تحلیل و ارزیابی مبانی معرفت‌شناختی سلفیه اخوانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه لرستان

چکیده

جنبش بزرگ اخوان‌المسلمین با مبانی اندیشه سیاسی اهل سنت، که برخاسته از تعلیم و تفکر بنیان‌گذارش، حسن البنّا، است، یکی از جریان‌های سلفی معتدل است که آرا و اندیشه‌های خاصی دارد. هرچند از لحاظ اعتقادی خود را سلفی معرفی می‌کند و دارای مبانی کلامی سلفیه است، اما معرفت‌شناسی‌اش در جهات مختلفی متفاوت با سایر جنبش‌های سلفیه است و همین باعث جدایی سلفیه اخوانی از آنها می‌شود. به همین دلیل فعالیت‌ها و رویکردهای آنان نقش تأثیرگذاری در موفقیت یا شکست تلاش‌های تقریبی دارد. نوشتار حاضر با روش توصیفی‌‌تحلیلی مبانی معرفت‌شناختی این جنبش را معرفی می‌کند. در معرفت‌شناسی، ابزار شناخت نزد ایشان محدود به نقل نیست بلکه فطرت، حس و تجربه، عقل، و کشف و شهود را نیز معتبر می‌دانند و برای هر کدام از منابع شناخت ارزش معینی قائل‌اند که ادله مقبول در عقلیات وجود دلایل نظری ضروری است؛ در حسیات، امور تجربه‌پذیر است؛ و در امور نقلی، نقل به روایت صحیح.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analytical Survey on Epistemological Principles of Ikhvani Salafism

نویسنده [English]

  • Habib Hatami Kankabood
Assistant Professor, Department of Islamic Culture. University of Lorestan
چکیده [English]

Having its roots in the Sunni political thoughts derived from Hassan al-Banna, the great founder of al-Ikhwan al-Muslimeen (Muslim Brotherhood), this movement is one of the moderate Salafi groups that holds specific positions and doctrines. Its epistemology, for instance, differs from other movement’s origins, making it different from the Salafi mainstream. As a result, Ikhvani’s activities and approaches has a great influence on the success or failure of the proximate attempts. This paper, employing a descriptive-analytical method of research, aims at introducing the principles of the movement’s epistemology. According to the findings of the paper, for Ikhvanis the medium of knowledge is not confined to Naghl (Narrations) but includes instinct, senses and experience, reason, and vision. They also put a specific value on each of them; for instance, they emphasize on the presence of theoretical justifications, experiential affairs, and authenticity of narration, regarding respectively reason, experience, and Naghl as the media of knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • al-Ikhwan al-Muslimeen
  • Salafism
  • Epistemology
  • Reason
  • Narration
  • Experience
  • Vision

مراجع

قرآن کریم.
البنّا، حسن (1358/1939). «إلی الذین لم یعرفونا ...»: در: مجلۀ النذیر، س2، ش3.
البنّا، حسن (1374). خـاطرات زندگی حسن البنّا، ترجمه: ایرج کرمانی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ چهارم.
البنّا، حسن (2010). من تفسیر البنّا للقرآن الکریم، جمع و اعداد: محمد ابئ عجور، قاهره: دار الکلمة للنشر والتوزیع، الطبعة الاولی.
البنّا، حسن (2013). مجموعة الرسائل فی العلوم الشرعیة، اعداد: محمد ابو عجور، قاهره: دار الکلمة للنشر والتوزیع، الطبعة الثانیة.
البنّا، حسن (بی‌تا). بین الامس والیوم، بیروت: مطابع عویدات.
بهرامی‌نیا، جلیل (1390). «دین و دعوت»، در: نشریه داخلی جماعت دعوت و اصلاح ایران، س1، ش2.
ترابی، حسن (1993). تجدید فکر اسلامی، مغرب: دار القرافی للنشر والتوزیع، الطبعة الاولی.
تمام، حسان (2010). تسلف اخوان، مصر: مکتبة الاسکندریة، وحدة الدراسات المستقبلة، الطبعة الاولی.
حامد أبو النصر، محمد (بی‌تا). حقیقة الخلاف بین الاخوان المسلمون و عبد الناصـر، بی‌جا: بی‌نا.
حوی، سعید (1984). المدخل إلی دعوة الاخوان ‌المسلمین، قاهره: مکتبة وهبة، الطبعة الثالثة.
حوی، سعید (1988). جولات فی الفقهین الکبیر والاکبر و اصولهما، بیروت: دار عمّار، الطبعة الاولی.
سید سابق، محمد (2000). العقائد الاسلامیة، قاهره: دار الفتح للاعلام العربی، الطبعة العاشرة.
عبدالحلیم محمود، علی (1411). وسائل التربیة عند اخوان ‌المسلمین، المنصورة: دار الوفاء للنشر والتوزیع، الطبعة الرابعة.
عبدالحلیم، محمود (بی‌تا). اخوان‌ المسلمین احداث صنعة التاریخ رؤیة من داخل، الاسکندریة: دار الدعوة، ج1.
عبدالحمید، صائب (2002). ابن تیمیه حیاته و عقائده، بیروت: الغدیر للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الثانیة.
عبدالعزیز، جمعه امین (1419). فهم الاسلام فی ظلال الاصول العشرین للامام الشهید حسن البنّا، قاهره: دار الدعوة للطبع والنشر والتوزیع، الطبعة الخامسة.
عبدالعزیز، جمعه امین (2003). الاخوان والمجتمع المصری والدولی، قاهره: دار التوزیع والنشر الاسلامیة، الطبعة الاولی.
عبده، محمد (بی‌تا). الاسلام بین العلم والمدنیة، قاهره: کلمات عربیة للترجمة والنشر.
عمارة، محمد (1427). معالم المشروع الحضاری فی فکر الامام الشهید حسن البنّا، قاهره: دار التوزیع والنشر الاسلامیة، الطبعة الاولی.
عودة، عبدالقادر (بی‌تا). التشریع الجنائی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، بیروت: دار الکتاب العربی، جزء اول.
عیسی عاشور، احمد (1983). نظرات فی السیرة للامام الشهید حسن البنّا، تونس: دار بوسلامة للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الاولی.
الغزالی، محمد (2005 الف). عقیدة المسلم، قاهره: دار النهضة للطباعة النشر والتوزیع، الطبعة الرابعة.
الغزالی، محمد (2005 ب). من هنا نعلم ...!، قاهره: نهضة مصر للطباعة النشر والتوزیع، الطبعة
الخامسة.
الغزالی، محمد (بی‌تا). رکائز الایمان بین العقل والقلب، قاهره: دار الشروق، الطبعة الاولی.
الغنوشی، راشد (1984). «حرکة الاتجاه الاسلامی بتونس»، در: مجله معرفة، س2، ش10.
قدری لطفی، محمد (1411). «وسائل التربیة عند الاخوان ‌المسلمین للدکتور علی عبدالحلیم محمود»، در: المسلم المعاصر، ش58.
قرضاوی، یوسف (1381). اخوان ‌المسلمین، هفتاد سال دعوت، تربیت و جهاد، ترجمه: عبدالعزیز سلیمی، تهران: نشر احسان، چاپ اول.
قرضاوی، یوسف (1388). عبادت در اسلام، ترجمه: محمد ستاری خرقانی، تهران: نشر احسان، چاپ چهارم.
قرضاوی، یوسف (1390). سنت: سرچشمه دانش و تمدن، ترجمه: عبدالعزیز سلیمی، تهران: نشر احسان.
قرضاوی، یوسف (1415). موقف الاسلام من الالهام والکشف و...، قاهره: مکتبة وهبة، الطبعة الاولی.
قرضاوی، یوسف (1992). التربیة الاسلامیة و مدرسة حسن البنّا، قاهره: مکتبة وهبة، الطبعة الثالثة.
قرضاوی، یوسف (1995). الحیاة الربانیة والعلم، قاهره: مکتبة وهبة، الطبعة الاولی.
قرضاوی، یوسف (1996). التوکل، عمان ـ اردن: دار الفرقان لنشر والتوزیع، الطبعة الاولی.
قرضاوی، یوسف (بی‌تا الف). الاسلام والعلمانیة وجهاً لوجه، قاهره: مکتبة وهبة، الطبعة الاولی.
قرضاوی، یوسف (بی‌تا ب). نقش ایمان در زندگی (الایمان والحیاة)، ترجمه و نگارش: فرزانه غفاری و محسن ناصری، بی‌جا: بی‌نا.
قطب، سید (1390). معالم فی الطریق (نشانه‌های راه)، ترجمه: محمود محمودی، تهران: نشر احسان، چاپ دوم.
قطب، سید (1993). معرکة الاسلام والرّأسمالیّه، قاهره: دار الشروق، الطبعة الثالث عشر.
قطب، سید (1995). العدالة الاجتماعیة فی الاسلام، قاهره: دار الشروق.
قطب، محمد (1408). فی النفس والمجتمع، قاهره: دار الشروق، الطبعة الثامنة.
قطب، محمد (1993). دراسات فی نفس الانسانیة، قاهره: دار الشروق، الطبعة العاشرة.
قطب، محمد (1994). العلمانیون والاسلام، قاهره: دار الشروق، الطبعة الاولی.
محسن، محمد (1407). من قتل حسن البنّا، قاهره: دار الشروق، الطبعة الثانیة.
مشهور، مصطفی (1388). مسائل بنیادین دعوت، ترجمه: محمد جبروتی، تهران: نشر احسان، چاپ اول.
مصباح، محمدتقی (1388). آموزش فلسفه، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، چاپ نهم، ج1.
مطهری، مرتضی (1377 الف). فطرت، تهران: صدرا، چاپ دهم.
مطهری، مرتضی (1377 ب). مسئله شناخت، تهران: صدرا، چاپ دوازدهم.
میشل، ریچارد (1374). تاریخ جمعیت اخوان‌المسلمین از آغاز تا امروز، ترجمه: سید هادی خسروشاهی، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، چاپ دوم، ج1.
میشل، ریچارد (1389). تاریخ جمعیت اخوان‌المسلمین از آغاز تا امروز، ترجمه: سید هادی خسروشاهی، تهران: وزارت خارجه، چاپ دوم، ج2.
الهضیبی، حسن (بی‌تا). دعاة لاقضاه، در: www.egypt1.info
یکن، فتحی (1402). الاستیعاب فی حیاة الدعوة والدّاعیة، بی‌جا: بی‌نا.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار