بررسی معناشناسی صفات خبری فعلی از منظر ماتریدیان، به‌ویژه ابومنصور ماتریدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار گروه ادیان و مذاهب، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

چکیده

پیچیدگی بحث صفات خبری فعلی خداوند باعث بروز دیدگاه‌ها و اندیشه‌های متفاوت میان متکلمان مسلمان شده است. در این مقاله کوشیده‌ایم به روش کتاب‌خانه‌ای و شیوه توصیفی‌تحلیلی اندیشه ابومنصور ماتریدی را با استفاده از دو اثر قطعی به‌جامانده از وی و نیز تفکر پیروان مکتب ماتریدیه درباره معناشناسی این مسئله بکاویم. ماتریدی و پیروانش تمسک به ظاهر صفات خبری فعلی را به ضرورت عقلی منتفی دانسته و تفسیر جسمانی از این ‌گونه صفات را مستلزم نقص و حاجت برای خدا، محدودیت در ذات الاهی، مکانمندی برای خدا، و ناسازگاری با وجود مطلق و صرف‌الوجود و بساطت خدا برمی‌شمرند. ایشان صفات خبری فعلی را از متشابهات و دارای کاربرد مجازی می‌دانند و برای اثبات اندیشه تأویل به دلایلی همچون دوری کتاب الاهی از تناقض، وجود مجاز در قرآن، نفی تفسیر جسمانی از آیات مشتمل بر صفات خبری فعلی استناد می‌کنند. احادیث وارد در این باب نیز از لحاظ سندی و متنی ضعف و اضطراب دارد و بر فرض صحت جزء روایات آحاد دانسته می‌شود که در اثبات مباحث اعتقادی حجیت ندارد و در صورت خبر واحد نبودن آن را به تأویل می‌برند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Semantic Investigation of Practical Narrative Attributes from the Perspective of Maturidis Especially Abu Mansur Maturidi

نویسندگان [English]

  • ali mohammadi 1
  • Seyed Lotfollah Jalale 2
1 PhD Student in Theological Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Religions and Denominations, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
چکیده [English]

The complexity of the issue of the practical narrative attributes of God has led to the emergence of different views and thoughts among Muslim theologians. In this article, we tried to investigate the thought of Abu Mansur Maturidi using library sources and descriptive-analytical method. For this purpose, we analyzed two definitive works left by him and also the thoughts of the followers of the Maturidi School on semantics. Maturidi and his followers consider clinging to the apparent meaning of the practical narrative attributes to be rationally rejected. They also believe that the physical interpretation of such attributes requires imperfection and need for God, limitations in the divine essence, spatiality for God, and incompatibility with the absolute existence, mere existence, and simplicity of God. They deem the practical narrative attributes as Quranic ambiguous concepts having figurative usages, and to prove the idea of allegorical interpretation, they give reasons such as the absence of contradictions in the Divine Book, the usage of metaphor in the Quran, and the negation of physical interpretation of the verses containing the practical narrative attributes. The hadiths narrated in this regard also have weaknesses and anxiety in terms of the chain of transmission and content, and on the assumption of their authenticity, they are considered to be single hadiths, which do not have authority to prove doctrinal issues, and in case of not being single, they are interpreted allegorically.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Practical Narrative Attributes
  • Abu Mansur Maturidi
  • Allegorical Interpretation
  • Semantics

مراجع

قرآن کریم.
آمدی، علی بن محمد (1424). ابکار الافکار فی اصول الدین، تحقیق: احمد محمد مهدی، قاهره: دار الکتب والوثائق القومیة، ج1.
ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1426). بیان تلبیس الجهمیة فی تأسیس بدعهم الکلامیة، ریاض: وزارة الشؤون الإسلامیة والدعوة والإرشاد السعودیة، ج6.
ابن عثیمین، محمد بن صالح (1426). مجموع فتاوی و رسائل، تحقیق: فهد بن ناصر، عنیزه: دار الثریا، الطبعة الثانیة، ج5.
ابن قیم جوزیه، شمس‌ الدین (1414). الصواعق المرسلة علی الطائفة الجهمیة والمعطلة، مدینة: جامعة المدینة، الطبعة الاولی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر، الطبعة الثالثة.
ابن همام حنفی، کمال الدین محمد بن عبد الواحد (1417). المسائرة فی علم الکلام، مصر: مطبعة امیر، الطبعة الاولی.
بزدوی، ابو الیسر محمد بن محمد (1383). اصول الدین، تحقیق: هانز بیترلنس، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.
بن باز، عبد العزیز بن عبد الله (1428). مجموع فتاوی و مقالات متنوعة، ریاض: دار اصداء المجتمع للنشر، الطبعة الثانیة، ج6.
بیاضی، کمال الدین احمد بن حسن (1428). اشارات المرام من عبارات الامام، تحقیق: احمد فرید المزیدی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
پاکتچی، احمد (1387). «مطالعه معنا در سنت اسلامی»، در: مطالعات فرهنگ ارتباطات، ش35، ص121-156.
جلالی، سید لطف‌الله (1386). تاریخ و عقاید ماتریدیه، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ‌ اول.
حربی، احمد بن عوض الله (1413). الماتریدیة: دراسة و تقویماً، ریاض: دار العاصمة.
حقی حنفی، اسماعیل (بی‌تا). تفسیر روح البیان، بیروت: دار النشر، ج2.
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1413). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح: حسن حسن‌زاده آملی، قم: نشر اسلامی، چاپ چهارم.
ربانی گلپایگانی، علی (1393). کلام تطبیقی: توحید صفات و عدل الاهی، قم: المصطفی، چاپ سوم.
سرخسی، محمد بن احمد (بی‌تا). اصول سرخسی، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الاولی.
سمرقندی، نصر بن محمد (بی‌تا). بحر العلوم، تحقیق: محمود مطرجی، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
سیاح، احمد (1387). لغت‌نامه سیاح، تهران: کتاب‌فروشی اسلام.
سید مرتضی، علی بن حسین (1381). الملخص فی علم الکلام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
شهرستانی، محمد بن عبد الکریم (1402). الملل والنحل، تحقیق: محمد سید گیلانی، بیروت: دار المعرفة، ج1.
طبرانی، سلیمان بن احمد (1404). المعجم الکبیر، تحقیق: حمدی بن عبد المجید، موصل: مکتبة العلوم والحکم، الطبعة الثانیة.
عینی حنفی، محمود بن احمد (بی‌تا). عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
غزنوی النیسابوری، محمود بن أبی الحسن (علی) بن الحسین (1419). باهر البرهان فی معانی مشکلات القرآن، تحقیق: سعاد بنت صالح بن سعید بابقی، مکة المکرمة: جامعة أم القری.
غزنوی، احمد بن محمد (1419). اصول الدین، تحقیق: عمر وفیق الدواعق، بیروت: دار البشائر الاسلامیة، الطبعة الاولی.
فخر الدین رازی، محمد بن عمر (1420). التفسیر الکبیر أو مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث‌ العربی، الطبعة الثالثة، ج31.
فیومی، محمد ابراهیم (1423). شیخ اهل السنه والجماعة ابو منصور الماتریدی، قاهره: دار الفکر العربی، الطبعة الاولی.
قاضی ابو یعلی، محمد بن حسین (بی‌تا). ابطال التأویلات لأخبار الصفات، تحقیق: محمد بن حمد الحمود النجدی، کویت: دار إیلاف الدولیة.
قاضی عبد الجبار (1422). شرح الاصول الخمسة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
کوثری، محمد زاهد (1425). العقیدة و علم الکلام، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
کوثری، محمد زاهد (بی‌تا). مقالات الکوثری، قاهره: مکتبة التوفیقیة.
ماتریدی، ابو منصور محمد بن محمد (1425). تفسیر القرآن العظیم المسمی بتأویلات اهل السنة، تحقیق: فاطمه یوسف الخیمی، بیروت: مؤسسة الرسالة الناشرون.
ماتریدی، ابو منصور محمد بن محمد (بی‌تا). کتاب التوحید، تحقیق: فتح الله خلیف، قاهره: دار الجامعات المصریة.
مادلونگ، ویلفرد (1381). مکتب‌ها و فرقه‌های اسلامی در سده‌های میانه، مشهد: آستان قدس رضوی.
مغنیساوی، احمد بن محمد (1948). شرح الفقه الاکبر، دکن: دائرة المعارف العثمانیة، الطبعة الثانیة.
نسفی، ابو معین میمون بن محمد (1432). بحر الکلام فی اصول الدین، تحقیق: عبد الله محمد اسماعیل و محمد سید احمد شحاته، قاهره: نشر مکتبة الازهریة للتراث.
نسفی، ابو معین میمون بن محمد (1990). تبصرة الادلة فی اصول الدین علی طریق الامام ابی‌ منصور الماتریدی، تحقیق: کلود سلامه، دمشق: نشر المعهد العلمی الفرنسی للدراسات العربیة.
نسفی، عبد الله بن احمد (1419). مدارک التنزیل و حقائق التأویل، تحقیق: یوسف علی بدیوی، بیروت: دار الکلم ‌الطیب، الطبعة الاولی.
نیشابوری، مسلم بن الحجاج (بی‌تا). المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار