جنید بغدادی و رابطه او با امامان هم‌عصرش از منظر تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

جنید بغدادی، از شخصیت‌‌های ممتاز و از مشایخ و اقطاب اهل ‌تصوّف به ‌شمار می‌رود. او همواره در نگاهِ صوفیان از شأن و جایگاه والایی برخوردار بوده است، تا آنجا که او را «طاووس‌العلما»، «تاج‌العارفین» و «سیدالطائفه» خوانده‌اند. به اعتقادِ بسیاری، جنید بغدادی هرچند با چهار تن از امامانِ اخیر شیعه هم‌عصر بوده، مذهب شافعیه را برگزیده و به مذهب شیعه گرایش نداشته است. برخی نیز با تکیه بر شواهد تاریخی تأمل‌برانگیزی، نسبت تشیع به او را بعید ندانسته‌اند. پوشیده نیست که نوع تعامل با ائمه (ع) و میزان همسویی با عقاید و اندیشه‌های ایشان و تبعیت از سیره رفتاری‌شان، معیاری شایسته برای ارزیابی اندیشه‌ها و گرایش‌های عملی و اعتقادی بزرگان صوفیه است. در این مقاله، پس از نگاهی گذرا به زندگی و جایگاه جنید بغدادی و آثار و عقایدش، ضمن بررسی گفته‌ها و گمانه‌ها در باب شیعی/ امامی‌بودن جنید بغدادی در صدد پاسخ به این پرسش برآمده‌ایم که او چه رابطه و تعاملی با امامانِ هم‌عصرش داشته و آیا در شُمار شاگردان و شیعیان یا از زمره مریدان و محبّان آنها بوده است؟ بررسی‌های دقیق نشان می‌دهد که گزارش‌های ناب تاریخی از هر گونه ارتباط و تعامل جنید با امامان خالی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Junayd Baghdadi and His Relationship with His Contemporary Imams from a Historical Perspective

نویسندگان [English]

  • Hossein Abbasi 1
  • muhammad mahdi peyravinejad 2
1 Learned in Sufism and Islamic Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 PhD Student in Islamic Studies, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Junayd Baghdadi is considered to be one of the distinguished personalities and one of the elders and leaders of Sufism. He has always enjoyed a high dignity and status in the eyes of Sufis, to the extent that he was called Tawus al-Olama (Peacock of the Scholars), Taj al-Arefin (Crown of the Mystics), and Sayyed al-Taefah (Master of the Nation). According to many scholars, although Junayd Baghdadi was contemporary with four recent Shia imams, he chose the Shafi'i denomination and was not inclined towards the Shia religion. On the other hand, some scholars, relying on controversial historical evidence, have considered it probable that he was a Shiite. Undoubtedly, the type of interaction with the imams (AS) and the degree of alignment with their ideas and thoughts and compliance with their behavior is a worthy criterion for evaluating the thoughts and practical and religious tendencies of the great Sufis. In this article, after a brief look at the life and position of Junayd Baghdadi and his works and beliefs, while examining the statements and speculations about his being a Shiite/Imami, we seek to answer the question of what kind of relationship and interaction did he have with the imams of his time? And was he among the followers and Shiites or among their disciples and lovers? Detailed investigations show that pure historical reports are devoid of any evidence of Junayd's connection and interaction with the imams.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiism
  • Junayd Baghdadi
  • Sufism
  • Imam Hadi (AS)
  • Imam Hasan Askari (AS)
  • Imam Mahdi (AS)

مراجع

ابن‌ ابی‌ یعلی‌، محمد (بی‌تا). طبقات الحنابلة، قاهرة: دار احیا‌ء الکتب‌ العربیة‌.
‫ابن اطعانی، محمد بن احمد (۲۰۰۴). روضة الحبور و معدن السرور فی مناقب الجنید البغدادی و ابی یزید طیفور، قاهره: دارة الکرز للنشر والتوزیع.
‫ابن ‌بزاز، توکل بن اسماعیل (۱۳۷۶). صفوة الصفا در ترجمه احوال و اقوال و کرامات شیخ صفی‌الدین اسحاق اردبیلی، تهران: زریاب.
‫ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی (بی‌تا). صفة الصفوة، بیروت: المکتبة
العصریة.
‫ابن حنبل الشیبانی، احمد (۱۴۳۳). فضائل امیر المؤمنین علی بن ابی طالب، تصحیح: سید عبد العزیز طباطبایی، قم: دار التفسیر.
‫ابن خمیس، حسین بن نصر (۱۴۲۷). مناقب الابرار و محاسن الاخیار فی طبقات الصوفیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
‫ابن کربلایی، حافظ حسین (۱۳۸۲). روضات الجنان و جنات الجنان، تبریز: ستوده.
‫ابن ملقن، عمر بن علی (۱۴۲۷). طبقات الأولیاء، بیروت: دار الکتب العلمیة.
‫ابو نعیم، احمد بن عبد الله (بی‌تا). حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، قاهره: دار أم القری.
‫استخری، احسان‌الله علی (۱۳۳۸). اصول تصوف، تهران: معرفت.
‫اسنوی، جمال الدین (۱۴۰۷). طبقات الشافعیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
‫الحکیم، سعاد (۱۴۲۶). تاج العارفین الجنید البغدادی، قاهرة: دار الشروق.
‫انصاری، عبد الله بن محمد (۱۳۶۲). طبقات الصوفیة، تهران: توس.
‫انصاری، مسعود (۱۳۹۰). تاج العارفین جنید بغدادی: رسائل، سخنان و احوال، تهران: جام.
‫تابنده گنابادی، سلطان‌حسین (۱۳۵۳). یادداشت‌های سفر به ممالک عربی، تهران: حقیقت.
‫تابنده گنابادی، سلطان‌حسین (۱۳۸۴). نابغهٔ علم و عرفان در قرن چهاردهم، تهران: حقیقت.
‫تابنده گنابادی، علی (۱۳۷۷). خورشید تابنده، تهران: حقیقت.
جذبی اصفهانی، سید هبة‌الله (۱۳۸۱). باب ولایت و راه هدایت، تهران: حقیقت.
‫حسینی طهرانی، محمدحسین (۱۴۲۹). روح مجرد: یادنامه موحد عظیم و عارف کبیر حاج سید هاشم موسوی حداد، مشهد: علامه طباطبایی.
حلبی، علی‌اصغر (1360). شناخت عرفان و عارفان ایرانی، تهران: زوّار.
‫رادمهر، فریدالدین (۱۳۸۰). جنید بغدادی (تاج العارفین)، تهران: روزنه.
‫زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۸۷). دنباله جست‌وجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ هفتم.
‫سبکی، عبد الوهاب بن علی (۱۹۶۴). طبقات الشافعیة الکبری، تصحیح: محمود محمد الطناحی، قاهرة: مطبعة عیسی البابی الحلبی و شرکاه.
‫سراج طوسی، ابو نصر (۱۹۱۴). اللمع فی التصوف، تصحیح: رینولد آلین نیکلسون، لیدن: مطبعة بریل.
‫سلمی، محمد بن حسین (۱۳۸۵). نخستین زنان صوفی، ترجمه: مریم حسینی، تهران: علم.
‫سلمی، محمد بن حسین (۱۴۲۴). طبقات الصوفیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
‫سیدبی، جمال رجب (بی‌تا). رسائل الجنید، دمشق: دار إقرأ.
‫شوشتری، نورالله (۱۳۳۵). مجالس المؤمنین، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
‫شیبی، کامل مصطفی (۱۳۵۴). همبستگی میان تصوف و تشیع، ترجمه: علی‌اکبر شهابی، تهران: دانشگاه
تهران.
‫شیرازی، محمد معصوم (بی‌تا). طرائق الحقائق، تهران: سنایی.
‫صدوقی سها، منوچهر (۱۳۷۰). تاریخ انشعابات متأخره سلسله نعمت‌اللهیه، تهران: پاژنگ.
‫عبد القادر، علی حسن (۱۹۷۶). الرسائل، لندن: مؤسسه گیپ.
‫عزالدین کاشانی، محمود بن علی (۱۳۶۷). مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران: هما.
‫عطار، محمد بن ابراهیم (۱۳۸۶). تذکرة الأولیاء، تهران: زوار.
‫قشیری، عبد الکریم بن هوازن (۱۳۷۴). الرسالة القشیریة، قم: بیدار.
‫قشیری، عبد الکریم بن هوازن (بی‌تا). نحو القلوب الصغیر والکبیر، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
‫مزیدی، احمد فرید (بی‌تا). الامام الجنید سید الطایفتین قدس الله سره العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیة.
‫مستملی، اسماعیل بن محمد (۱۳۶۳). شرح التعرف لمذهب التصوف، تهران: اساطیر.
‫مناوی، محمد عبد الرؤوف بن تاج العارفین (بی‌تا). الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة: طبقات الصوفیة الکبری والصغری، بیروت: دار صادر.
‫هجویری، علی بن عثمان (۱۳۷۵). کشف المحجوب، تهران: طهوری.
‫یافعی، عبد الله بن اسعد (بی‌تا الف). خلاصة المفاخر فی مناقب الشیخ عبد القادر، بربلی: دار الآثار الاسلامیة.
‫یافعی، عبد الله بن اسعد (بی‌تا ب). روض الریاحین فی حکایات الصالحین، قاهره: مکتبه زهران.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار