ضوابط تکفیر از دیدگاه فقه شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشیار گروه مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

3 دانشیار گروه تبلیغ و ارتباطات، مجتمع عالی بنت‌الهدی، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

4 استادیار گروه فقه، مجتمع عالی بنت‌الهدی، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر، به علت مقابله شیعه با جریان‌های تکفیری و تأکید بر تقریب و وحدت امت اسلامی، عده‌ای با تفکر افراطی تکفیری، برای تخریب شیعه، این مذهب را به تفکر تکفیری متهم کرده، و راهبرد شیعه‌هراسی را در دستور کار خویش قرار داده‌اند. یکی از دلایل مهم این اتهام، توهم تلازم اعتقاد به امامت، به عنوان اصلی از اصول دین، با کفر مخالفان آن است. در این پژوهش با روش توصیفی­تحلیلی، با استفاده از سیره نظری و عملی اهل بیت (ع)، ضوابط تکفیر از دیدگاه شیعه تبیین شده که عبارت­اند از: انکار سه اصل توحید، نبوت و معاد، ضروریات و احکام قطعی دین با شرایط خاص و فقدان موانع. با تبیین این مقدمات، این نتیجه به دست آمده است که شیعیان به اسلام اظهارکنندگان به شهادتین (به غیر از نواصب و غالیان) اعتقاد دارند و نسبت‌دادن اتهام تفکر تکفیری به شیعه، غیرعالمانه و مغرضانه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Criteria of Takfir from the view point of Shi'a jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Nasrin Mianji 1
  • mehdi farmanian 2
  • Mahmood Ahmadi 3
  • Khalid Ghafoori 4
1 PhD student, theological denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Associate professor, Department of theological denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Associate professor, Department of Propagation and Relations, Bent Al- Hoda Higher education Complex, Jami'a Al-Mustafa Al-Alamiah, Qom, Iran
4 Assistant professor, Department of Jurisprudence, Bent Al- Hoda Higher education Complex, Jami'a Al-Mustafa Al-Alamiah, Qom, Iran
چکیده [English]

During recent years, due to confrontation of Shi'a with Takfiri movements and emphasis on proximity among Islamic Sects, some people holding extremist Takfiri thought aiming at ruining Shi'a have accused this sect of holding Takfiri idea and have put Shi'aphobia in their agenda. One of the most significant reasons behind this accusation is falsely equating the belief in Imamate as a principle of religion with atheism of those who reject this belief. In this survey, applying descriptive-analytical approach and using theoretical and practical lifestyle of the household of the Holy Prophet, criteria of Takfir from the view point of Shi'a is illustrated which include: denying three principles of Unity of God, Prophecy and The Resurrection, necessities and certain rules of religion in special circumstances and absence of obstacles. Illustrating these preliminary concepts, the obtained results is that the Shi'ites believe in the Islam in which those who declare Shahadatain (except Nasibis and Ghulat) believe and attributing Takfiri thought to Shi'ites is biases and not scholarly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Takfir
  • criteria of Takfir
  • motives of Takfir
  • conditions of Takfir
  • Shi'a

مراجع

قرآن کریم.
آشتیانی، سید جلال‌الدین (1381). شرح بر زاد المسافر، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم.
آملی جوادی، عبدالله (1389). شریعت در آینه معرفت،  قم: اسراء، چاپ پنجم.
آملی، محمدتقی (1380). مصباح الهدی، تهران، ناشر: مؤلف.
آملی، میرزا محمدتقی (1380). مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، تهران: مؤلف، ج3.
ابن اشعث، محمد بن محمد (بی‌تا). الجعفریات، تهران: مکتبة النینوى الحدیثة.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد بن علی (1378). عیون أخبار الرضا (ع)، تهران: نشر جهان، چاپ اول.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمّد بن علی (1413). من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات اسلامی.
ابن بابویه قمی (صدوق)، محمّد بن علی (1418). الهدایة فی الأصول والفروع: هدایة المتعلمین، مصحح: گروه پژوهش مؤسسه امام هادی (ع)، قم: مؤسسه امام هادی (ع).
ابن شهر آشوب، رشید الدین محمد بن علی (بی‌تا). مناقب آل أبی طالب، قم: علامه، ج3.
ابن منظور، محمد بن مکرم (بی‌تا). لسان العرب، بیروت: دار صادر، ج4.
اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، مصحح: آقامجتبی عراقی، ج3 و 13.
اصفهانی، سید ابوالحسن (1422). وسیلة النجاة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امینی، عبدالحسین (1416). الغدیر، قم: مرکز الغدیر، ج3.
انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین (1415). الطهارة، قم: کنگره جهانی بزرگ‌داشت شیخ اعظم انصاری، ج5.
جرجانی، سید ضیاء (1375). رسائل فارسی جرجانی، تحقیق: معصومه نورمحمدی، تهران: میراث مکتوب.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، ج1، 8 و 24.
حسینی تهرانی، سید محمدحسین (1423). معاد، مشهد: نور ملکوت قرآن.
حسینی زبیدی و دیگران (1414). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر.
حسینی سیستانی، سید علی (1422). المسائل المنتخبة، قم: دفتر آیت‌الله سیستانی.
 
حلی، حسن بن یوسف (1410). إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، مصحح: فارس حسون، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج2.
حلی، حسن بن یوسف (1413). نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، قم: مؤسسة آل البیت، ج3.
حلی، حسن بن یوسف (1419). نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، قم: مؤسسة آل البیت، ج1.
حلی، حسن بن یوسف (1420). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، مصحح: ابراهیم بهادری، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع).
حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1407). المعتبر فی شرح المختصر، مصحح: محمدعلی حیدری و دیگران، قم: سیدالشهداء، ج1.
حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1414). المسلک فی أصول الدین والرسالة الماتعیة، تحقیق: رضا استادی، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
حلّى، مقداد بن عبدالله سیورى (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع‌، قم: انتشارات آیت‌الله مرعشى نجفى.
سبزواری، سید عبد الأعلی (1413). مهذّب الأحکام فی بیان الحلال والحرام، قم: المنار، ج1.
سبزواری، هادی بن مهدی (1383). اسرار الحکم، قم: مطبوعات دینی.
سجادی، سید جعفر (1373). فرهنگ معارف اسلامی، تهران: دانشگاه تهران، ج1.
سعدی، ابوحبیب (1408). القاموس الفقهی: لغة و اصطلاح، دمشق: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
سیفی مازندرانی، علی اکبر (1415). دلیل التحریر الوسیلة فی الذبح والذباحة، قم: دفتر انتشرات اسلامی.
شافعی، عبد الملک عبد الرحمن (1427). الفکر التکفیری عند الشیعة: حقیقة ام افتراء؟ مصر: اسماعیلیه، مکتبة البخاری.
شعرانی، ابوالحسن (1419). تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، تهران: منشورات الاسلامیة، ج2.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1344). شرح أصول الکافی، تصحیح: محمد خواجوی، تحقیق: علی عابدی شاهرودی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ج4.
طباطبایی حکیم، سید محسن (1410). منهاج الصالحین، تعلیقات: سید محمد باقر صدر، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، ج3.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1409). العروة الوثقی، بیروت: الأعلمی للمطبوعات، ج1.
طبرسی، احمد بن علی (1381). الاحتجاج، ترجمه: جعفری، قم: اسلامیه.
طریحی، فخرالدین (1616). مجمع البحرین، تهران، مرتضوی، چاپ سوم.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1400). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی، مصحح: عباس قوچانی، علی آخوندی، بیروت: دار الکتاب العربی، ج41.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1407). الخلاف، قم: انتشارات اسلامی.
عبدالمنعم، محمود عبد الرحمن (بی‌تا). معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیة، مصر: دار الفضیلة.
فاضل موحدى ‌لنکرانى، محمد (1419). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة: المطهرات، تهران: مؤسسه عروج.
فاضل هندی، محمد بن حسن (1416). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام، مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم: انتشارات اسلامی، ج2 و 7.
فخر الدین رازی، محمد بن عمر (1413). اعتقادات فرق المسلمین والمشرکین، قاهره: مکتبة مدبولی.
کاشف الغطاء، محمد حسین (1416). أصل الشیعة و أصولها، بیروت: مؤسسة الأعلمی، الطبعة الرابعة.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، مصحح: علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج2 و 4.
مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج5.
مجلسی، محمد باقر (1413). بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج24.
مجلسی، محمد باقر (بی‌تا). حق الیقین، قم: انتشارات اسلامی.
مرعشی، نور الله (1409). إحقاق الحق و إزهاق الباطل، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1375). آموزش عقاید، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مغنیه، محمد جواد (1414). الجوامع والفوارق بین السنة والشیعة، بیروت: مؤسسة عز الدین.
مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبری (1413). المقنعة، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
مکارم شیرازی، ناصر (1434). کتاب النکاح، قم: مدرسة امام علی بن ابی طالب (ع).
موسوی اردبیلی، سید عبد الکریم (1427). فقه الحدود والتعزیرات، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1376). کتاب الطهارة، قم: چاپ‌خانه حکمت، ج3.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1421). کتاب الطهارة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، ج3.
موسوی خویی، سید ابو القاسم (1418). فقه الشیعة: کتاب الطهارة، قم: مؤسسه آفاق، ج2 و 8.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1418). التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم: تحت اشراف لطفی.
موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا (1413). نتائج الأفکار فی نجاسة الکفار، قم: دار القرآن الکریم.
میرداماد، محمد باقر (1381). مصنفات میر داماد، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
میرزای قمی، ابو القاسم (بی‌تا). غنائم الأیام فی مسائل الحلال والحرام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
میرزای قمی، ابو القاسم بن محمد بن حسن (1417). غنائم الایام فی مسائل الحلال والحرام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نجفی مالکی (کاشف الغطاء)، جعفر بن خضر (1413). شرح طهارة قواعد الأحکام، عراق: مؤسسة کاشف الغطاء.
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج3،  6، 30 و 41.
نراقی، ملامهدی (1369). أنیس الموحدین، تهران: الزهراء.
نوری، حسین بن محمد تقی (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مصحح: مؤسسة آل البیت (ع)، قم: مؤسسة آل البیت (ع)، ج11.
النوری، میرزا حسین (1408). مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسة آل البیت (ع)‌، ج6.
هاشمی شاهرودی، سید محمود (زیر نظر) (1426). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
همدانی نجفی، آقا رضا بن محمد هادی (1416). مصباح الفقیه، قم: الجعفریة لإحیاء التراث، ج7.
https://www.jamaran.news/
 
 
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار