بررسی ارزش‌شناسانه «کرامت» در عرفان و فرهنگ اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکده الاهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکده الاهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

معرفتی یا اقناعی‌بودن کرامات اولیا، مسئله‌ای است که دانستنش بسیاری از مشکلات فراروی عرفان عملی را حل می‌کند. فروکاستن شناخت عارف به دارنده کرامات، به عرفان آسیب رسانده، و دامان معرفت را به نقل کرامات فروکاسته است. بررسی ارزش‌شناسانه کرامات در دوره‌های نخستین عرفان اسلامی، نبود تلازم میان معرفت الاهی و صدور کرامت، نبود جایگاهی در ساحت زیرین دین برای کرامات، نوع نگرش صوفیان نامدار به کرامات به عنوان حجاب راه، نگاه طنزآمیز آنها و مواجهه قرآن کریم و انبیا و امامان معصوم با این مقوله محورهای اساسی جستار پیش‌ رو در ارزش‌سنجی کرامات است. این مقاله با بررسی توصیفی‌تحلیلی محورهای مذکور بر آن است که کرامات، ارزش معرفتی ندارند و رخ‌دادن امر خارق عادت به دست سالک یا عارف به روند سلوک و قربش به حق، سرعت نمی‌بخشد و رخ‌ندادنش نیز خللی وارد نمی‌کند. دست آخر، قرآن کریم گرچه از خرق عادت پیامبران برای اقناع منکران یا اطمینان برخی پیروان آگاهی داده است، اما همواره مردم را به عقلانیت فرا می‌خواند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Evaluative Study of "Miracles" in Islamic Mysticism and Culture

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Zarwani 1
  • Ghorban Elmi 1
  • Mohammad Ansari Asl 2
1 Associate Professor, Department of Comparative Religions and Mysticism, Faculty of Theology, University of Tehran, Tehran, Iran .
2 PhD Student in Comparative Religions and Mysticism, Faculty of Theology, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Whether the miracles of saints are epistemological or persuasive is a matter that solves many problems of practical mysticism. Decreasing the knowledge of the mystic to the possessor of miracles has damaged mysticism, and reduced the scope of their knowledge to the reports of their miracles. The outline of the present study on the evaluation of miracles are as follows: the evaluative study of miracles in the first periods of Islamic mysticism, the lack of connection between divine knowledge and doing miracles, the lack of a position in the lower realm of religion for miracles, the attitude of famous Sufis to the miracles as a distraction from the path towards God, their humorous view, and the encounter of the Holy Quran and the infallible prophets and imams with this issue. This article, by examining the descriptive-analytical aspects of the mentioned subjects, concludes that miracles have no epistemological value, and that the occurrence of the supernatural by the seeker or the mystic does not accelerate the process of journey to God and closeness to the truth, just as its non-occurrence does not disrupt them. Finally, although the Holy Quran describes the miracles of the prophets in order to persuade the deniers or reassure some followers, it always calls people to rationality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Value
  • Mysticism
  • Supernatural Action
  • Mystic
  • Miracles of Saints
قرآن کریم (1383). ترجمه: مسعود انصاری خوشابر، ویراستار: بهاءالدین خرمشاهی، تهران: فرزان.
آملی، سید حیدر بن‌ علی (1386). جامع الاسرار و منبع الانوار، تصحیح: هانری کربن و عثمان اسماعیل طه، ترجمه فارسی و مقدمه: سید جواد طباطبایی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1384). الاشارات والتنبیهات، تصحیح و تحقیق: کریم فیضی، قم: مطبوعات دینی، چاپ اول.
ابن منور، محمد (1381). اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه، چاپ پنجم.
استعلامی، محمد (1388). حدیث کرامت، تهران: سخن، چاپ اول.
استیس، والتر ترنس (۱۳۸۸). عرفان و فلسفه، ترجمه: بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران: سروش، چاپ چهارم.
استیس، والتر ترنس (1390). دین و نگرش نوین، ترجمه: احمدرضا جلیلی، تهران: حکمت، چاپ دوم.
انصاری اصل، محمد (1391). مبانی قرآنی کرامات اولیا، پایان‌نامه کارشناسی ‌ارشد تصوف و عرفان اسلامی، استاد راهنما: قاسم جوادی، استاد مشاور: رضا الاهی‌منش، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
بلخی (مولانا)، جلال‌الدین محمد بن ‌محمد (1336). دیوان کبیر یا کلیات شمس، تصحیح و حواشی: بدیع‌الزمان فروزان‌فر، تهران: دانشگاه تهران.
بلخی (مولانا)، جلال‌الدین محمد بن ‌محمد (1384). مثنوی معنوی، به اهتمام: رینولد الین نیکلسون، تهران: ارمغان، چاپ پنجم.
جوادی آملی، عبدالله (1386). تسنیم، قم: اسراء، چاپ هفتم، ج6.
حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمد (1381). دیوان حافظ، به اهتمام: محمد قزوینی و قاسم غنی، قم: لوح محفوظ، چاپ چهارم.
حسینی طهرانی، سید محمدحسین (1426). رساله لب اللباب در سیر و سلوک اولی الالباب، مشهد: علامه طباطبایی، چاپ سیزدهم.
خداپرستی، فرج‌الله (1385). فرهنگ معارف، انگلیسی‌فارسی، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ اول.
خرمشاهی، بهاء‌الدین (1365). جهان غیب و غیب جهان، سه مقاله در علم کلام جدید، تهران: کیهان، چاپ اول.
 خلاصه شرح تعرف (1386). متن از: کلاباذی، تلخیص: کوشنده‌ای نامعلوم، تصحیح: احمدعلی رجایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ دوم.
رازی، نجم الدین ابوبکر (1388). مرصاد العباد، تهران: فردوس.
سبحانی، جعفر (1385). ولایت تشریعی و تکوینی از دیدگاه علم و فلسفه، قم: مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ دوم.
سراج طوسی، ابونصر عبدالله بن علی (1388). اللمع فی التصوف، تصحیح و تحشیه: رینولد آلن نیکلسون، ترجمه: مهدی مجتبی، تهران: اساطیر، چاپ دوم.
شریف رضی، ابی‌الحسن محمد (1427). نهج‌البلاغه، تعلیق و فهرست: صبحی صالح، تحقیق: فارس تبریزیان، قم: دار الهجرة.
شریف، زهرا؛ گرجیان، محمدمهدی (1388). «گوهر دین و دینداری: با تأکید بر رابطه آن با مراتب هستی»، در: فلسفه دین، س‌6، ش‌3، ص‌71-98.
شهبازی، ایرج؛ ارجی، علی‌اصغر (1387). سبع هشتم: قصه‌های کرامت در متون عرفانی منثور تا قرن هفتم همراه با طرحی برای طبقه‌بندی قصه‌های کرامت، قزوین: سایه‌گستر، چاپ اول.
شیمل، آنه ماری (1386). عیسی و مریم در عرفان اسلامی، ترجمه و تحقیق: محمدحسین خواجه‌زاده، تهران: امیرکبیر، چاپ اول.
عطار، فریدالدین (1387). تذکرة الاولیاء، تهران: پیمان، چاپ پنجم.
غنی، قاسم (1386). بحث در آثار و افکار و احوال حافظ، تهران: زوار، چاپ دهم.
القشیری، ابوالقاسم (1374). الرسالة القشیریة، قم: بیدار، چاپ اول.
کیانی، منصور (1386). عارف‌سازی و معرفت‌سوزی: نقدی بر ادعاهای رجبعلی خیاط، قم: حسنین.
گولپینارلی، عبدالباقی (1384). مولانا جلال‌الدین: زندگانی، فلسفه، آثار و گزیده‌ای از آنها، ترجمه و توضیحات: توفیق سبحانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ چهارم.
لاهیجی، شمس‌الدین محمد (1371). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار، چاپ اول.
‌مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1403)‌. بحار الأنوار، تصحیح: جمعی از محققان، بیروت:‌ دار إحیاء التراث العربی، ج25.
محمدی ری‌شهری، محمد (1391). کیمیای محبت، قم: دارالحدیث، چاپ سی‌وهفتم.
مصباح، محمدتقی (1384). در جست‌وجوی عرفان اسلامی، تدوین و نگارش: محمدمهدی نادری قمی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1384). مجموعه آثار، تهران: صدرا، چاپ دوم، ج23.
مطهری، مرتضی (1385). مجموعه آثار، تهران: صدرا، چاپ سیزدهم، ج2.
ولی، شاه نعمت‌الله (بی‌تا). دیوان اشعار، بی‌جا: بی‌نا.
هگل، جورج ویلهلم فریدریش (1386). استقرار شریعت در مذهب مسیح، ترجمه: باقر پرهام، تهران: آگاه، چاپ دوم.