بازنگری مفاهیم قابل تأمل اندیشه‌های محمد قطب در پرتو سلفی‌گری اعتدالی و اعتزال نوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی گروه الهیات مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی، دانشجوی دکتری مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

محمد قطب برادر کوچک‌تر نویسنده و مفسر فقید مصری، سید قطب، که متأثر از مکتب فکری اوست، ملغمه‌ای از اندیشه‌های ارتدوکس اسلامی (راست‌کیشی و سلفی‌گری غیرتکفیری) و اعتزال نوین است که درصدد بازیافت شکوه و تمدن بزرگ اسلامی است. با توجه به تأثیر اندیشه‌های نوین جهان غرب و تأثر دیالکتیکی جهان اسلام از آن، وی همت خود را معطوف به تبیین مفاهیم دینی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... به سبک نوین با دست‌مایه اسلامی و دفاع از هجمه‌های سکولاریسم (علمانیت) لجام‌گسیخته و مهار عوارض ناشی از گسترش لامذهبی کرده است. وی در ریشه‌یابی مشکلات جهان اسلام ضمن اعتراف به رخوت در حوزه اندیشه و عملکرد مسلمانان، به مفهوم بنیادی صهیونیسم مسیحی و غرب صلیبی می‌رسد و حل این معضل را بازگشت به اسلام تحت رهبری پیشروی رجل الاهی و از طریق تبلیغات صحیح و تربیت نسل‌های جوان سرخورده از مکاتب وارداتی می‌داند. قطب به شدت غرب‌ستیز است و هیچ نوع ملایمت فکری و فرهنگی بین جهان اسلام و تمدن جاهلی غرب و گرفتار در چنبره یهود و سکولاریسم نمی‌بیند. فرجام محتوم غرب سکولار و صلیبی بر اساس سنت ربانی شکست قطعی است. وی دغدغه‌هایی مانند جهانی شدن و بیداری اسلامی نیز دارد که در این مقاله بر اساس آثار او بررسی و نقد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of Mohammad Qotb`s Ideas in the light of Moderate Salafism and New E`tezal

نویسنده [English]

  • Alireza Mirzaee
Lecturer, Higher Education Institute of Shahid Mahallati; Ph.D Candidate in Islamic Theological Denominations, University of Religions and Denominations
چکیده [English]

Viewpoints of Mohammad Qotb, the younger brother of Seyyed Qotb and influenced by his thought, is a mixture of Islamic orthodox thought and new E`tezal. He has intended to reestablish the great and flourished Islamic civilization. Regarding the effect of new western thought on Islamic world, he has tried to explain Islamic teachings in the fields of religion, culture, society, economics etc. and has sought to defend Islamic teachings against spreading irreligiosity and secularism. When seeking roots of the difficulties in Islamic world, he admits the lack of stability in Muslims` thought and conducts as well as he finds the difficulties to be rooted in Christian Zionism and Crusade West. In his view, Islamic world may be free from such difficulties by returning to Islam under the leadership of an enlightening and influential leader by applying appropriate propaganda, and by training the Muslim young generation tired of foreign schools. He opposes western ignorantly-made civilization with all his abilities. As he predicts with regard to divine line of conduct, secular and crusade west would surely be destroyed. Furthermore, he has a concern on Islamic awakening and globalization, which this paper is going to study critically.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • Christian Zionism
  • western ignorant civilization
  • Mohammad Qotb
  • Salafism
قرآن.
نهج‌البلاغه.
افروغ، عماد (1384). اسلام و جهانی شدن، تهران: کانون اندیشه جوان.
بهروزلک، غلامرضا (1386). جهانی شدن و اسلام سیاسی در ایران، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه اندیشه اسلامی، چاپ دوم.
ابن تیمیه حرانی (1321). منهاج السنة النبویة، مصر: المطبعة الکبری الامیریة.
حنفی، حسن (1389). علم غرب‌شناسی، ترجمه: جنان سید عبد مناف الحلو، قم: نشر ادیان.
سوزنگر، سیروس (روح‌الله) (1383). اندیشه‌های سیاسی سید قطب، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
علیزاده موسوی، سید مهدی (1391). سلفی‌گری و وهابیت: مبانی اعتقادی، چاپ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
عنایت، حمید (1363). سیری در اندیشه سیاسی عرب، چاپ سوم، تهران: چاپ‌خانه سپهر.
قطب، سید (1398/1978). آینده در قلمرو اسلام، تهران: دارالقرآن الکریم.
ـــــــــ (بی‌تا الف). اسلام و استعمار، ترجمه: محمدجعفر امامی، قم: انتشارات امید.
ـــــــــ (1368). اسلام و صلح جهانی، ترجمه: سید هادی خسروشاهی و زین‌العابدین قربانی، چاپ چهارم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـــــــــ (1346). عدالت اجتماعی در اسلام، ترجمه: سید هادی خسروشاهی، چاپ سوم، قم: کتاب‌فروشی مصطفوی.
ـــــــــ (بی‌تا ب). ویژگی‌های ایدئولوژی اسلامی، ترجمه: سید محمد خامنه‌ای، تهران: مؤسسه انتشارات بعثت.
قطب، محمد (بی‌تا). اسلام و نابسامانی‌های روشنفکری، ترجمه: محمدعلی عابدی، تهران: مؤسسه نشر انقلاب.
ـــــــــ (1414/1994). العلمانیون و الاسلام، الطبعة الاولی، القاهرة: دار الشروق.
ـــــــــ (1427/2006 الف). المسلمون و العولمة، الطبعة الثانیة، مدینه نصر- القاهرة – مصر: دار الشروق.
ـــــــــ (1370). انسان بین مادی‌گری و اسلام، ترجمه: سید هادی خسروشاهی، چاپ چهارم، قم: نشر خرم.
ـــــــــ (1374). بیداری اسلامی، ترجمه: صباح زنگنه، تهران: انتشارات اطلاعات.
ـــــــــ (1389). سکولارها چه می‌گویند؟، ترجمه: جواد محدثی، چاپ دوم، تهران: کانون اندیشه جوان.
ـــــــــ (1345). سیمای جهل در غرب، ترجمه: سید خلیل خلیلیان، تهران: چاپ‌خانه شمس.
ـــــــــ (2008 الف). شبهات حول الاسلام، الطبعه السادس عشر، مدینه نصر- القاهره – مصر: دار الشروق.
ـــــــــ (1427/2006 ب). لا اله الا الله عقیدة و شریعة و منهاج حیاة، الطبعة الثانی عشر، مدینه نصر- القاهره – مصر: دار الشروق.
ـــــــــ (1422/2002). لا یأتون بمثله، الطبعة الاولی، القاهرة: دار الشروق.
ـــــــــ (1428/2007 الف). مفاهیم ینبغی ان تصحح، الطبعه الثانی عشر، مدینة نصر- القاهرة – مصر: دار الشروق.
ـــــــــ (1427/2006 ج). من قضایا الفکر الاسلامی المعاصر فی امور الدین، فی التاریخ، فی الاقتصاد، فی الادب، الطبعة الثانی عشر، مدینة نصر- القاهرة – مصر: دار الشروق.
ـــــــــ (1428/2007 ب). منهج التربیة الاسلامیة، الطبعة الخامس عشر، مدینة نصر- القاهرة – مصر: دار الشروق.
ـــــــــ (2008 ب). هذا هو الاسلام، الطبعة الاولی، مدینة نصر- القاهره – مصر: دار الشروق.
ـــــــــ (1426/2005). هل نحن المسلمون، الطبعة الاولی، القاهرة: دار الشروق.
واترز، مالکوم (1379). جهانی شدن، ترجمه: اسماعیل گیوی و سیاوش مفیدی، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.