خاستگاه و جایگاه مسلک آتش‌بیگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

چکیده

اهل حق را گذشته از برخی ریشه‌ها و گرایش‌ها، می‌زیبد روندی کهن و بالیده بر بستر اسلام بدانیم که بسامدی از پندار و کردارشان نشان از اندیشه‌های شیعی دارد. با اینکه همه دسته‌های خاندانی آنان را به نام یکسان اهل حق دیده و داوری کرده‌اند و گونه‌ای از هموندی را میانشان با دیگر ادیان بازگفته‌اند، راستی را، به نوشتار خواندن اندیشه‌های آنان هویدای یافته‌های ژرف‌تری است. پژوهش پیشا روی بر آن است تا نشان دهد که آتش‌بیگیان یکی از دوده‌های یازده‌گانه این گروهند که افزون بر جای داشتن در میان باورداشته‌های اهل حق، در بنیاد باورها بر مذهب شیعه دوازده‌امامی بوده، می‌کوشند تا با پیمایش لایه‌های اخلاق و عرفان از راه ویرایی (تمرکز) بر آموزه‌های امام علی به حقیقت دست یازند. افزون بر آن، جستار از نام‌واژه، خاستگاه و پیوند آنان با اهل حق و مشعشعیان نشان می‌برد. این کاوش در تلاش است تا به شیوه گزارشی ـ پردازشی بنمایاند که اینان کیانند، در کجایند و بر چیستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ātashbaygīs: Their Origin and the Place of their School

نویسنده [English]

  • Ardashir Munazzami
Assistant professor, Department of Islamic Doctrines, University of Lorestan, Khorram Abad, Iran
چکیده [English]

Aside from some of their roots and tendencies, it is right to consider People of the Truth (Ahl al-Ḥaqq) as an old strand of Islam, some of whose thoughts and practices have Shiite traces. Although all of their groups of families have been similarly considered and judged as “People of the Truth” and are said to have affinities with other religions, a reading of their written thoughts reveals deeper findings, indeed. This paper seeks to show that Ātashbaygīs are one of the eleven families of the People of the Truth: while they believe in doctrines traditionally held by the People of the Truth, their fundamental beliefs are based on Twelver Shiism. They seek to obtain the truth by surveying the layers of ethics and mysticism via reflections on Imam ‘Ali’s teachings. Moreover, the inquiry indicates their naming, origin, and connection with the People of the Truth and Musha‘sha‘iyya. The paper deploys a descriptive-analytic approach to show who they are, where they are, and what they believe.

کلیدواژه‌ها [English]

  • People of the Truth (Ahl al-Ḥaqq)
  • Ātashbaygīs
  • Lak
  • Lorestan
  • Kermanshah
اسمارت، نینیان (1388)، تجربه دینی بشر، ترجمان مرتضی گودرزی، تهران: سمت.
افضلی شاه‌ابراهیمی، سیدقاسم (2011م)، سیری به سوی خاندان سید محمد گوره سوار، به کوشش سید مسعود افضلی شاه‌ابراهیمی، عراق ـ اربیل: چاپخانه روژ هلات، چاپ اول.
الهی، نورعلی (1342)، برهان الحق، تهران: بهمن، چاپ اول.
 امان‌الهی بهاروند، دکتر سکندر (1370)، جغرافیای لرستان، خرم‌آباد: پوریا، چاپ اول.
انیس، الدکتور ابراهیم (1392)، المعجم الوسیط، استانبول: المکتبه الاولی، چاپ اول.
چراغپوریان، سیدکیومرث (1389)، حضرت خان الماس، تهران: ایمان، چاپ اول.
حاجی‌زاده، یدالله و محمدحسین دانش‌کیا (1391)، تاریخ امامان معصوم، قم: معارف، چاپ اول.
حاجی‌زاده، یدالله (1394)، غالیان و شیوه‌های برخورد امامان معصوم با ایشان، قم: معارف، چاپ اول.
حسنوند، رضا (1390)، واژه نامه مختصر لکی، خرم‌آباد: سیفا، چاپ اول.
الحویزی المشعشعی، علامه السید شبر بن‌محمد بن‌ثنوان (1387)، الذخیره فی العقبی فی موده ذوی القربی، تحقیق السید مهدی الرجایی، قم: مکتبه آیت‌الله المرعشی النجفی، چاپ اول.
خدابنده، عبدالله (1388)، شناخت فرقه اهل حق، تهران: امیر کبیر، چاپ سوم.
خواجه الدین، سید محمدعلی (1349)، سرسپردگان (تاریخ و شرح عقاید دینی اهل حق)، تهران: کتابخانه منوچهری، چاپ دوم.
دهخدا، علی‌اکبر (1372)، لغتنامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول.
رازی، ابوحاتم (1390)، گرایش‌ها و مذاهب اسلامی (الزینه)، ترجمه علی آقانوری، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ دوم.
رامین، علی و کامران فانی و محمدعلی سادات (1389)، دانشنامه دانش گستر، تهران: دانش‌گستر روز، چاپ اول.
زرین‌کوب، دکتر عبدالحسین (1369الف)، ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم.
سجادی، سیدجعفر (1379)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران: کومش، چاپ چهارم.
سلطانی، محمدعلی (1384)، تاریخ خاندان‌های حقیقت و مشاهیر متأخر اهل حق در کرمانشاه، تهران: شهدا، چاپ سوم.
صابری، حسین (1389)، تاریخ فرق اسلامی، تهران: سمت، چاپ ششم.
صدر حاج سیدجوادی، احمد و کامران فانی، بهاءالدین خرمشاهی (1391)، دایره المعارف تشیع، تهران: حکمت، چاپ اول.
صدری افشار، غلام‌حسین و نسرین و نسترن حکمی (1393)، دائره المعارف اسلامی، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ سوم.
صرفی‌پور، محمدتقی (1390)، نظر اسلام درباره دراویش و صوفیه، قم: وفا، چاپ اول.
صفی‌زاده (بورکه‌یی)، صدیق (1387)، اهل حق، تهران: حروفیه، چاپ اول.
عدالت‌نژاد، سعید (1393)، راهنمای نگارش پژوهش دانشگاهی، تهران: نیلوفر، چاپ اول.
غضنفری امرایی، اسفندیار (1387)، شرح دیوان ملاپریشان، به کوشش اسعد غضنفری، خرم‌آباد: شاپورخواست، چاپ اول.
فضایی، یوسف (1390)، دایره المعارف مذاهب اسلامی و ادیان ایرانی، تهران: پویان فرنگار، چاپ اول.
قبادی، اسماعیل (1375)، «اصول و اعتقاد اهل حق»، مجله کلام اسلامی، شماره 18، ص48ـ60.
کسروی، احمد (1373)، تاریخ پانصد ساله خوزستان، تهران: بهمن، چاپ اول.
گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه (1389)، تاریخ تشیع، قم: سبحان، چاپ سوم.
مالامیری کجوری، احمد (1376)، اهل حق، قم: سپهر، چاپ اول.
محرر، ایرج (1384)، پیوند واژه‌های لری با دیگر زبان‌های آریایی، تهران: چاپ بلخ، چاپ اول.
محمدی، محمد (1384)، اهل حق (تاریخچه، عقاید، فقه)، تهران: پازینه، چاپ اول.
مدرسی چهاردهی، نورالدین (1368)، خاکسار و اهل حق، تهران: اشراقی، چاپ چهارم.
مدرسی چهاردهی، نورالدین (1352)، «سلسله خاکسار»، مجله وحید، شماره 120، ص 968.
مستنبط، سید احمد (1384)، القطره، قم: حاذق، چاپ پنجم.
المشعشعی، السید محمد بن‌فلاح (بی‌تا)، کلام المهدی (نسخه خطی)، 10222، تهران: کتابخانه مجلس شورای ملی.
مشکور، محمدجواد (1373)، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ دوم.
البستانی، فواد افرام (1364)، منجد الطلاب، محمد بندر ریگی، تهران: اسلامی، چاپ چهارم.
معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چاپ نوبت بیست و پنجم.
موبد شهرزادی، رستم (1386)، واژه نامه پازند، تهران: فروهر.
موحدیان عطار، علی (1388)، مفهوم عرفان، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ اول.
نجف‌زاده قبادی، امیدعلی (1359)، مردم‌شناسی قوم لک، تهران: واژگان، چاپ اول.
نصر، سیدحسین (1387)، آرمان‌ها و واقعیت‌های اسلام، ترجمه شهاب‌الدین عباسی، تهران: دفتر نشر و پژوهش سهروردی، چاپ دوم.
هیوم، رابرت (1369)، ادیان زنده جهان، ترجمه دکتر عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول.