بررسی تفکر ارجاء و تأثیر این تفکر در ظهور مرجئه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه معارف اسلامی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 مربی گروه معارف اسلامی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

تفکیک‌ناپذیری ایمان از اعمال، از اصول بنیادین اسلام است و جدایی ایمان از عمل منجر به بی‌محتواشدن دین، ورود به ورطه لاابالی‌گری، و هلاکت می‌شود. برخی از مسلمانان در صدر اسلام با تفسیر به رأی و توجیه فلسفی و کلامی، به این عقیده ملتزم شدند که رابطه ایمان با عمل را انکار کنند، و بگویند لازم نیست سختی‌های تکالیف را تحمل کرد. این نگرش به «تفکر ارجاء» شناخته می‌شود. تفکر ارجاء در اسلام، ابتدا رویکردی سیاسی داشت و با تصدیق همه فرقه‌های مخالف، در صدد اتحاد مسلمانان بود، ولی در قرن دوم رویکردی کلامی یافت و با تفکیک عمل از ایمان، به این باور رسید که ارتکاب گناه یا ترک واجبات ضرری به ایمان و نجات اخروی نمی‌رساند. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی در پی بررسی و نقد اندیشه ارجاء است و روشن می‌کند که قول مرجئه مبنی بر بی‌اثربودن عمل، شدت و ضعف نپذیرفتن ایمان، و برابری مؤمنان در مؤمن‌بودن، با فلسفه بعثت پیامبران و مفاد صریح بسیاری از آیات تعارض دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Idea of "Erjaʼ" and Its Effect on the Emergence of Murjiah

نویسندگان [English]

  • Seyyed Kazem Mirjalili 1
  • morteza nasrolahi 2
  • ahmad moosavi 3
1 Instructor, Department of Islamic Teachings, Yazd University, Yazd, Iran
2 Assistant Professor, Department of Islamic Teachings, Yazd University, Yazd, Iran
3 Instructor, Department of Islamic Teachings, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

The inseparability of faith from action is one of the fundamental principles of Islam, and the separation of faith from action leads to the emptiness of religion, the abyss of antinomian and destruction. Some Muslims in the early days of Islam, by opinion-oriented interpretation and philosophical and theological justifications, were persuaded to deny the connection between faith and action, and to say that they did not have to carry the burden of duty. This attitude is known as "The Idea of Erjaʼ". This idea in Islam initially had a political approach and sought to unite Muslims by acknowledging all opposing sects, but in the second century it took a theological approach and, by separating action from faith, came to the belief that committing a sin or abandoning duties would not harm faith and salvation in the Hereafter. The present study seeks to study and critique the idea with an analytical approach and clarifies that the Murjiah's views including the ineffectiveness of action, lack of increase and decrease of faith, and the equality of believers in faith are in conflict with the philosophy of the sending the prophets and also with many explicit verses of the holy Quran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Faith
  • Action
  • Idea of Erjaʼ
  • Antinomian
  • Murjiah
ترجمه قرآن بر اساس تفسیر المیزان (1387). ترجمه: سید محمدرضا صفوی، قم: دفتر نشر معارف.
ابن شعبه حرّانی، حسن بن علی (۱۴۰۴). تحف العقول عن آل الرسول، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن منظور، ابو الفضل جمال الدین محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثالثة.
اشعری، علی بن اسماعیل (1362). مقالات الاسلامین واختلاف المصلین، ترجمه: محسن مؤیدی، تهران: امیرکبیر، چاپ اول.
بغدادی، عبد القاهر بن طاهر (1977). الفرق بین الفرق و بیان الفرقة الناجیة، بیروت: دار الآفاق الجدیدة، الطبعة الثانیة.
جعفریان، رسول (۱۳۷۱). مرجئه: تاریخ و اندیشه، قم: خرم، چاپ اول.
جهانگیری، محسن (۱۳۷۵). محیی‌الدین ابن‌عربی: چهره برجسته عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.
جهانگیری، محسن (1384). «مذهب ارجای دینی‌سیاسی و کلامی‌فلسفی و ظهور فرقه مرجئه»، در: فلسفه، س33، ش1، ص7-40.
حسینی واسطی، سید محمد مرتضی (1414). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر، الطبعة الاولی.
سبحانی، جعفر (1390). فرهنگ و عقاید اسلامی، قم: مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول.
شهرستانی، محمد بن عبد الکریم (1359). الملل والنحل، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الثانیة.
صدوق، محمد بن علی (۱۳۷۸). عیون اخبار الرضا، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، ترجمه: حمیدرضا مستفید، تهران: جهان.
طباطبایی، محمدحسین (1374). تفسیر المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
غزالی، ابو حامد محمد (1409). الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت: دار الکتب العلمیة.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1410). العین، قم: هجرت، چاپ سوم.
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة، الطبعة الرابعة.
مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۳). بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار (ع)، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مطهری، مرتضی (1390). مجموعه آثار، قم: صدرا.
معارف، مجید (1386). «بررسی ریشه‌های اباحی‌گری در آیات و روایات با تأکید بر شناخت تطبیقی ارتباط ایمان و عمل در دیدگاه‌های کلامی»، در: پژوهش دینی، ش15، ص7-26.
مکارم شیرازی، ناصر؛ و دیگران (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ سی‌ودوم.
ملطّی شافعی، محمد بن احمد (بی‌تا). التنبیه والرد علی اهل الاهواء والبدع، قاهره: مکتبة مدبولی.
یعقوبی، احمد ابن اسحاق (1362). تاریخ الیعقوبی، ترجمه: محمد آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.