طریقت حریریه و تأثیر آن در شام دوره ایوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، جغتای، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در دوره حکومت ایوبیان (567-648 ه.ق.) بر شام زمینه رشد طریقت‌های گوناگون صوفیه فراهم آمد. یکی از طریقت‌های این دوره حریریه بود که علی بن منصور حریری بنیان گذاشت. حریریه از ویژگی‌های فکری، اجتماعی و اعتقادی خاصی برخوردار بودند. به همین دلیل شکل‌گیری این طریقت، طیف مختلفی از واکنش‌ها را به ‌دنبال داشت. این مقاله می‌کوشد به روش توصیفی‌تحلیلی این ویژگی‌ها را بشناساند و تأثیرات و نیز واکنش‌هایی را که در مقابله با حریری و طریقت وی در منطقه شام شکل‌ گرفته بررسی کند. نتیجه اینکه حریریه در جذب جوانان طبقات مختلف، خصوصاً طبقه اشراف، ترویج تسامح مذهبی و تعمیق وحدت وجود و وحدت ادیان موفقیت‌هایی به ‌دست آورد و در تغییر برخی از رفتارهای اجتماعی، مانند گسترش سماع و موسیقی و نحوه پوشش مردم، تأثیرگذار بود. از این جهت، برخی آنان را اولیای خدا می‌پنداشتند و برخی ایشان را ملحد و زندیق.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Haririyya's Spiritual Path and Its Influence in the Ayyubid Era

نویسندگان [English]

  • Abbasali Mohebbifar 1
  • Ahmad Badkoubeh Hazaveh 2
1 Assistand Professor, Department of Islamic Studies, Payam Noor University, Joghatay, Iran
2 Associate Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

During the period of the Ayyubid rule (567-648 A.H.) in the Levant, the ground for the growth of various Sufi spiritual paths was provided. One of the spiritual paths of this period was Haririyya, which was founded by Ali ibn Mansur Hariri. Haririyya had special intellectual, social and religious characteristics. Hence, the formation of this spiritual path led to various reactions. Using the descriptive-analytical method, this article seeks to identify these characteristics and examine the effects and reactions that formed in the Levant against Hariri and his spiritual path. Findings show that Haririyya achieved success in attracting young people from different classes, especially the elite class, promoting religious tolerance and deepening the unity of existence and the unity of religions. In addition, it was influential in changing some social behaviors, such as the spread of hearing and music and the way people dressed. Therefore, some considered them to be saints of God, and some considered them to be atheists and heretics.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Haririyya
  • Levant
  • Ayyubid
  • Sufism
  • Spiritual Path

مراجع

ابن ابی اصیبعه، احمد بن قاسم (بی‌تا). عیون الانباء فی طبقات الحکماء، تحقیق: نزار رضا، بیروت: دار المکتبة الحیاة.
ابن إسرائیل الدمشقی، نجم الدین بن سوار (1430/2009). دیوان ابن سوار الدمشقی، تحقیق: محمد ادیب الجادر، دمشق: مطبوعات مجمع اللغة العربیة.
ابن الصلاح الشهرزوری، عثمان بن عبد الرحمن (1406/1986). فتاوی والمسائل ابن الصلاح فی التفسیر والحدیث والاصول والفقه، تحقیق: عبد المعطی امین قلعجی، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الاولی.
ابن الوردی، عمر بن مظفر (1417/1996). تاریخ ابن الوردی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن بدران، عبد القادر بن احمد (1379). منادمة الاطلال و مسامرة الخیال، تحقیق: محمد زهیر الشاویش، دمشق: المکتب الاسلامی للطباعة والنشر.
ابن تغری بردی، جمال الدین یوسف (بی‌تا). النجوم الزاهرة فی ملوک مصر والقاهرة، مصر: وزارة الثقافة والارشاد القومی، بی­جا: دار الکتب.
ابن تیمیه، تقی الدین احمد (1426/1986). مجموعة الفتاوی، کتاب التوحید الربوبیة، تحقیق: عامر الجزار و انور الباز، المنصورة: دار الوفاء للطباعة والنشر، الطبعة الثالثة.
ابن حجر عسقلانی، ابو الفضل احمد بن علی (1390/1971). لسان المیزان، تحقیق: دائرة المعارف النظامیة، هند: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، الطبعة الثانیة.
ابن دقماق، صارم الدین ابراهیم بن محمد (1420/1990). نزهة الانام فی تاریخ الاسلام، تحقیق: سمیر طیارة، صیدا- بیروت، المکتبة العصریة، الطبعة الاولی.
ابن سراج الدمشقی، محمد بن طاهر (2019). تفاح الارواح و مفتاح الإرباح، تحقیق: محمد بن عبد الله احمد، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن شاکر کتبی، محمد (1974). فوات الوفیات، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دار صادر، الطبعة الاولی.
ابن عماد حنبلی، شهاب الدین ابی الفلاح (1412/1992). شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق: عبد القادر الارناؤوط و محمود الارناؤوط، دمشق و بیروت: دار ابن ‌کثیر، الطبعة الاولی.
ابن فرات، محمد بن عبد الرحیم (1942). تاریخ ابن الفرات، تحقیق: قسطنطین رزیق، بیروت: المطبعة الامیرکائیة.
ابن فوطی شیبانی، کمال الدین ابوالفضل (1424/2003). الحوادث الجامعة والتجارب النافعة فی المائة السابعة، تحقیق: مهدی نجم، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن قدامه مقدسی، عبد الله بن احمد (1360). فتیا فی ذم الشبابة والرقص والسماع، ناسخ: سلیمان بن عبد الرحمان الصنیع، مخطوطة محفوظة بجامعة الریاض، الرقم العام.
ابن کثیر، ابوالفداء الحافظ (1412/1991). البدایة والنهایة، بیروت: مکتبة المعارف.
ابن واصل، محمد بن سالم (1383). تاریخ ایوبیان: مفرج الکروب فی تاریخ بنی ایوب، ترجمه: پرویز اتابکی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اول.
ابن‌ هدایة الله الحسینی، ابی ‌بکر (1402/1982). طبقات الشافعیة، تحقیق: عادل نویهض، بیروت: دار الافاق الجدیدة، الطبعة الثالثة.
ابی شامه، شهاب الدین محمد (1974). تراجم رجال القرنین السادس والسابع (ذیل علی الروضتین)، تحقیق: اسد عزة عطار الحسینی، بیروت: دار الجیل، الطبعة الثانیة.
امیری، زهرا (1392). «جمال‌الدین ساوجی و تأثیر شخصیت او بر طریقه قلندریه»، در: پژوهش‌نامه تاریخ، س8، ش31، ص71-82.
بایرام، میکائیل (1379). اوحدالدین کرمانی و حرکت اوحدیه، ترجمه: منصوره حسینی و داوود وفایی، تهران: نشر مرکز، چاپ اول.
البغدادی، اسماعیل باشا (1951). هدیة العارفین: اسماء المؤلفین و آثار المصنفین، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
تفتازانی، ابو الوفاء (1979). مدخل الی تصوف الاسلامی، قاهره: دار الثقافة للنشر والتوزیع، الطبعة الثالثة.
الجوبری، عبد الرحمن بن عمر (بی‌تا). المختار فی کشف الاسرار و هتک الاسرار، بی‌جا: مطبعة الحمل المصریة.
الجویر، محمد بن احمد (1430/2009). السماع الصوفی: شبهات و ردود، ریاض: دار الصمیعی، الطبعة الاولی.
حلبی، ابراهیم بن محمد (1429/2008). تسفیه الغبی فی تنزیه ابن عربی، تحقیق: ابی البراء المدنی، قاهره: دار المعارج، الطبعة الاولی.
دلجی، احمد بن علی (1322). الفلاکة والمفلوکون، مصر: مطبعة الشعب.
ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان (1405/1985). سیر اعلام النبلاء، تحقیق: مجموعة من المحققین باشراف الشیخ شعیب الارناؤوط، بی‌جا: مؤسسة الرسالة، الطبعة الثالثة.
ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان (1413/1993). الاعلام بوفیات الاعلام، تحقیق: مصطفی بن علی عوض و ربیع ابو بکر عبد الباقی، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة، الطبعة الاولی.
ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان (2003). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، تحقیق: بشار عواد معروف، بی‌جا: دار الغرب الاسلامی، الطبعة الاولی.
ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان (بی‌تا). العبر فی خبر من غبر، تحقیق: ابو هاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ریپکا، یان (1385). تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان تا قاجاریه، ترجمه: عیسی شهابی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
زغلول، محمد سلام (1971). الادب فی العصر المملوکی: الدولة الاولی (648-783 ه.ق.)، قاهره: دار المعارف بمصر.
سبط ابن جوزی، یوسف بن غزاوغلی (2013). مرآة الزمان فی تاریخ الاعیان و بذیله (ذیل مرآة الزمان)، تحقیق: کامل الجبوری، قیس الجنابی، احمد الانباری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
شفیعی‌ کدکنی، محمدرضا (1387). قلندریه در تاریخ: دگردیسی‌های یک ایدئولوژی، تهران: سخن، چاپ سوم.
صفدی، خلیل بن آیبک (1420/2000). الوافی بالوفیات، تحقیق: احمد الارناؤوط و ترکی مصطفی، بیروت: دار احیاء التراث.
صیادی، ابوالهدی محمد (1301). قلادة الجواهر فی ذکر الغوث الرفاعی و اتباعه الاکابر، بیروت: مطبعة الادیبیة.
العجمی، دغش بن شبیب (1432/2011). ابن عربی: عقیدته و موقف العلماء المسلمین منه من القرن السادس الی القرن الثالث عشر، کویت: مکتبة اهل الاثر للنشر والتوزیع، الطبعة الاولی.
غسانی، الملک الاشرف (1395/1975). العسجد المسبوک والجواهر الملوک فی طبقات الخلفاء والملوک، تحقیق: شاکر محمود عبد المنعم، بیروت و بغداد: دار التراث الاسلامیة و دار البیان.
قرطبی، ابو العباس احمد بن عمر (1412/1992). کشف القناع عن حکم الوجد والسماع، تحقیق: قسم التحقیق بالدار، بطنطا: دار الصحابة للتراث، الطبعة الاولی.
کردعلی، محمد بن عبد الرزاق (1403/1983). خطط الشام، دمشق: مکتبة النوری، الطبعة الثالثة.
لعجال، طارق عبد السلام؛ ابراهیم، احمد زکی (2012). «التصوف بین التوظیف السیاسی والثابت التاریخی»، در: al-tamaddun bil. 7 (1): 163-184.
المناوی، عبد الرؤوف (بی‌تا). الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة او طبقات المناوی الکبری، تحقیق: عبد الحمید صالح حمدان، قاهره: المکتبة الازهریة التراث.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1380). مثنوی معنوی، تصحیح: رینولد نیکلسون، تهران: صدای معاصر، چاپ دوم.
نبهانی، یوسف بن اسماعیل (1422/2001). جامع کرامات اولیاء، تحقیق: ابراهیم عطوة عوض، گجرات هند: مرکز اهل سنت برکات رضا، الطبعة الاولی.
نعیمی، عبد القادر بن محمد (1410/1990). الدارس فی التاریخ المدارس، تحقیق: ابراهیم شمس الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
یافعی، عبد الله بن اسعد (1417/1997). مرآة الجنان و عبرة الیقظان، تحشیه: خلیل المنصور، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
یونینی، شیخ قطب الدین (1374/1954). ذیل مرآة الزمان، حیدرآباد دکن: مطبعة المجلس دائرة المعارف العثمانیة، الطبعة الاولی.
Abu Hanieh, Hasan (2011). Sufism and sufi Orders: God’s Spiritual Paths Adaptation and Renewal in the Context of Modernization, Amman: Friedrich-Ebert-Stiftung.
Karamustafa, Ahmet (1994). Gods Unruly Friends: Dervish Groups in the Islamic Later Middle Period 1200-1550, Salt Lake City, University of Utah Press.
Trimingham, Spencer (1971). The Sufi Orders in Islam, London: Oxford.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار