معیار و مبانی تشخیص محاذات مواقیت از منظر فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار گروه فقه و اصول، جامعة المصطفی(ص) العالمیة، قم، ایران

3 استادیار گروه مذاهب فقهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

4 دانش‌آموخته سطح 4 حوزه علمیه قم، قم، ایران.

چکیده

معیار و مبانی تشخیص محاذات مواقیت، یکی از مسائل نخستین در کتاب الحج، از جمله مباحثی است که دیدگاه‌ها درباره آن از منظر فقه مذاهب اسلامی چندان هویدا نیست و تحقیق موسّعی در این ‌باره صورت نگرفته است. ‌از این‌رو، پرسش از معیار و مبانی تشخیص محاذات مواقیت برای احرام در حج و عمره از منظر فقه مذاهب اسلامی، نیازمند بررسی است. اختلاف فقهای اسلامی در اتخاذ مبانی و معیارهای متفاوت در تصوّر محاذات مواقیت، اختلاف فتاوای آنان در تشخیص محاذات مواقیت را در پی داشته است؛ تا جایی که تتبع نویسنده مبانی و معیارهای هفت‌گانه در این زمینه را نشان می­دهد. واکاوی این نظریه‌ها و بررسی و نقد ادله آنها نشان می‌دهد که تلفیقی از معیار دایره‌ای و وادی‌ها، می‌تواند بهترین و یگانه‌ترین راه تبیین صحیح محاذات مواقیت، البته با اطلاع از طول و عرض جغرافیایی و راهنمایی‌های اهل خبره باشد. این تحقیق با هدف شناخت اقوال و انظار فقهای مذاهب اسلامی و حدود و ثغور مبانی با تبیین صحیح محاذات مواقیت انجام‌ شده، و نیل به این مَقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های فقه مذاهب اسلامی، با گردآوری داده‌های کتاب‌خانه‌ای میسر است که نتیجه‌اش تشخیص معیاری صحیح و دقیق از محاذات مواقیت همراه با تبیین و توضیح آن در قالب برخی اشکال هندسی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criteria and Principles for Recognizing the Starting Points of Hajj and Their Parallels from the Perspective of Islamic Denominations Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • MOHAMMAD HOSSAIN DORAFSHAN 1
  • MAHDI DARGAHI 2
  • Hoseyn Rajabi 3
  • Mohammad Hoseyn Fallahzadeh 4
1 PhD Student in Comparative Studies of Islamic Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Principles of Jurisprudence, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Jurisprudential Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
4 Level four Gradute, Qom Seminary, Qom, Iran
چکیده [English]

Criteria and principles of recognizing the parallels of the starting points of Hajj, as one of the first issues in the book of Al-Hajj, is a topic on which the views are not very clear from the perspective of Islamic denominations jurisprudence and no comprehensive and integrated research has been done. Therefore, the question of the criteria and principles for recognizing the parallels of the starting points of Hajj and Umrah from the perspective of Islamic denominations jurisprudence is an issue that needs to be explored until a suitable answer is found. The discrepancy between Islamic jurists in adopting different principles and criteria for imagining the parallels of the starting points of Hajj has led to differences in their rulings about distinguishing the parallels of the starting points of Hajj. According to the author's reviews, there are seven principles and criteria in this regard. Analysis of these theories and also the review and critique of their arguments show that a combination of the criteria of circles and valleys can be the best and only way to explain the parallels of the starting points of Hajj correctly, of course, by knowing the latitude and longitude and expert guidance. This research has been carried out with the aim of understanding the statements and views of the jurists of Islamic denominations and the limits of the principles by correctly explaining the parallels of the starting points of Hajj. Achieving this goal is possible in the light of describing and analyzing the propositions of the jurisprudence of Islamic denominations by collecting library data, the result of which is to identify a correct and accurate criterion of the parallels of the starting points of Hajj, and to explain it in the form of some geometric shapes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parallels of the Starting Points of Hajj
  • Circle of the Starting Points of Hajj
  • Wall of the Starting Points of Hajj
  • Islamic Denominations
قرآن کریم
ابن اثیر الجزری، محمد بن محمد (1378). النهایة فی غریب الحدیث، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن ادریس، محمد بن احمد (بی‌تا). السرائر، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
ابن براج، قاضی عبد العزیز (1406). المهذب، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
ابن تیمیة الحرانی، أحمد بن عبد الحلیم (1409). شرح العمدة فی بیان مناسک الحج والعمرة، الریاض: مکتبة الحرمین.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (۱۴۰۸). فتح الباری، ییروت: دار احیاء التراث العربی.‌
ابن عابدین، محمد أمین بن عمر بن عبد العزیز (1412). الدر المختار و حاشیة ابن عابدین: رد المحتار، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
ابن قدامة المقدسی، أبو محمد عبد الله بن احمد (1405). المغنی فی فقه الإمام احمد بن حنبل الشیبانی، بیروت: دار الفکر.
ابن منظور، أبو الفضل جمال الدین محمد بن مکرم (2003). لسان العرب، بیروت: دار صادر
ابن نجیم الحنفی، زین الدین (بی‌تا). البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بی‌جا: دار الکتب العربیة الکبری.
بجیرمی، سلیمان بن محمد بن عمر (2010). حاشیة البجیرمی علی الخطیب= تحفة الحبیب علی شرح الخطیب، بیروت: دار الفکر.
بسام، عبد الله (1426/2006). تیسیر العلام شرح عمدة الاحکام، قاهره: مکتبة التابعین، الطبعة العاشرة.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1407). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دار العلوم للملایین.
حطاب الرعینی، أبو عبد الله عبد الرحمن (1416). مواهب الجلیل فی شرح مختصرالشیخ خلیل، بیروت: دار الفکر.
خطیب شربینی، شمس ‌الدین محمد بن احمد (2010). الإقناع فی حل ألفاظ أبی شجاع، بیروت: دار الفکر.
دسوقی، محمد بن احمد بن عرفة (بی‌تا). حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، بیروت:دار إحیاء الکتب العربیة.
رافعی، عبد الکریم (بی‌تا). فتح العزیز بشرح الوجیز = الشرح الکبیر، بیروت: دار الفکر.
السحیبانی،عبد الله بن عمر بن محمد (11/12/2009). «النوازل فی المواقیت المکانیة»، مجلة کلیة الشریعة والقانون بجامعة الأزهر، المجلد 11، العدد 4، ص213-232.
السیوطی الرحیبانی، مصطفی بن سعد بن عبده (1415/1994). مطالب أولی النهی فی شرح غایة المنتهی، بی‌جا: المکتب الإسلامی، الطبعة الثانیة.
طباطبایی یزدی، سید کاظم (1417). العروة الوثقی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
طریحی، فخرالدین بن محمد (1408). مجمع البحرین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
عراقی، عبد الرحیم بن حسین بن عبد الرحمن (1420). طرح التثریب فی شرح التقریب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
علیش، محمد بن أحمد بن محمد (1409). منح الجلیل شرح مختصر خلیل، بیروت: دار الفکر.
فلاح‌زاده، محمدحسین (1393). «موضوع‌شناسی برخی از اماکن مکه مکرمه و مدینه منوره»، در: میقات حج، ش 89، ص6-24.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1329). قاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة.
کاظمی، علی (1396‌). مناسک محشّی: شامل واجبات و مستحبات اعمال حج مطابق فتوای هفت نفر از مراجع عالی‌قدر، تهران: اعلمی.
مرداوی، علاء ‌الدین (1375). الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مروارید، علی‌اصغر (1410). سلسلة الینابیع الفقهیة، بیروت: الدار الإسلامیة.
مصطفوی، حسن (1368‌). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.‌
مقدسی، شمس الدین ابی عبد الله محمد بن مفلح (1424). کتاب الفروع، بیروت: عالم الکتب.
موسوی خمینی، روح‌الله (۱۴۲۷). تحریر الوسیلة، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی.
نجفی، محمد حسن (1311). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نراقی احمد بن محمد مهدی (1415). مستند الشیعة فی احکام الشریعة، مشهد: مؤسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
نفراوی الأزهری، أحمد بن غانم (1415). الفواکه الدوانی علی رسالة ابن أبی زید القیروانی، بیروت: دار الفکر.
نووی، یحیی بن شرف (1425). منهاج الطالبین و عمدة المفتین، بیروت: دار الفکر، الطبعة الأولی.
نووی، یحیی بن شرف (2010). المجموع شرح المهذب، بیروت: دار الفکر.
وزارة الاوقاف والشئون الاسلامیة الکویت (بی‌تا). الموسوعة الفقهیة، مصر: مطابع دار الصفوة، الطبعة الاولی.