نسب خلیفه‌ی نخست فاطمی از نگاه نسب شناسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب

2 دانشجوی دکتری رشته تاریخ تشیع، مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره)

چکیده

گرچه نسب‌شناسان قبل از شکل‌گیری فاطمیان درباره نسل محمد بن اسماعیل به دلیل فعالیت زیرزمینی اسماعیلیان اطلاعات اندکی به دست می‌دهند، اما با برپایی حکومت فاطمیان در شمال آفریقا، نسب‌شناسان به نسب خلفای فاطمی توجه کردند و با اینکه خلفای عباسی نسب آنان مخدوش می‌دانستند، اما همه نسب‌شناسان نسب خلفای فاطمی را پذیرفته‌اند و آنها را فرزندان محمد بن اسماعیل دانسته‌اند، ولی عمدتاً از اینکه نسب نخستین خلیفة فاطمی به کدام یک از فرزندان محمد بن اسماعیل می‌رسد طفره رفته، در این زمینه تشتت فراوانی دارند. بنابراین، نسب‌شناسان اصل نسب خلفای فاطمی را تأیید کرده، فاطمیان را از اولاد حضرت فاطمه (س) معرفی کرده‌اند، اما درباره اینکه از کدام فرزند محمد بن اسماعیل هستند توافقی میان آنها وجود ندارد.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ancestry of the First Fatemid Caliph from Viewpoint of Genealogists

نویسندگان [English]

  • Mehdi Farmanian 1
  • Seyyed Alireza Alemi 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic theological Denominations, University of Religions and Denominations
2 Ph.D. candidate in History of Shia, Imam Khomeini Higher education Institute
چکیده [English]

Before the formation of Fatemids, genealogists knew a little about lineage of Mohammad Ibn Ismail, because Ismailis' activities were clandestine. But after the establishment of Fatemids government in north Africa, genealogist paid attention to ancestry of Fatemid Caliphs. Although Abbasi Caliphs know Fatemid caliphs' ancestry as altered, but all genealogists have confirmed Fatemid Caliphs' ancestry and know them as descendants of Mohammad Ibn Ismail; however they have prevaricated to declare that to which one of Mohammad Ibn Ismails descendants the lineage of the first Ftemid chaliph goes; there are a lot of disputes in this case. Therefore genealogists have basically confirmed Fatemid caliphs' ancestry and introduce Fatemids as descendants of Hazrat Fatima (s); but there is no agreement between them on the question that which offspring of Mohammad Ibn Ismail they have been descended from.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ancestry
  • Fatemids
  • Obeidollah Mahdi
  • genealogists
  • Mohammad Ibn Ismail
ابن خلدون (1408). تاریخ ابن خلدون، بیروت: دار الفکر.
ابن طباطبا، ابراهیم بن ناصر (1388). منتقلة الطالبیة، نجف: مطبعة الحیدریة.
ابن عنبه (1417). عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، قم: مؤسسه انصاریان.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1407). البدایة و النهایة، بیروت: دارالفکر.
ابن واصل، محمد بن سالم (1963). مفرج الکروب فی اخبار بنی ایوب، قاهره.
ابن‌طقطقی حسنی، محمد بن تاج الدین (1418). الاصیلی فی انساب الطالبیین، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
اندلسی، ابن حزم (1403). جمهرة انساب العرب، بیروت: دار الکتب العلمیة.
اندلسی، ابن حزم (1420). الفصل فی الملل والاهواء و النحل، بیروت: دارالکتب العلمیة.
بخاری، ابی نصر (1413). سر السلسلة العلویة، قم: انتشارات شریف رضی.
بردی، یوسف ابن تغری (1375). النجوم الزاهرة، قاهره: دارالکتب المصریه.
بیهقی (ابن‌فندق)، علی بن ابی القاسم (1410). لباب الانساب والالقاب والاعقاب، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
الحسنی، یحیی بن طباطبا (1997). اربع مخطوطات فی انساب اهل البیت: ابناء الامام فی مصر والشام، دمشق: دارالکنان.
الحسینی المدنی، ضامن بن شدقم (1420). تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة ‌الاطهار، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
حسینی سمرقندی، حسین بن عبدالله (بی‌تا). انساب الطالبیین، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
دفتری، فرهاد (1375). تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه: فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان روز.
الزبیری، مصعب (1953). نسب قریش، بی‌جا: دار المعارف.
سمعانی، عبدالکریم بن محمد (1382). الانساب، هند، حیدرآباد دکن، دایرة المعارف العثمانیة.
صفری، نعمت‌الله؛ عالمی، سید محمدرضا (1390). «کتاب‌شناسی انساب‌نگاری اسلامی تا قرن هفتم»، در: فصل‌نامه سخن تاریخ، ش15، ص43-75.
طبری، محمد بن جریر (1368). تاریخ طبری، بیروت: دار التراث، ج10.
طوسی، محمد بن حسن (1416). فهرست، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
العبیدلی، محمد بن جعفر (1413). تهذیب الانساب و نهایة الاعقاب، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
عقیقی، یحیی بن حسن (1382). المعقبین من ولد امیر المؤمنین، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
علوی، علی بن محمد (1409). المجدی فی انساب الطالبیین، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
فخرالدین رازی، محمد بن عمر (1409). الشجرة المبارکة فی انساب الطالبیة،‌ قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
القطب، محمد علی (1423). الفاطیمون بین صحة النسب و تزویر التاریخ، بیروت: المکتبة العصریة.
قلقشندی، احمد بن علی (1397). نهایة الارب فی معرفة ‌انساب العرب، بیروت: دار الکتب العلمیة.
کلبی غرناطی، محمد بن محمد (1431). الانوار فی نسب آل النبی المختار، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
مروزی ازورقانی، اسماعیل بن حسین (1409). الفخری فی انساب الطالبیین، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.
مقریزی، احمد بن علی (1422). اتعاظ الحنفا باخبار ائمة الفاطمیین الخلفا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی (1417). رجال، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
الندیم بغدادی، محمد بن اسحاق (بی‌تا). فهرست ابن ندیم، بی‌جا: بی‌نا.
نویری، احمد بن عبدالوهاب (1984). نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره: بی‌نا.
الواسطی، عبیدالله (1433). بحر الانساب، بیروت: مؤسسة البلاغ.
همدانی، حسین (1958). فی نسب الخلفاء الفاطمیین، قاهره.
الیمانی الموسوی، محمد کاظم بن ابی الفتوح (1377). النفحة العنبریة فی انساب خیر البریة، قم: کتاب‌خانه مرعشی نجفی.