بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی اباضیه عمان در دوران معاصر (عصر سلطان قابوس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، قم ، ایران

3 دانشیار گروه علوم سیاسی، پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، قم، ایران

4 استادیار گروه تاریخ اسلام، دانشگاه مذاهب، تهران، ایران

10.22034/jid.2024.436256.2475

چکیده

اباضیه از مذاهب پویای معاصر در جهان امروز است که توانسته است تا عصر حاضر ظهور و بروز داشته باشد. عمان پایتخت مذهب اباضیه سابقه‌ای کهن دارد. شخصیت‌های سیاسی و مذهبی فعال در این کشور، جزء رهبران ملی و مذهبی مردم عمان هستند. اباضیه در عصر حاضر با توجه به شرایطی که برای آنها فراهم شد، توانستند پایه‌های خود را در ابعاد مختلف به‌ویژه سیاسی و اجتماعی استحکام ببخشد و این موفقیت مرهون سلطان قابوس است. سلطان قابوس حاکم و پادشاه این کشور و از شخصیت‌های مهم اباضیه در دنیای معاصر بود و از همان روزهای آغازین حکومت خود اقدام‌های لازم برای خروج عمان از انزوا را بعد از سال‌ها انجام داد؛ به گونه‌ای که از ابتدای قدرت درصدد مدرن‌سازی نظام حکومت و سبک زندگی مردم با ملاحظه دین‌داری و رسومات محلی برآمد و تمام برنامه‌های اجتماعی و سیاسی خود را با عنوان برنامه‌های پنج‌ساله به اجرا گذاشت. همچنین با شعار «مخالفت با مصادره فکر» سعی بر جذب مخالفین خود برآمد؛ اما پرسش این است که چگونه این مذهب در جهان معاصر توانسته است با وجود اندک‌بودن پیروان، خود را حفظ نماید؟ اوضاع اجتماعی و سیاسی اباضیه در دوران معاصر چگونه است؟ رموز موفقیت اباضیه چیست؟ در این مقاله با استفاده از منابع، این مذهب از بُعد اجتماعی و سیاسی در عصر حاضر (سلطان قابوس) بررسی شده است و به پرسش‌های فوق پاسخ داده شده است. درنهایت این نتیجه به دست آمد که سلطان قابوس توانست هم مخالفین داخلی را مطیع حکومت کند و هم در زمینه بین‌المللی عمان و اباضیه را در سطح جهان در جایگاه مذهبی پویا معرفی کند و نهادهای دینی، اعتقادی و فقهی آن را به جهان عرضه بدارد. این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از اسناد کتابخانه‌ای اوضاع سیاسی و اجتماعی اباضیه را در عصر سلطان قابوس بررسی و تحلیل کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Examination of Political and Social Conditions of Ibadism in Contemporary Oman (The Reign of King Qaboos)

نویسندگان [English]

  • Seyed Jalal Razavi Mehr 1
  • Ramezan Mohammadi 2
  • Mohammad Shojaiyan 3
  • Abdollah Farrahi 4
1 PhD student, History of Islam, University of Islamic Denominations, Tehran, Iran
2 Associate professor, Department of History, Research Institute of Hawzeh and University, Qom, Iran
3 Associate professor, Department of Political Science, Research Institute of Hawzeh and University, Qom, Iran
4 Assistant professor, Department of Islamic History, University of Islamic Denominations, Tehran, Iran
چکیده [English]

Ibadism is a vibrant religious denomination in today’s world, poised to endure into the present age. Oman has historically served as the heartland of Ibadism, with key political and religious figures in the country assuming leadership roles within the Ibadi community. Presently, with conducive conditions, Ibadis have the opportunity to solidify their presence across various spheres, particularly in politics and society. This success owes much to King Qaboos, a prominent Ibadi figure in contemporary times and the ruler of Oman. From the outset of his reign, King Qaboos undertook measures to steer Oman out of isolation, modernizing governance and societal norms while respecting religious and cultural traditions. His social and political initiatives were structured within five-year plans, and he notably adopted the slogan "no to confiscation of thoughts" to engage dissenting voices. However, the challenge remains as to how this minority Islamic denomination can safeguard its identity amidst its limited followership. What are the prevailing political and social conditions of Ibadis in the contemporary era, and what factors contribute to their success? This article delves into these questions, drawing upon various sources to analyze Ibadism within the political and social landscape of King Qaboos's reign. It concludes that King Qaboos successfully garnered domestic support for his government while showcasing Oman and Ibadism on the global stage, highlighting their religious, doctrinal, and jurisprudential foundations. Employing a descriptive-analytical approach and utilizing library resources, this article explores the political and social dynamics of Ibadism during King Qaboos's rule.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibadism
  • Oman
  • King Qaboos
  • political and social circumstances

مراجع

ابن‌سلام، لواب (1405 ق)؛ الاسلام و تاریخه من جهة نظر اباضیة (بدء الاسلام و شرائع الدین)؛ تحقیق: سالم بن یعقوب و شفارتز؛ بیروت: دار اقرأ.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1405 ق)؛ لسان العرب؛ قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
ابوزهره، محمد (1976 م)؛ تاریخ المذاهب الفقهیة فی الاسلام؛ مترجم: عبدالقادر شنر؛ استانبول: [بی‌نا].
ابوعون، ناصر (2014 م)؛ فلسفة الحکم و دولة المؤسسات فی عمان؛ اردن: دار الکنوز المعرفیة.
ارشوم، مصطفی بن حمو (2013 م)؛ القواعد الفقهیة عند الاباضیة؛ عمان: وزارة الأوقاف و الشئون الدینیة.
ازکوی، سرحان بن سعید (1407 ق)؛ تاریخ عمان، المقتبس من کتاب کشف الغمة الجامع لاخبار الأمة؛ تحقیق: عبدالمجید حسیب قیسی؛ مسقط: وزارة التراث.
اغبری، اسماعیل بن صالح بن حمدان (2013 م)؛ المدخل الی الفقه الاباضی؛ سیب: مکتبة الضامری.
باباس فانش، لیندا (2016 م)؛ عمان فجر جدید؛ ترجمة: ناصر بن سعید بن احمد الکندی؛ عمان: مکتب مستشار جلالة السلطان للشؤون الثقافیه.
بارونی، ابوربیع سلیمان (1357 ق)؛ مختصر تاریخ اباضیة؛ تونس: مکتبة لاستقامه.
بارونی، سلیمان بن عبدالله [بی‌تا]؛ الازهار الریاضیة فی أئمة و ملوک الاباضیة؛ عمان: مطبعة الازهار البارونیة.
البلاذری، ابوالعباس احمد بن یحیی بن جابر (1407 ق)؛ فتوح البلدان؛ به کوشش: عبدالله انیس الطباع و عمر انیس الطباع؛ بیروت: مؤسسة المعارف.
البلیک، عماد (2015 م)؛ السیاسة الخارجیة العمانیة؛ عمان: موسسة عمان للصحافة والنشر.
تاریوردی، حسن و صمد قائم‌پناه (1396 ش)؛ «عوامل مؤثر در گسترش روابط ایران و عمان»؛ مجله پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، دوره هشتم، ش30.
جنکیر، خدیجه (2018 م)؛ عمان السلطان قابوس؛ ترجمة: محمد زاهد جول؛ عمان: [بی‌نا].
جهلان، عدون (1991 م)؛ الفکر السیاسی عند الاباضیة؛ عمان: مکتبة الضامری.
چمنکار، محمدجعفر (1392 ش)؛ «چالش‌های قومی و سیاست اصلاحات در عمان»؛ فصلنامه مطالعات خاورمیانه، س 20.
حجازی، عبدالرحمن عثمان (2000 م)؛ تطوّر الفکر التربوی الاباضی فی شمال الافریقی؛ بیروت: مکتبة العصریة.
خانی‌پور، ام‌البنین [بی‌تا]؛ نظام آموزشی عمان؛ تهران: سازمان آموزش فنی وحرفه‌ای.
خلیفات، عوض محمد (1988 م)؛ الاصول التاریخیة للفرقة الاباضیة؛ عمان: وزارة التراث القومی و الثقافة.
خلیلی، احمد بن حمد (1988 م)؛ الحق الدامق؛ مسقط: مطابع النهضة.
رشوان، عاصم (2015 م)؛ قابوس سلطان ام صاحب رسالة؛ عمان: [بی‌نا].
شماخی، احمد بن سعید (1353 ق)؛ مقدمة التوحید و شروحها؛ القاهرة: [بی‌نا].
_____________ [بی‌تا]؛ مقدمة التوحید؛ القاهرة: دار الکتب المصریة.
ضیایی، علی‌اکبر (1390 ش)؛ تاریخ و اعتقادات اباضیه؛ قم: نشر ادیان.
_____________ (2003 م)؛ معجم مصادر الاباضیة؛ تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
عادلی، سیدمرتضی (1397 ش)؛ «بررسی وضعیت جریان اباضیه در دوره معاصر»؛ فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، ش 20.
قاسمی، ابراهیم (1402 ق)؛ اباضیه معاصر؛ پایه‌های نظری، نهادهای دینی؛ قم: نشر ادیان.
القیسی، عبدالمجید حسیب [بی‌تا]؛ تاریخ عمان (المقتبس من کتاب کشف الغمة الجامع لاخبار الأمة)؛ سلطنة عمان: وزارة التراث القومی و الثقاقة.
المرهوبی، عامر علی عمیر (1980 م)؛ عمان قبل و بعد الاسلام؛ عمان: وزارت التراث القومی و الثقافه.
معمر، علی یحیی (1964 م)؛ الاباضیة فی موکب التاریخ؛ القاهرة: مکتبة وهبة.
_____________ (1976 م)؛ الاباضیة بین الفرق الاسلامیة؛ القاهرة: مکتبة وهبة.
_____________ (2000 م)؛ الاباضیة مذهب اسلامی معتدل؛ سیب: مکتبة الضامری.
یگانه، عباس (1374 ش)؛ کتاب سبز عمان؛ تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار