مطالعه آرای ابن‌جوزی و ابن‌تیمیه در نقد تصوف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری عرفان و تصوف، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 استاد گروه ادیان و عرفان، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

 تصوف از بدو پیدایش در دنیای اسلام، از ناحیه فقها در معرض انتقادهای فراوانی بوده است. ابن‌جوزی و ابن‌تیمیه از جمله برجسته‌ترین این فقها محسوب می‌شوند. این نوشتار، با روش توصیفی‌تحلیلی آرای ابن‌جوزی و ابن‌تیمیه را در نقد تصوف می‌کاود. ابن‌جوزی صوفیه را به دو گروه صوفیه متقدم و صوفیه متأخر تقسیم می‌کند. صوفیه متقدم را مقید به شریعت می‌داند و در زمره زهّاد قرار می‌دهد، ولی دنیاگریزی، علم‌گریزی، عشق و سماع صوفیه متأخر را مذمّت می‌کند. از دیدگاه ابن‌تیمیه، صوفیه به دو گروه صوفیه اهل علوم دینی و صوفیه اهل فلسفه تفکیک می‌شوند. وی صوفیه اهل علوم دینی را بدعت‌گذار تلقی نمی‌کند، ولی به عقاید صوفیه متفلسف به سبب تأثیرپذیری از فلاسفه، برتری ولایت بر نبوت، فنا و وحدت وجود، نسبت کفر می‌دهد. در نهایت، ابن‌تیمیه در قیاس با ابن‌جوزی، دیدگاه مثبتی به تصوف داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A study of the Views of Ibn Jawzi and Ibn Taymiyyah in the Critique of Sufism

نویسندگان [English]

  • hossin soheili 1
  • Ghodratollah Khayatian 2
1 PhD Student in Mysticism and Sufism, Semnan University, Semnan, Iran
2 Professor, Department of Religions and Mysticism, Semnan University, Semnan, Iran
چکیده [English]

Sufism has been widely criticized by jurists since its inception in the Islamic world. Ibn Jawzi and Ibn Taymiyyah are among the most prominent of these jurists. This article explores the views of Ibn Jawzi and Ibn Taymiyyah in the critique of Sufism through a descriptive-analytical method. Ibn Jawzi divided Sufism into two groups: Early Sufism and Late Sufism. He considered the early Sufis to be devoted to the Sharia and classified them as ascetics, but condemned the asceticism, science-avoiding, love, and hearing of the later Sufis. According to Ibn Taymiyyah, Sufism is divided into two groups: Sufis of religious sciences and Sufis of philosophy. He did not consider the Sufis of religious sciences as heretics, but attributed infidelity to the belief of Sufis of philosophy due to being influenced by philosophers, the superiority of Wilayah (guardianship) over Nubuwwah (prophecy), Fana (annihilation), and Wahdat Wojud (the unity of existence). Finally, Ibn Taymiyyah had a positive view of Sufism compared to Ibn Jawzi..

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Jawzi
  • Ibn Taymiyyah
  • Sufism
  • Tasawwuf
  • Heresy
قرآن کریم.
ابن‌ تیمیه، احمد ابن عبد الحلیم (1384). قلب‌های بیمار و مداوای آنها، تحقیق: محمّد زینهم محمّد عزب و ترجمه علی صارمی، زاهدان: حرمین، چاپ اول.
ابن‌ تیمیه، احمد ابن عبد الحلیم (1418). مجموع فتاوی، جمع و ترتیب: عبد الرحمن بن قاسم العاصمی، بیروت: مؤسسة الرسالة، ج14 و 11 و 10 و 2.
ابن‌ تیمیه، احمد ابن عبد الحلیم (1420). الفرقان بین اولیاء الرحمن و اولیاء الشیطان، حققه: الدکتور عبد الرحمن بن عبد الکریم الیحیی، ریاض: دار الفضیلة، الطبعة الاولی.
ابن ‌تیمیه، احمد ابن عبد الحلیم (1421). الاستقامة، حققه: سعید نصر محمّد نصر، ریاض: مکتبة الرشد، الطبعة الاولی.
ابن‌ تیمیه، احمد ابن عبد الحلیم (1424). قاعدة فی الفناء والبقاء، تحقیق: ابی عبد الله الدانی بن منیر آل‌ زهدی، بیروت: دار ابن‌ حزم، الطبعة الاولی.
ابن ‌تیمیه، احمد ابن عبد الحلیم (1990). التحفة العراقیة فی الاعمال القلبیة، تحقیق: جمیل ابراهیم حبیب، بغداد: المکتبة العالمیة.
ابن‌ جوزی، عبد الرحمن ابن علی (1412). المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، دراسته و تحقیق: محمّد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی، ج17.
ابن‌ جوزی، عبد الرحمن ابن علی (1412). صید الخاطر، تحقیق: عبد القادر احمد عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
ابن‌ جوزی، عبد الرحمن ابن علی (1414). تلبیس ابلیس، بیروت: دار الکتب العربی.
ابن ‌جوزی، عبد الرحمن ابن علی (1418). ذم الهوی، تحقیق: ایمن البحیری، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة، الطبعة الاولی.
ابن ‌جوزی، عبد الرحمن ابن علی (1421). صفة الصفوة، تحقیق: عبد الحمید هنداوی، بیروت: المکتبة العصریة، الطبعة الاولی.
حکیم، سعاد (1394). دانش‌نامه اصطلاحات ابن‌عربی: الحکمة فی حدود الکلمة، ترجمه: سید ناصر طباطبایی، تهران: مولا.
راتکه، برند (1375). دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر: مصطفی میرسلیم، تهران: بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی.
 
زریاب، عباس (1374). دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: سید محمّدکاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، ج3.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1380). ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر، چاپ دهم.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1385). دنباله جست‌وجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم.
سعیدی، گل‌بابا (1383). فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن‌عربی، تهران: شفیعی.
شریف، میان‌محمّد (1365). تاریخ فلسفه در اسلام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، ج2.
غزالی، محمّد (1361). کیمیای سعادت، تصحیح: سید حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.