«یمین» و کاربرد استطرادی آن در قواعد فقه مذاهب پنج‌گانه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق جزا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلام‌شهر، تهران، ایران

چکیده

این مقاله با روش تحلیلی و رویکرد مقایسه‌ای به اصطیاد مصادیق یمین استطرادی در فقه مذاهب پنچ‌گانه اسلامی، عهده‌دار تحلیل «یمین» و کاربرد استطرادی آن در گزاره‌های فقهی مذاهب اسلامی است. یمین (سوگند) مشتمل بر التزام یا تعهد به انجام‌دادن یا ترک عملی است که بر اساس انگیزه درونی فرد حالف و با الفاظ، ضوابط و عناصر معینی همراه است و التزام مختص به عقد و حتی نفس التزام، به عنوان یکی از ادله ثبوت دعوی از مهم‌ترین انواع یمین است که به صورت استطرادی در فقه قضایی مذاهب اسلامی به کار می‌رود. ضوابط و کیفیت کاربرد استطرادی یمین بر اساس صورت‌هایی مشتمل بر فقدان قابلیت اثبات حق دیگری، فقدان حجیت در جرائم مربوط به حق‌الله محض، توکیل‌پذیری در تحقق سوگند و ... سامان یافته است. یافته‌های حاصل از این پژوهش روشمند، اخذ مهم‌ترین مصادیق کاربردی یمین به صورت استطرادی است که افزون بر قالب‌بندی تحت عناوین کتاب نذر و عهد و یمین، علاوه بر به‌کارگیری لوازم مشترک و خاصّ مترتّب بر آن در جهت رفع خصومات، در فقه قضایی مذاهب اسلامی در فروض تبرئه و مجرمیت منکر وجود دارد که موجبات تضارب دیدگاه‌های مهمی در این زمینه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Oath and Its Subsidiary Usage in the Jurisprudence Rules of the Five Islamic Denominations

نویسنده [English]

  • alireza milani
Assistant Professor of Criminal Law, Islamic Azad University, Islamshahr Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

This article, using the analytical method and comparative approach to obtain examples of subsidiary oaths in the jurisprudence of the five Islamic denominations, aims to analyze oaths and their subsidiary usage in the jurisprudential statements of the Islamic denominations. The oath consists of an obligation or commitment to perform or refrain from an action based on the internal motivation of the swearer, which is accompanied by certain words, conditions, and elements. Obligation specific to the contract and even self-obligation are among the most important types of oath as proofs of the claim, which are used in a subsidiary way in the judicial jurisprudence of Islamic denominations. The criteria and quality of subsidiary usage of the oath have been organized based on different forms including the lack of ability to prove another's right, the lack of authority in crimes related to the absolute right of God, trustworthiness in the fulfillment of an oath, etc. The findings of this methodical research include obtaining the most important practical examples of oaths in the subsidiary form, which, in addition to being categorized under the chapters of vows, promises, and oaths, and in addition to the use of common and special items related to it in order to resolve disputes, is found in the judicial jurisprudence of Islamic denominations in the assumptions of acquittal and guilt, which have caused the conflict of significant views in this field.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oath
  • Promise
  • Judicial Oath
  • Rule of Oath
  • Acquittal

مراجع

قرآن کریم.
ابن براج طرابلسی، عبد العزیز (1406). المهذب، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ابن فرحون مالکی، برهان الدین ابی الوفاء ابراهیم ابن الامام شمس الدین محمد (1423). تبصرة الحکّام فی اصول الاقضیة و مناهج الاحکام، الریاض: دار عالم الکتب للطباعة والنشر والتوزیع، طبعة خاصة.
ابن هبیره، ابو المظفر عون الدین (1417). الإفصاح عن معانی الصحاح، بی‌جا: دار الوطن.
ابوالبرکات، مجد الدین (1369). المحرر فی الفقه، و معه: النکت والفوائد السنیة علی مشکل المحرر، بی‌جا: السنة المحمدیة.
احسائی، محمد بن علی بن ابراهیم (1403). عوالی اللآلی، قم: مطبعة سید الشهداء.
انوشه، حسن (1381). فرهنگ‌نامه ادبی فارسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات، چاپ دوم.
برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد (1371). المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم.
بهبهانی کرمانشاهی، محمد علی (1421). مقامع الفضل، قم: مؤسسه علامه مجدد وحید بهبهانی، چاپ اول.
ترحینی عاملی، سید محمد حسین (1427). الزبدة الفقیه فی شرح الروضة البهیة، قم: دار الفقه للطباعة والنشر، چاپ چهارم.
تهانوی، محمد علی بن علی (1996). کشاف اصطلاحات الفنون، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، الطبعة الاولی.
جزیری، عبد الرحمن (1406). الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة السابعة.
جزیری، عبد الرحمن (1419). الفقه علی المذاهب الاربعة و مذهب اهل البیت وفقا لمذهب اهل البیت (ع)، بیروت: دار الثقلین، الطبعة الاولی.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409). تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، الطبعة الاولی.
حسینی عاملی، محمد جواد (1374). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، بیروت: مؤسسة آل البیت (ع)، دار احیاء التراث.
حسینی قمی، سید محمد (1374). ایضاح الکفایة، قم: نشر نوح.
 
حلی، جمال الدین الحسن بن یوسف بن علی بن المطهر (1413). قواعد الأحکام، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الأولی.
حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1408). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
خوانساری، سید احمد بن یوسف (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
دهخدا، علی‌اکبر (1334). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
زرکشی، بدر الدین محمد بن بهادر (1405). المنثور فی القواعد، کویت: شرکة دار الکویت للصحافة، الطبعة الثانیة.
سیوطی، أبو الفضل جلال الدین عبد الرحمن بن أبی بکر (1403). الأشباه والنظائر فی قواعد و فروع فقه الشافعیة، بی‌جا: دار الکتب العلمیة.
شربینی، محمد بن احمد (1369). مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، بی‌جا: بی‌نا.
طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم (1428). العروة الوثقی مع التعلیقات، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)، چاپ اول.
طباطبائی، سید علی (1414). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، قم: مؤسسة آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
طباطبائی، محمد حسین (1414). ملحقات عروة، قم: مکتبة الداوری.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی بن احمد (1403). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی بن احمد (1413). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
عاملی کرکی (محقق ثانی)، علی بن حسین (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، چاپ دوم.
عریضی، علی بن جعفر (1409). مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، الطبعة الاولی.
قمی اشعری، احمد بن محمد بن عیسی (1408). النوادر، قم: مدرسه امام مهدی (عج)، چاپ اول.
 
کاشف الغطاء، محمد حسین بن علی بن محمد رضا (1359). تحریر المجلة، نجف: المکتبه المرتضویة، الطبعة الاولی.
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الرابعة.
مدنی، علی خان بن احمد (1384). الطراز الاول، مشهد: مؤسسة آل البیت (ع) لاحیاء التراث، چاپ اول.
مشکینی، علی (1413). اصطلاحات‌ الاصول، قم: الهادی.
مطهر اسدی، حسن بن یوسف (1410). إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، محقق و مصحح: فارس حسون، قم:‌ دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
معلوف، لویس (1373). المنجد فی اللغة والأعلام، بیروت: دار النشر.
مغنیه، محمد جواد (1429). الفقه علی المذاهب الخمسة، بیروت: مؤسسة الدار الکتاب الاسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1428). انوار الاصول، قم: مدرسة الامام علی بن ابی‌ طالب، الطبعة الثانیة.
موسوی بجنوردی، سید محمدحسن (1377). القواعد الفقهیة، قم: الهادی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1421). کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی خویی، ابو القاسم (1422). مبانی تکملة المنهاج، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام خوئی، الطبعة الاولی.
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة السابعة.
نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار