تحلیل تطبیقی جایگاه و کارکرد روایات سبب نزول در تفاسیر المنار و الفرقان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین المللی امام خمینی ره قزوین

چکیده

در تفسیر برخی آیات، معنای آیه از ساخت زبانی و بافتی آن استخراج نمی‌شود، بلکه از معارف برون از متن دینی طلب می‌شود؛ لذا روایات و اخبار سبب نزول، از منابع خارجی مهم و جهت‌دهندهٔ کار مفسر در تعیین مراد خداوند است. در تفاسیر امروزی، از جمله المنار و الفرقان، نقش روایات سبب نزول کمتر شده است. این پژوهش با روش توصیفی‌‌تحلیلی، جایگاه و کارکرد روایات سبب نزول را در این دو تفسیر، به شکل تطبیقی کاویده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد به دلایلی همچون توجه به وحدت موضوعی سوره، عقل‌گرایی در فهم آیات، حجت‌نبودن گفتار صحابه و تابعان، اجتهاد آنان در روایات، نقل به معنا شدن روایات سبب نزول، ضعف سندی و متنی روایات، و ... رویکرد این تفاسیر به روایات سبب نزول، تقریباً منفی است. تبیین تأثیر این رویکرد در چگونگی و کیفیت نقل روایات سبب نزول و نیز کارکرد این روایات در  دو تفسیر مذکور، از دیگر مسائلی است که در این تحقیق بحث شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theological and Political Pathology of Islamic Unity in Iran: Dichotomy of Radicalism and Secularism

نویسنده [English]

  • Mohammad Molavi
* Assistant Professor, Faculty of Quran and Hadith Sciences, Imam Khomeini International University, Correspondent Author
چکیده [English]

It has been discussed about the concept of Islamic unity in Iran, from Qajar era to now. This concept formed with a field of religious awareness and in response to the West and Colonialism in the new era. At first, Islamic unity grew up in the Indian subcontinent, and then, in Ottoman Empire and Iran. This concept in connection with conceptual triangle; Degeneration, Superstitions, Monotheism, was perused in Iran. However, it preserved its main attributes, in connection with this plan and extension in the Muslim World. The main attribution of this discussion, plan and its extension in theological context was under the conceptual dichotomy of Radicalism / Secularism that made it inefficient.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Asbab Nuzoul Hadiths
  • al-Manar
  • al-Furghan
  • Abduh
  • Rashid Reza
  • Sadeghi Tehrani
قرآن کریم.
ایوب، حسن (1425). الحدیث فی علوم القرآن والحدیث، بی‌جا: دار السلام، الطبعة الثانیة.
رشید رضا، محمد (1990). تفسیر المنار، مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
رومی، فهد بن عبدالرحمن (1403). منهج المدرسة العقلیة الحدیثة فی التفسیر، بیروت: مؤسسة الرسالة.
زرقانی، محمد عبدالعظیم (بی‌تا). مناهل العرفان فی علوم القرآن، بی‌جا: دار احیاء التراث العربی.
سیوطی، جلال‌الدین (1421). الإتقان فی علوم القرآن‌، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثانیة. ‌
صادقی تهرانی، محمد (1365). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن والسنة، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
صادقی تهرانی، محمد (1380-1381). گفت‌وگو، در: مجلهٔ بینات، ش30-33.
طباطبایی، محمدحسین (1353). قرآن در اسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم.
طباطبایی، محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم.
غازی، عنایة (1411). اسباب النزول القرآنی، بیروت: دار الجیل.
قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ اول.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
معرفت، محمدهادی (1415). التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ دوم.
واحدی، علی بن احمد (1411). اسباب نزول القرآن، تحقیق: کمال بیسونی زغلول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
هاشمی، سید حسین (1374 الف). «روش تفسیری الفرقان در اسباب نزول»، در: پژوهش‌های قرآنی، ش2، ص227-252.
هاشمی، سید حسین (1374 ب). «سبک‌شناسی مفسران در اسباب نزول: اسباب نزول در تفسیر المنار»، در: پژوهش‌های قرآنی، ش1، ص135-182.