ارث حق شفعه زوجه از ماترک زوج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران.

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران

چکیده

«شفعه» به این معنا است که اگر یکی از دو شریک حصّۀ غیرمنقولش را به شخص ثالثی بفروشد، شریک دیگر با جمع‌بودن شرایط، حق دارد آن را با پرداخت همان ثمنی که مشتری داده به ملک خود درآورد. متعلق شفعه مال است؛ پس می‌تواند مانند سایر اموال، ارث باشد. عمومات آیات ارث، روایاتی که حقوق را به طور مطلق در شمول موروثات قرار داده‌اند و دلایل دیگری از این دست بر مطلب دلالت دارد. از فقهای عامه،‌‌ مذهب مالکی، شافعی و اهل حجاز شفعه را قابل وراثت می‌دانند و معتقدند مانند سایر حقوق مالی به ارث می‌رسد؛ البته قول مخالف، هم در میان فقهای امامیه و هم عامه وجود دارد. طبق نتایج حاصل از تحقیق حاضر، که به صورت کتاب‌خانه‌ای و شیوه توصیفی‌تحلیلی انجام گرفته، حق شفعه تابع متعلق شفعه نیست، بلکه حق مالی مستقلی است و مانند دیگر اموالِ مورّث مستقلاً به ارث می‌رسد. برای اثبات این موضوع، علاوه بر عمومات ادلّه، به حکمی که در ارتباط با توارث حق خیار و حبوه وجود دارد، نیز می‌توان استناد کرد. درباره چگونگی تقسیم مشفوع، عده‌ای بر اساس سهام و عده‌ای بر اساس تساوی بین رئوس نظر داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Inheritance of the Wife's Pre-emption Right from the Husband's Estate

نویسندگان [English]

  • motahare zahedifar 1
  • nasrin karimi 2
  • esmat sadat tabatabaei 2
1 PhD Student in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Islamic Azad University, Qom Branch, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Islamic Azad University, Qom Branch, Qom, Iran
چکیده [English]

Pre-emption right means that if one of the two partners sells his immovable share to a third party, the other partner has the right to take it into his property by paying the same price as the customer paid, given the circumstances. Pre-emption right goes for possessions, so it can be inherited like any other property, to which the generality of the verses of inheritance, the narrations that have absolutely included the rights in inheritance and other similar reasons refer. Among the Sunni jurists, the Maleki and Shafei scholars and the people of Hejaz consider pre-emption to be hereditary and believe that it is inherited like other financial rights; of course, the opposite statement exists both among Imami and Sunni jurists. According to the results of the present study, which is done by using descriptive-analytical method in the form of library research, the pre-emption right is not subordinate to what it goes for, but it is an independent financial right and, like other inherited property, is inherited independently. In order to prove this, in addition to the generality of the evidence, the ruling in relation to the inheritance of the right of choice and primogeniture can also be invoked. Regarding the division of the pre-emptive property, some have commented based on the shares and some based on the equality between the heirs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inheritance
  • Wife
  • Right
  • Pre-emption

مراجع

قرآن کریم.
ابن حزم، علی بن احمد (بی‌تا). المحلی، بی‌جا: بی‌نا.
ابن رشد قرطبی، ابو الولید محمد بن احمد (1425). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، قاهره: دار الحدیث.
ابن فارس، احمد (1404). معجم مقائیس اللغة، قم: بی‌نا.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار الفکر لطباعة والنشر والتوزیع، دار صادر.
ابن نصر الثعلبی البغدادی، ابو محمد عبد الوهاب (1430). عیون المسائل، بی‌جا: دار ابن حزم لطباعة والنشر والتوزیع.
اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
اسفندیاری، منصور (1387). حق شفعه در حقوق مدنی ایران، دانشگاه علمی و کاربردی (حقوق قضاییه)، جزوه درسی.
اصفهانی، ابو الحسن (1422). وسیلة النجاة، شارح: سید روح‌الله خمینی، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
بحرانی، حسین بن محمد (بی‌تا). الانوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع (للفیض)، مصحح: محسن آل عصفور، قم: مجمع البحوث العلمیة.
بهجت، محمدتقی (1426). جامع المسائل (بهجت)، قم: دفتر معظم له.
جبل‌عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
جمعی از مؤلفان (بی‌تا). مجلة فقه اهل البیت (ع) (بالعربیة)، قم: مؤسسه دائرةالمعارف اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
حر عاملی، محمد بن ‌حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
حلی، جعفر بن‌ حسن (1408). شرائع ‌الاسلام فی المسائل الحلال والحرام، قم: اسماعیلیان.
حلی، حسن بن یوسف (1413). قواعد الاحکام فی معرفة الحلال والحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حلی، حسن بن یوسف (1417). خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، قم: مؤسسة نشر الفقاهة.
حمیری، نشوان بن سعید (1420). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت: دار الفکر المعاصر.
خامنه‌ای، سید علی (بی‌تا). اجوبة الاستفتاء، استفتائات جدید ارث، بی­جا، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات الفاظ القرآن، سوریه: دار العلم، الدار الشامیة.
رافعی، عبد العزیز (بی‌تا). فتح العزیز فی شرح الوجیز، بیروت: دار الفکر.
ره‌پیک، سیامک (1381). «ارث حق شفعه»، در: دیدگاه‌های حقوقی دانشکده علوم قضایی، ش26، ص11-24.
زرکشی، شمس الدین محمد بن عبد الله (1413). شرح الزرکشی علی مختصر الخرقی، بی‌تا: دار العبیکان.
زمخشری، محمد بن عمر (1979). اساس البلاغة، بیروت: بی‌نا.
سرخسی، شمس الدین ابوبکر (1414). المبسوط، بیروت: دار المعرفة.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1421). حاشیة المکاسب (للیزدی)، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
طرابلسی، عبد العزیز (1406). المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طوسی، ابو جعفر محمد بن ‌حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة.
طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1407). الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسة معارف الاسلامیة.
عاملی نبطی (شهید اول)، محمد بن مکی (1417). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علی‌محمدی، طاهر؛ نوری، مریم (1395). «بررسی شرایط حق شفعه از دیدگاه فقه امامیه»، تهران: کنگره بین‌المللی علوم انسانی، مطالعات فرهنگی.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1410). کتاب العین، قم: هجرت.
فیومی، احمد بن محمد (1414). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: دار الهجرة.
قمی ‌طباطبایی، سید تقی (1426). مبانی ‌منهاج ‌الصالحین، قم: منشورات‌ قلم ‌الشرق.
کلینی، ابو جعفر محمد بن‌ یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
محقق داماد، مصطفی (1426). ایقاع اخذ به شفعه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
المختار الشنقیطی، محمد بن محمد (بی‌تا). شرح زاد المستنقع، بی‌جا: بی‌نا.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1425). تحریر الوسیلة، ترجمه: علی اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نجاشی، احمد بن علی (1418). رجال نجاشی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
نجفی کاشف ‌الغطاء، محمد حسین بن علی (1359). تحریر المجلة، عراق: المکتبة المرتضویة.
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نرم‌افزار درایة النور (1392).
وزیری‌فرد، محمدجواد؛ فرقانی، زینب (1387). «سهم ارث زن از اموال شوهر»، در: بانوان شیعه، س5، ش17، ص141-172.
یوسفی (فاضل آبی)، حسن بن ابی طالب (۱۴۱۷). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار