Wahhabis’ social-political behaviors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wahhabism
  • creation of pessimism
  • social norm
  • behavioral model
ابن‌تیمیه (۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌)، مجموعه التفسیر شیخ‌ الاسلام‌ ابن‌تیمیه، بمبئی‌.
ابن‌تیمیه (1411)، موافقه صحیح المنقول لصریح المعقول، محقق محمد رشاد سالم، جامعه الإمام محمد بن‌سعود الإسلامیه.
ابن‌عبدالوهاب، محمد (بی‌تا)، خمسون سؤالاً وجواباً فی العقیده، نسخهpdf. www.noor-book.com
ابن‌غنام (1385ق)، تاریخ نجد، ریاض: بی‌نا.
ابن‌عساکر، علی ‌(۱۳۴۷ق‌)، تبیین‌ کذب‌ المفتری‌ فیما نسب‌ الی‌ الامام‌ ابی‌الحسن‌ الاشعری‌، ج۱، به‌ کوشش‌ حسام‌‌الدین‌ قدسی‌، دمشق‌.
ابوزهره (1373)، محمد خاتم پیامبران، مترجم حسین صابری، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامی.
ابوطامی، احمد بن‌حجر (1419)، الشیخ محمد بن‌عبدالوهاب عقیدته السلفیه، ریاض: الامانه العامه للاحتفال.
احمد بن‌حنبل (2006)، اصول السنه، مکتبه ابن‌تیمیه.
اسفندیاری، محمد (1384)، آسیب‌شناسی دینی (پژوهش‌هایی درباره اسلام‌شناسی و جامعه‌شناسی)، قم: انتشارات صحیفه خرد، چاپ اول.
امین‌، محسن (2007)، کشف الارتیاب فی أتباع محمد بن‌عبدالوهاب، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع).
هورنای، آ.اس. (1382)، فرهنگ پیشرفته آکسفورد، تهران: مؤسسه نشر جهان دانش، چاپ نهم.
آشوری، داریوش (1351)، فرهنگ سیاسی، تهران: مروارید.
بخاری، محمد (1386)، صحیح البخاری، ج3، مترجم نور احراری، عبدالعلی، تربت جام: شیخ الاسلام جام.
برنجکار، رضا (۱۳۸۰)، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم: کتاب طه.
توکلی، سعید (1393)، «القاعده، داعش؛ افتراقات و تشابهات»، فصلنامه آفاق امنیت، سال هفتم، شماره 23.
جبرتی، عبدالرحمن (2013)، عجائب الآثار فی التراجم والأخبار، ج 2، اورشلیم: قدس.
درخشه، جلال و حسینی‌فائق، سید محمدمهدی (1388)، «اسلام‌هراسی در رسانه‌های غربی؛ مطالعه موردی رسانه‌های بریتانیا»، رسانه، شماره79.
الزهاوی، جمیل افندی صدقی (1984م)، الفجر الصادق، استانبول: مکتبه ایشیق.
حافظ تقی‌الدین (۱۹۹۸)، احزاب و نهضت‌های سیاسی پاکستان، لاهور: بی‌نا.
حکیم، سید منذر (1384)، پیشوایان هدایت، ترجمه عباس جلالی، قم: مجمع جهانی اهل بیت (ع)، چاپ اول.
خسروپناه، عبدالحسین (1379)، کلام جدید، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه.
دحلان، احمد بن‌زینی (1424)، الدرر السنی فی الرد علی وهابیه، القاهره: دار جوامع الکل.
دژاکام، علی (1377)، تفکر فلسفی غرب از منظر استاد شهید مرتضی مطهری، تهران: مؤسسه فرهنگی اندیشه معاصر، چاپ دوم.
ربانی گلپایگانی، علی (1377)، فرق ومذاهب کلامی با اضافات (النهایه فی غریب الحدیث)، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).
زلمی، مصطفی ابراهیم (1375)، خاستگاه‌های اختلاف در فقه مذاهب، مترجم حسین صابری، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
سبحانی، جعفر (1353)، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلام، قم: انتشارات توحید.
سبحانی، جعفر، (1374)، آیین وهابیت، مؤسسه امام صادق(ع).
سبحانی، جعفر (1388)، «آشنایی با مکتب سلفیه»، مجله کلام اسلامی، شماره70.
سبحانی، جعفر (1411ق)، بحوث فی الملل و النحل، مؤسسه الامام الصادق علیه‌السلام.
سعادت، اسماعیل (1388)، تاریخ ادیان و مذاهب جهان، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع).
شیخ عبدالقادر عبدالعزیز (2017)، العمده فی إعداد العده للجهاد فی سبیل الله، دار البیارق.
العاملی، جعفرمرتضی (1419ق)، الصحیح من سیره النبی الاعظم(ص)، بیروت: دار السیره.
امین، محسن (۱۴۲۱ق)، اعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف.
عبدالعزیز بن‌باز (2008)، مجموع فتاوى ومقالات متنوعه، دار القاسم للنشر.
 علیزاده موسوی، سید مهدی (1392)، «مفهوم‌شناسی سلف، سلفی‌گری و سلفی»، مرکز جامع پژوهش های تکفیری.
 فاسیلییف، ألیکسی (1411ق)، تاریخ العربیه السعودیه، بیسان للنشر والتوزیع والاعلام.
اسد علی­زاده، اکبر (1384)، چالش های فکری و سیاسی وهابیت، قم: مر کز پژوهش­های اسلامی صدا و سیما.
مبلغی آبادانی، عبدالله (1364)، تاریخ ادیان و مذاهب جهان، ج 3، قم: چاپخانه علمیه.
محمد صخر (1981)، آل سعود من این؟ الى این؟، دار القصیم.
محمصانی، صبحی (1358)، فلسفه التشریع فی الاسلام، بیروت: ترجمه اسماعیل گلستانی، نشر امیر کبیر.
مستقیمی، بهرام و ابراهیمی، نبی‌الله (1389)، «مبانی و مفاهیم اسلام سیاسی القاعده»، فصل‌نامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 40، شماره 3، صفحه 337-355.
مطهری، مرتضی (1368)، سیری در سیره نبوی، انتشارات صدرا.
ناصر السعید (1433)، تاریخ آل سعود، الناشر دار الشزق للطباعه و النشر.