بررسی حیات برزخی و سماع موتی از دیدگاه ماتریدیان و سلفیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 استادیار گروه ادیان و مذاهب، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران.

3 دانشیار گروه مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

4 دانشیار گروه مذاهب فقهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

چکیده

مسئله حیات برزخی و سماع موتی، از مباحث مهم و پرمناقشه اعتقادی در میان عالمان ماتریدیه و سلفیه است. در این جستار، با استفاده از منابع کلامی آنها این آموزه را بررسی می‌کنیم. ماتریدیان، زنده‌بودن اولیای الاهی را در برزخْ عنصری، و تصرف صالحان در هستی را به اذن خدا مشروع می‌دانند. آنها بر آگاهی رسول ‌خدا k از اوضاع امت در برزخ تأکید می‌کنند، و به طلب کمک از مردگان و ارتباطشان با اهل دنیا و سماع موتی اذعان دارند؛ اما سلفیان با ابطال حیات عنصری رسول‌ خدا k و صالحان، حیات جسمانی‌شان را منحصر در زمان پرسش فرشتگان، و عرضه اعمال امت برای پیامبر k و دیگران به وسیله ملائکه می‌دانند. متکلمان سلفی با رد درخواست حاجت از پیامبر k در برزخ، وقوع کرامت از صالحان را فعل الاهی می‌دانند، با این حال، طلب کمک از آنها در کارهای نامتعارف را در حال ممات شرک می‌دانند. ابن‌تیمیه با اعتقاد به سماع موتی و ارتباط برزخیان با زائران، کمک‌‌خواستن را عملی شرک‌آمیز می‌داند؛ ولی اغلب سلفیان، ارتباط مردگان با اهل دنیا و سماع موتی را انکار کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of Purgatory Life and Hearing of the Dead from the Perspective of the Maturidis and Salafis

نویسندگان [English]

  • Abd al-Momen Amini 1
  • Seyyed Lotfollah Jalali 2
  • Mahdi Farmaniyan 3
  • Seyyed Abu al-Hasan Nawwab 4
1 PhD Student in Theological Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Religions and Denominations, Al-Mustafa International University, Qom, Iran,
3 Associate Professor, Department of Theological Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran,
4 Associate Professor, Department of Jurisprudential Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran,
چکیده [English]

Purgatory life and the hearing of the dead are important and controversial doctrinal issues among the Maturidi and Salafi scholars. In this article, we examine this subject using their theological sources. The Maturidis consider the life of the saints in Purgatory elemental, and legitimize the intervention of the righteous in the existence by the permission of God. They emphasize the awareness of the Messenger of God (S) about the situation of the community in Purgatory, and acknowledge the request for help from the dead and their hearing and connection with the people of the world. However, by refuting the elemental life of the Messenger of God (S) and the righteous, the Salafis consider their physical life to be limited to the time of the questioning of the angels, and the presentation of the deeds of the community to the Prophet (S) and others by angels. Salafi theologians, by rejecting the request from the Prophet (S) in Purgatory, consider the occurrence of miracles by the righteous as a divine act; however, they believe that asking for help from the dead righteous in unusual deeds is polytheism. Ibn Taymiyyah, believing in the hearing of the dead and their connection with the pilgrims, considers asking for help from them as a polytheistic act. But most Salafis have denied the hearing of the dead and their connection with the people of the world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maturidism
  • Salafism
  • Purgatory Life
  • Hearing of the Dead
  • Purgatory
  • Presentation of the Deeds of Community

مراجع

قرآن کریم.
آل الشیخ، صالح بن عبد العزیز (1422). هذه مفاهیمنا، الریاض: إدارة المساجد والمشاریع الخیریة، الطبعة الثانیة.
ابن تیمیه، أحمد بن عبد الحلیم (1404). دقائق التفسیر الجامع لتفسیر ابن تیمیة، تحقیق: محمد السید الجلیند، دمشق: مؤسسة علوم القرآن، الطبعة الثانیة.
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1405). الفرقان بین أولیاء الرحمن و أولیاء الشیطان، تحقیق: عبد القادر الأرناؤوط، دمشق: مکتبة دار البیان.
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1408). الفتاوی الکبری، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1417). الرّد علی البکری، تحقیق: محمد علی عجال، مدینة النورة: مکتبة الغرباء الأثریة، الطبعة الاولی.
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1418). المستدرک علی مجموع فتاوی الشیخ الاسلام، جمع و ترتیب: محمد بن عبد الرحمن بن قاسم، ریاض: بی‌نا، الطبعة الاولی.
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1422). قاعدة جلیلة فی التوسل والوسیلة، عجمانة: مکتبة الفرقان، الطبعة الاولی.
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1426). مجموع الفتاوی، تحقیق: انور الباز، عامر الجزار، بیروت: دار الفکر.
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1428). التفسیر الکامل و هو تفسیر آی القرآن الکریم، بیروت: دار الفکر.
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (2008). مجموع الفتاوی، تحقیق: عبد الرحمن بن محمد، قاهره: المکتبة التوفیقیة، الطبعة الثانیة.
ابن عابدین، محمد امین بن عمر (1412). ردُّ المختار علی الدرر المختار، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
ابن عبد الوهاب، محمد (1420). أصول الایمان، تحقیق: فیصل الجوابرة، ریاض: وزارة الشؤون الاسلامیة والأوقاف والدعوة والارشاد، الطبعة الخامسة.
ابن عبد الهادی، محمد (1424). الصارم المنکی فی الرد علی السبکی، تحقیق: عقیل بن محمد المقطری الیمانی، بیروت: مؤسسة الریان، الطبعة الاولی.
ابن عثیمین، محمد (1426). مجموع فتاوی و رسائل، تحقیق: فهد بن ناصر، عنیزة: دار الثریا، الطبعة الثانیة.
ابن قیصر الأفغانی، شمس الدّین بن محمد بن إشرف (1416). جهود علماء الحنفیة فی إبطال عقائد القبوریة، بی‌جا: دار الصمیعی، الطبعة الاولی.
ابن قیم الجوزیة، محمد بن ابی بکر (1395). الروح، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن قیم الجوزیة، محمد بن ابی بکر (1398). شِفاء العلیل فی مسائل القضاء والقدر والحکمة و التعلیل، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الثانیة.
ابن قیم الجوزیه (1415). زاد المعاد فی هدی خیر العباد، کویت: مؤسسة الرِّسالة.
ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر (1407). جلاء الأفهام فی فضل الصلاة علی محمد خیر الأنام، کویت: در العروبة، الطبعة الثانیة.
ابن قیم الجوزیه، محمد بن ابی بکر (بی‌تا). مدارج السالکین بین منازل ایاک نعبدُ و إیاک نستعین، پیشاور: مکتبة نعمانیة.
ابن همام حنفی، کمال الدین (1315). شرح فتح القدیر، مصر: مطبعة الامیریة، الطبعة الاولی.
ابو المعاد، طارق بن عوض الله (1417). الارشادات فی تقویة الأحادیث بالشواهد والمتابعات، قاهره: مکتبة ابن تیمیة، الطبعة الاولی.
ابو داود السجستانی، سلیمان بن الأشعث (بی‌تا). سُنن ابی داود، تحقیق: محمد محیی الدین عبد الحمید، بیروت: دار الفکر.
ایوبی الکندهاری، محمد (بی‌تا). سیف الکندهاری علی عنق السلفی، پشاور: مکتبة اهل السنة والجماعة، الطبعة الاولی.
البانی، محمد (1412). سلسلة الأحادیث الضعیفة والموضوعة و أثرها السیئ فی الأمة، الریاض: دار المعارف، الطبعة الاولی.
البانی، محمد ناصر الدین (1431). موسوعة العلامة الامام ناصر الدین الالبانی، صنعاء: مرکز النعمان للبحوث والدِّراسات الاسلامیة، الطبعة الاولی.
بخاری القِنَّوجی، صدّیق حسن خان (1428). رحلة الصدیق إلی البلد العتیق، قطر: وزارة الأقاف والشّئون الاسلامیة، الطبعة الاولی.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1422). صحیح البخاری، تحقیق: محمد زهیر بن ناصر، بیروت: دار طوق النجاة، الطبعة الاولی.
بخاری، محمد صدیق حسن خان (1412). فتحُ البیان فی مقاصد القرآن، تحقیق: عَبد الله بن إبراهیم الأنصاری، بیروت: المکتبة العصریة للطبَاعة والنّشر.
بن باز، عبد العزیز (1413). فتاوی مهمة لعموم الأمّة، تحقیق: ابراهیم الفارس، ریاض: دار العاصمة، الطبعة الاولی.
بن باز، عبد العزیز (1430). فتاوی علی الدَّرب، ریاض: الریاسة العامّة للبحوث العلمیة والافتاء، إدارة المجلة البحوث الاسلامیة، الطبعة الاولی.
بن باز، عبد العزیز بن عبد الله (1428). مجموع فتاوی و مقالات متنوعه، الریاض: دار اصداء المجتمع للنشر، الطبعة الثانیة.
تویجری، حمود بن عبد الله (1414). القول البلیغ فی التحذیر من جماعة التبلیغ، الریاض: دار الصمیعی، الطبعة الاولی.
حقی الحنفی، اسماعیل (بی‌تا). روح البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الفکر.
خلیل یوسفزَی، محمد عبد الجلیل (بی‌تا). سیف المقلدین علی اعناق المنکرین، پیشاور: مطبع احمدی، الطبعة الاولی.
دویش، احمد بن عبد الرزّاق (بی‌تا). فتاوی اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والافتاء، ریاض: ریاسة ادارة البحوث العلمیة والافتاء، الادارة العامة للطبع، الطبعة الاولی.
دهلوی، اسماعیل بن عبد الغنی (2003). تقویة الایمان، بی‌جا: دار وحی القلم، الطبعة الاولی.
ذاکر محمدی، عبد الکریم (1391). نجاة المؤمنین من فرقة المبتدعین، کابل: نشر سمیر، چاپ اول.
سرهندی مجددی، محمد حسن جان (1406). الاصول الاربعة فی تردید الوهابیة، استانبول: المکتبة الحقیقة، الطبعة الثانیة.
سلفی الافغانی، شمس الدین (1416). جهود علماء الحنفیة فی إبطال عقائد القبوریة، الریاض: دار الصمیعی، الطبعة الثالثة.
سمرقندی، نصر بن محمد (بی‌تا). بحر العلوم، تحقیق: محمود مطرجی، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
سندی الحنفی، محمد بن عبد الهادی (بی‌تا). حاشیة السندی علی صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر.
سهارنپوری، خلیل أحمد (1425). المهند علی المفند، تحقیق: محمد بن آدم الکوثری، عمان: دار الفتح للدراسات والنشر، الطبعة الاولی.
ضیایی، احمد نوری (1490). عقیده مذهب حنفی، هرات: احراری، چاپ اول.
طحاوی، احمد بن احمد (1418). حاشیة الطحاوی علی مراقی الفلاح شرح نور الایضاح، تحقیق: محمد عبد العزیز الخالدی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
عراقی، ابو الفضل (1415). المغنی عن حمل الأسفار، تحقیق: أشرف عبد المقصود، ریاض: مکتبة طبریة.
عظیم‌آبادی، محمد شمس الحق (1388). عون المعبود شرح سنن أبی داود، تحقیق: عبد الرحمن محمد عثمان، مدینة منورة: المکتبة السلفیة، الطبعة الثانیة.
عمادی، ابی السعود محمد بن محمد بن مصطفی (1412). ارشاد العقل السلیم إلی مزایا الکتاب الکریم تفسیر ابی السعود، بی‌جا: دار المصحف.
عینی، محمود بن احمد (بی‌تا). عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
غامدی، عبد القادر بن محمد (2019). جواب الشبهات المثارة حول شیخ الاسلام ابن تیمیه، مکتبة النور: www.noor-book
غزنوی، جمال الدین أحمد (1419). اصول الدین، بیروت: دار البشائر الاسلامیة، الطبعة الاولی.
قادری، شاه فضل رسول (1321). سیف الجبار المسلول علی أعداء الأبرار، بی‌جا: بی‌نا.
قادری، محمد مطهر الدین (1391). عقائد المسلمین فی اصلاح عقائد المنکرین، کابل: نشر رفاه، الطبعة الاولی.
قاری حنفی، علی (1422). مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح، بیروت: دار الفکر، الطبعة الاولی.
قاری هروی، ملّا علی (1421)، شرح الشِّفاء، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
کشمیری، محمد انورشاه (1426). فیض الباری علی صحیح البخاری، تحقیق: محمد بدر عالم المیرتهی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
لکنوی، محمد عبد الحی (1406). الجامع الصغیر و شرحه النافع الکبیر لمن یطالع الجامع الصغیر، بیروت: عالم الکتب، الطبعة الاولی.
ماتریدی، محمد (1426). تأویلات اهل السنة، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
مدنی، احمد حسین (بی‌تا). الشّهاب الثَّاقب علی المستر الکاذب، پاکستان: الجامعة النظامیة.
مظهری، ثناء الله (1412). التفسیر المظهری، تحقیق: غلام نبی التونسی، پاکستان: مکتبة الرشدیة، الطبعة الاولی.
موصلی، عبد الله بن محمود (1426). الأختیار لتعلیل المختار، تحقیق: عبد اللطیف محمد عبد الرّحمن، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثالثة.
نسفی، عبد الله (1419). مدارک التنزیل و حقائق التأویل، تحقیق: یوسف علی بدیوی، بیروت: دار الکلم الطیب، الطبعة الاولی.
نیشابوری، مسلم بن الحجاج (بی‌تا). الجامع الصحیح المسمی صحیح مسلم، بیروت، دار الجلیل، دار الآفاق الجدیدة.
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
دوره 8، شماره 16
اسفند 1400
صفحه 99-124

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار