بررسی آرای متکلمان فریقین درباره سحر شدن پیامبر(ص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 دانشیار گروه آموزشی معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

چکیده

 مسحور شدن پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص) ــ طبق بعضی از روایات ــ به جادوی لبید بن‌اعصم یهودی از موضوعات اختلافی میان علمای مسلمان است. از آنجا که اعتقاد به نزاهت پیامبر از هرگونه نقص، از جمله سحر، شاکله ایمان هر مسلمان است، باید دید که علمای مذاهب اسلامی از منظر کلامی چه پاسخی به مسحور شدن پیامبر داده‌اند. موافقان سحر پیامبر (ص) با استناد به برخی روایات، تأثیر سحر بر جسم حضرت را منافی شأن نبوت ندانسته‌اند؛ اما از نظر مخالفان، این احادیث مخالف قرآن و خبر واحدی هستند که در عقاید نمی‌توان به آنها تمسک جست. در این مقاله ضمن آشنایی با دیدگاه علمای شیعه و سنی در مسئله مسحور شدن نبی، سخن موافقان نقد شده است. می‌توان گفت بنا بر دلایلی چون مخالف با قرآن بودن، عصمت پیامبر و مکی بودن معوذتین، اثبات مسحور شدن پیامبر، نه ثبوت آن، مشکل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Consideration of the Views of Shiite and Sunni Theologians concerning the Prophet’s Bewitchment

نویسندگان [English]

  • Sayyid Hamzih Abdullahzadih 1
  • Sayyid Husayn Sayyid Musavi 2
  • Sayyid Muhammad Murtazavi 2
1 PhD student, Teaching Islamic Doctrines, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
2 Associate professor, Department of Teaching Islamic Doctrines, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Whether the Prophet of Islam Muhammad was bewitched by Lubayd ibn A‘sam the Jewish—as narrated in some hadiths—is a conversial issue among Muslim scholars. Since it is an essential Islamic belief that the Prophet is pure from any flaws, including impacts of magic, we should see how scholars of Islamic denominations have offered theological responses to the story. Those who accept the story as plausible make resort to certain hadiths to show that the impact of magic on the Prophet’s body does not contradict his status as a prophet. On the other hand, others believe that such stories are contrary to the Qur’an, and thus, they count as khabar al-wāḥid (a hadith transmitted only by one person or very few people), which is not reliable as a ground for beliefs. In this paper, we introduce the views of Shiite and Sunni scholars concerning the story, and criticize proponents of the Prophet’s bewitchment. Thus, it is hard to demonstrate that the Prophet was bewitched, because it is incompatible with the Qur’an and the Prophet’s infallibility (‘iṣma). Moreover, Mu‘wwadhatayn (verses of refuge according to which the Prophet was immune from spells) were revealed in Mecca.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Prophet’s bewitchment
  • Lubayd ibn A‘sam
  • Infallibility (‘iṣma)
  • Sunnis and Shi‘as
آلوسی، سید محمود (1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانى، تحقیق على عبدالبارى عطیه، بیروت: دارالکتب العلمیه چاپ اول.
ابن­ماجه، محمد (بی­تا)، سنن ابن­ماجه، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار الفکر.
رازى، ابوالفتوح حسین بن‌على (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، چاپ اول.
بروجردى، سید مهدى بحرالعلوم (1405ق)، الفوائد الرجالیة، 4 جلد، تهران: مکتبة الصادق، چاپ اول.
بخاری، محمد بن‌إسماعیل (1407/1987)، صحیح البخاری، تحقیق د. مصطفى دیب البغا، بیروت ـ الیمامه: دار ابن‌کثیر، چاپ سوم.
بیضاوى، عبدالله بن‌عمر (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوى)، تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشلى، ‏ بیروت: دار احیاء التراث العربى، چاپ اول.
تسترى، ابومحمد سهل بن‌عبدالله (1423ق)، تفسیر التسترى، بیروت: منشورات محمدعلى بیضون / دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
حسن‌زاده آملى، حسن (1381ش)، هزار و یک کلمه، 7جلد، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
حسنی، هاشم معروف (1981م)، سیرة المصطفی، بیروت: دارالقلم، چاپ دوم.
حلى، حسن بن‌على بن‌داود (1383ق)، رجال ابن‌داود، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
جصاص، احمد بن‌على (1405ق)، احکام القرآن (جصاص)، بیروت: دار احیاء التراث العربى، چاپ
اول.
جوادی آملی، عبدالله (1383ش)، تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ دوم.
خطیب، عبدالکریم (بی‌تا)، التفسیر القرآنى للقرآن، بیروت: دار الفکر العربی، چاپ اول.
خویى، سید ابو القاسم موسوى (بی‌تا)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، 24 جلد، بی‌جا.
راغب اصفهانى، حسین بن‌محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، چاپ اول.
شهید ثانى، زین‌الدین بن‌على (1410)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتابفروشى داورى، چاپ اول.
سخاوی، شمس‌الدین (1417)، فی المغیث شرح الفیة الحدیث، بیروت: دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
سید قطب، بن‌ابراهیم شاذلی (1412ق)، فى ظلال القرآن، بیروت ـ قاهره: دارالشروق، چاپ هفدهم.
سیوطی، عبدالرحمن بن‌ابى‏بکر (1420)، تدریب الراوی فی شرح تقریب النووی، بیروت: دارالفکر.
 سیوطى، عبدالرحمن بن‌ابى‏بکر (1404ق)، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى، چاپ اول.
صادقى تهرانى، محمد (1365ش)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، قم: انتشارات فرهنگ اسلامى، چاپ دوم.
طباطبایى، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم.
طبرسى، فضل بن‌حسن (1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم.
 طوسى، ابوجعفر محمد بن‌حسن (1407ق)، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول.
طوسى، ابوجعفر محمد بن‌حسن (بی‌تا)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى، چاپ اول.
عروسى حویزى، عبدعلى بن‌جمعه (1415ق)، تفسیر نور الثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم.
 فخر رازى، محمد بن‌عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم.
فراهیدى، خلیل بن‌احمد (1409ق)، کتاب العین، قم، چاپ دوم.
فیض کاشانى، ملا محسن (1418ق)، الأصفى فى تفسیر القرآن، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ اول.
قاسمى، محمد جمال‌الدین (1418ق)، محاسن التأویل (تفسیر القاسمى)، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
قرطبى، محمد بن‌احمد (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چاپ اول.
قزلباش، محمد عارف حیدر و جوادی، قاسم (1390)، «بررسی سندی جریان سحر النبی در جوامع حدیثی اهل سنت»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی،  سال نهم، شماره 35، بهار.
قمى مشهدى، محمد بن‌محمدرضا (1368ش)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، چاپ اول.
کاشانى، ملا فتح‌الله (1336ش)، تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، تهران: کتابفروشى محمد حسن علمى، چاپ سوم.
کاشف‌الغطا، جعفر (1420ق)، شرح الشیخ جعفر على قواعد العلاّمة ابن‌المطهر، مؤسسه کاشف الغطا ـ الذخائر.
کوفى، فرات بن‌ابراهیم (1410ق)، تفسیر فرات الکوفی، تهران: مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی، چاپ اول.
گنابادى، سلطان محمد (1408ق)، تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
مازندرانى، ابن‌شهرآشوب رشیدالدین محمد بن‌على (1380ق)، معالم العلماء، نجف اشرف: منشورات المطبعة الحیدریة، چاپ اول.
مازندرانى، ابن‌شهرآشوب رشیدالدین محمد بن‌على (1379ق)، مناقب آل أبی‌طالب علیهم‌السلام، قم: علامه، چاپ اول.
مراغى، احمد بن‌مصطفى (بی‌تا)، تفسیر المراغى، بیروت: داراحیاء التراث العربى، چاپ اول.
مسلم (1419)، صحیح مسلم، ج1، ریاض: بیت الافکار الدولیه.
مجلسى، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، 111جلد، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
مصطفی، حسین (بی‌تا)، الاسرائیلیات فی التراث الاسلامی، بی‌جا: بی‌نا.
مصطفوى، حسن (1430ق)، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، بیروت ـ قاهره ـ لندن، چاپ سوم.
مغربى، نعمان بن‌محمد (1385ق)، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ دوم.
مغنیه، علامه محمد جواد (1390ش)، تفسیر کاشف، ترجمه موسی دانش، مرکز چاپ نشر دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان.
مکارم شیرازى، ناصر (1374ش)، تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة‏، چاپ اول.
نجاشى، ابوالحسن احمد بن‌على (1407ق)، رجال النجاشی، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
نجفى، محمدحسن (1421ق)، ‌جواهر الکلام (فی ثوبه الجدید)، محقق/ مصحح جمعى از پژوهشگران مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامى‌، قم: مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامى، چاپ اول‌.
نجفى، محمدحسن (بی‌تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تحقیق و تصحیح، عباس قوچانى، على آخوندى‌، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
نسائی، احمد بن‌علی (1411/1991)، السنن الکبرى، تحقیق د. عبدالغفار سلیمان البنداری، سید کسروی، حسن، بیروت:‌ دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
نصری، عبدالله (1376ش)، مبانی رسالت انبیا در قرآن، تهران: انتشارات سروش.
نیشابورى، نظام‌الدین حسن بن‌محمد (1416ق)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ اول.