مذهب تشیع و تقریب مذاهب اسلامی در دوره عادل‌شاهیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

عادل‌شاهیان حکومتی شیعه‌مذهب بود که هم‌زمان با تأسیس حکومت صفوی، به‌ عنوان حکومتی محلی در دکن تأسیس شد. مؤسس این حکومت، مذهب شیعه را به ‌عنوان مذهب رسمی قلمرو خود اعلام کرد. از آنجا که مسلمانان قلمرو عادل‌شاه اغلب از اهل سنت بودند، عادل‌شاه پس از اعلام مذهب تشیع به‌ عنوان مذهب رسمی حکومتش، رفتارهای مسالمت‌آمیزی در مقابل اهل سنت به کار گرفت. در دوره جانشینان یوسف عادل‌شاه، متأثر از جریان‌های سیاسی موجود، از مذاهب مختلف اسلامی حمایت می‌شد. در این پژوهش با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای، حمایت شاهان این سلسله از مذاهب مختلف اسلامی و راهکارهای عادل‌شاهیان در جهت ایجاد وحدت بین اهل سنت و شیعه و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز این دو گروه مسلمان در قلمرو عادل‌شاهیان و همچنین پیامدهای این سیاست‌ها در زندگی سیاسی‌اجتماعی مسلمانان از مذاهب مختلف در این دوره بررسی می‌شود. اتخاذ چنین سیاست‌هایی باعث شد شیعه و اهل سنت در قلمرو عادل‌شاهیان به‌خوبی در کنار یکدیگر زندگی کنند. رقابت‌های بین این دو گروه مذهبی بیشتر متأثر از اوضاع و احوال سیاسی موجود بود نه رقابت‌های مذهبی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shiism and Approximation of Islamic Denominations in the Period of Adil Shahi Dynasty

نویسنده [English]

  • Mahmud Sadeghi Alawi
Assistant Professor, Department of History of Islamic Culture and Civilization of Islamic Nations, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Adil Shahi was a Shiite religious government that was established as a local government in Deccan at the same time as the establishment of the Safavid government. The founder of this government declared the Shiite religion as the official religion of his territory. Since the Muslims of Adil Shah's dominion were mostly Sunnis, Adil Shah adopted peaceful attitudes towards them after declaring Shiism as the official religion of his government. During the reign of Yusof Adil Shah's successors, various Islamic denominations were supported due to the existing political currents. In this study, using library sources, the support of the kings of this dynasty of different Islamic denominations, their strategies to create unity between Sunnis and Shiites, the peaceful coexistence of these two Muslim sects in the dominion of the Adil Shahs and the consequences of these policies in the political and social life of Muslims of different denominations in Adil Shahi period are examined. The adoption of such policies allowed the Shiites and the Sunnis to live well together in the realm of Adil Shahs. The rivalries between the two religious sects were more influenced by the current political situation than religious competitions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History of Shiism
  • Adil Shahi Dynasty
  • Approximation of Islamic Denominations
  • Deccan
  • India
ارشاد، فرهنگ (۱۳۶۵). مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
اسکندربیک منشی (۱۳۷۷). تاریخ عالم‌آرای عباسی، تصحیح: محمد اسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب، چاپ اول.
اطهر رضوی، عباس (۱۳۷۷). شیعه در هند، ترجمه: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، چاپ اول.
بختاورخان، محمد (۱۹۷۹). مرآت العالم: تاریخ اورنگ‌زیب، تصحیح و حواشی: ساجده. س علوی، لاهور: اداره تحقیقات پاکستان، چاپ اول.
بشیرالدین، احمد (بی‌تا). واقعات مملکت بیجاپور، نسخه خطی دانشگاه تورنتو.
پارسادوست، منوچهر (۱۳۷۵). شاه‌اسماعیل اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
حسینی، خورشاه ابن قباد (۱۳۷۹). تاریخ ایلچی نظا‌م‌شاه، تصحیح: محمدرضا نصیری و کوئیچی هانه دا، تهران: انجمن آثار مفاخر فرهنگی.
خالدی، عمر (۱۳۸۳). «نگاهی به فرهنگ شیعیان دکن»، ترجمه: محمدمهدی توسلی، در: گزارش گفت‌وگو، س3، ش13، ص54-58.
رازی، امین احمد (۱۳۸۷). تذکره هفت‌اقلیم، تصحیح: سید محمدرضا طاهر، تهران: سروش.
طریحی، محمد سعید (۱۴۲۷/۲۰۰۶). المملکة البهمنیة، هلند: بی‌نا.
طریحی، محمد سعید (۱۴۲۸/۲۰۰۷). المملکة العادل شاهیة فی الهند، هولندا: بی‌نا.
قاضی سید نورالله (۱۹۹۱). تاریخ علی عادل‌شاهی، تصحیح و تحشیه: شریف النساء انصاری، حیدرآباد: بی‌نا.
گلچین معانی، احمد (۱۳۶۹). کاروان هند: در احوال و آثار شاعران عصر صفوی که به هندوستان رفته‌اند، مشهد: آستان قدس رضوی، چاپ اول.
محمد هاشم خان (خافی خان نظام الملکی) (۱۹۲۵). منتخب اللبابدر احوال سلاطین ممالک دکن، گجرات و خاندیش، تصحیح: سر ولزلی هیگ، به اهتمام: انجمن آسیایی بنگاله، کلکته: بی‌نا.
معصومی، محسن (۱۳۸۳). فرهنگ و تمدن اسلامی‌ایرانی دکن در دوره بهمنیان، استاد راهنما: هادی عالم‌زاده و یدالله نصیریان، رساله دکتری فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.
 
معصومی، محسن (۱۳۸۴). «نخستین نشانه‌های ظهور تشیع در دکن»، در: علوم انسانی، س۱۶، ش۵۳، ص143-162.
مقیم هروی، خواجه نظام‌الدین احمد ابن محمد (بی‌تا). طبقات اکبری، تصحیح و تنقیح: بی. دس. آئی. اس و محمد هدایت حسین، به اهتمام: اشیاتک سوسیتی بنگاله، بی‌جا: بی‌نا.
میر ابوالقاسم رضی الدین ابن نورالدین (میرعالم) (۱۳۰۹). حدیقة العالم، به اهتمام: سید عبدالطیف شیرازی، حیدرآباد دکن: بی‌نا.
ناشناس (بی‌تا). تاریخ سلطان محمد قطب‌شاه، نسخه خطی شماره ۳۸۸۵، کتاب‌خانه ملی ملک.
نورمحمدخان (۱۳۶۷). روابط سیاسی و مناسبات دیپلماسی تیموریان هند با صفویان ایران، استاد راهنما: احسان اشراقی، رساله دکتری تاریخ، تهران: دانشگاه تهران.
نهاوندی، عبدالباقی (۱۹۲۵). مآثر رحیمی، تصحیح: محمد هدایت حسین، کلکته: بی‌نا.
هالیستر، جان نورمن (۱۳۷۳). تشیع در هند، ترجمه: آذر میدخت مشایخ فریدنی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
هندوشاه، محمد ابن قاسم (۱۳۰۱). تاریخ فرشته، چاپ‌سنگی، بی‌جا: بی‌نا.
Devare, T. N. (1991). A Short History of Persian Literature at the Bahmani, the Adil Shahi, the Qutb Shahi Courts, Deccan: Poona.
Siddiqui, Abdul Majieed (1956). History of Golcunda, Hyderabad: Telangana Sahitya Akademi.