روش عقلانی در سیره علمی شیخ صدوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، دانشکدهٔ الاهیات، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکدهٔ الاهیات، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

3 استادیار دانشکدهٔ الاهیات، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

این مقاله با هدف شناخت روش عقلانی عمل‌گرا در سیرهٔ علمی صدوق تدوین شده است. عقلانیت پیوندی است بین انسان و هستی که از رابطهٔ عینی و جهان بیرونی پدید می‌آید. این پژوهش بر اساس نظریهٔ عقلانیت ارتباطی و به روش تحلیل اسنادی در زندگی فکری صدوق انجام شده و به این نتیجه رسیده‌ایم که صدوق با نقل روایات مربوط به عقل و استفادهٔ منطقی از محتوای احادیث به روش استدلالی، مناظره، مکاتبه و مباحثه کرده و با استفاده از آثار دانشمندان دیگر و حضور در مراکز علمی و سیاسی به شیوهٔ کاملاً عقلانی با الگوگیری از قرآن و تأسی به پیامبر اعظم (ص) و اهل بیت (ع) و به تناسب زیست‌جهان خود، در سیرهٔ علمی‌اش در مقولات و مفاهیم مختلف علمی مانند استدلال در گفت‌وگوی احسن و پذیرش دلیل برتر، احترام به انسان و محبت و مشورت با آنان، هجرت علمی و تبلیغی و مناظرات و مباحثات، پیگیری آموزش و هدایت با حفظ کرامت انسانی، و جامعه‌گرایی و اعتقاد به امامت به عنوان عامل وحدت و امنیت و برقراری عدالت، روش عقلانی عمل‌گرا را در پیش گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rationality in the Scientific Discipline of Sheikh Sadugh

نویسندگان [English]

  • Musa Bayat 1
  • Seyyed Abd al-Rahim Hoseyni 2
  • hassan mehrnia 3
1 PhD Student in Islamic Education Teaching, Faculty of Theology, Farabi Campus, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Theology, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Faculty of Theology, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran,
چکیده [English]

The article aims to recognize the pragmatic rational method in Sadugh's scientific discipline. Rationality is the link between man and the universe that arises from the objective relationship with the external world. Using the theory of communicative rationality and the method of documentary analysis in Sadugh's intellectual life, this research concludes that Sadugh has debated, corresponded, and discussed by quoting narrations related to reason and using the content of the narrations in an argumentative way. In addition, by using the works of other scientists, attending scientific and political centers in a completely rational way and following the Quran, the Noble Prophet (S) and Ahl al-Bayt (his household), Sadugh, in proportion to his life, has taken a pragmatic rational approach in his scientific life in various scientific categories and concepts such as reasoning in the best dialogue and accepting the superior reason, respecting and loving human beings and consulting with them, migrating for scientific and propaganda purposes and conducting debates and discussions, pursuing education and guidance with the preservation of human dignity, as well as socializing and believing in the Imamate as a factor of unity, security and justice

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sadugh
  • Rational Pragmatism
  • Communicative Rationality
  • Religious Theology
قرآن کریم.
آزاد ارمکی، تقی (1386). تفکر اجتماعی مسلمین از آغاز تا دورهٔ معاصر، تهران: نشر علم.
آگاه، محمد (1389). «بررسی عقلانیت پیامبر اسلام و عقلانیت مدرن»، در: پیامبر اسلام و انسان مدرن، ص45-71، قم: معارف.
ابن‌خلدون، عبدالرحمان (1393). مقدمه، ترجمه: محمد پروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.
برزگر، ابراهیم (1389). پیامبر اسلام و انسان معاصر، قم: معارف.
حسینی، عبدالرحیم (1393). «بایسته‌های عقلانیت در حکمت متعالیه»، در: فلسفه دین، دوره 11، ش1، ص29-56.
دلشاد تهرانی، مصطفی (1383). سیرهٔ نبوی، تهران: دریا، ج1.
سروش، عبدالکریم (1373). تفرج صنع، تهران: صراط، چاپ سوم.
صدوق، محمد بن علی (1395 الف). الاعتقادات، تهران: ارمغان طوبی.
صدوق، محمد بن علی (1395 ب). صفات الشیعة، تهران: ارمغان طوبی.
صدوق، محمد بن علی (1396 الف). توحید، تهران: ارمغان طوبی.
صدوق، محمد بن علی (1396 ب). علل الشرائع، تهران: ارمغان طوبی.
صدوق، محمد بن علی (1403). معانی الاخبار، قم: جامعه مدرسین.
صدوق، محمد بن علی (بی‌تا الف). من لایحضره الفقیه، قم: صدوق.
صدوق، محمد بن علی (بی‌تا ب). مواعظ، ترجمه: عزیزالله عطاردی، قم: مرتضوی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). المیزان، بی‌جا: اسماعیلیان، ج5.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1387). منیهٔ المرید فی آداب المفید والمستفید، قم: بوستان کتاب.
علوی‌پور، محسن (1389). «سیرهٔ سیاسی‌اجتماعی پیامبر مکرم اسلام و فلسفهٔ معاصر»، در: پیامبر اسلام و انسان معاصر، ص157-188، قم: معارف.
محمدی ری‌شهری، محمد (1378). میزان الحکمة، تهران: دارالحدیث، ج6.
مطهری، مرتضی (1371). مسئلهٔ شناخت، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1374). مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، در: مجموعه آثار، تهران: صدرا، ج4.
ملانوری، محمدرضا؛ شریعت‌مداری، حمیدرضا (1395). «مقایسه آرای صفار و صدوق در ترازوی عقل‌گرایی»، در: شیعه‌پژوهی، س2، ش7، ص29-51.
نجاشی، احمد بن علی (بی‌تا). الفهرست، بی‌جا: بی‌نا.