بررسی انتقادی حجیت مکاشفات عرفانی با تأکید بر دیدگاه ابن‌عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری فلسفه اسلامی، گرایش حکمت متعالیه، دانشگاه باقرالعلوم ، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری مطالعات زنان، گرایش حقوق زن در اسلام، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

عرفای بنام همواره مدعی وجود طریق معرفت‌شناختی مستقل برای دریافت حقایق بوده‌اند که بعضاً حجیت آن را به نحو ذاتی و غیرمشروط قلمداد کرده‌اند. ابن‌عربی به عنوان مؤسس عرفان نظری منسجم و مدون، آرای منحصر به فردی درباره معرفت‌شناسی عرفانی، به‌ویژه مبحث حجیت مکاشفه، دارد. سخنان او درباره خطاناپذیری مکاشفات عرفانی موجب پدیدآمدن نظریه حجیت ذاتی مکاشفات در میان محققان شده است. محققان در تبیین کیفیت حجیت ذاتی مکاشفات دچار اختلافات و اقوال متعارض شده‌اند. هدف این پژوهش، تأمل درباره دیدگاه عرفا، به‌ویژه ابن‌عربی، برای ترسیم تصویری سازگار از حجیت ذاتی مکاشفات عرفانی، با روش اسنادی‌کتاب‌خانه‌ای در مقام گردآوری اطلاعات، و روش توصیفی‌تحلیلی در مقام تجزیه و تحلیل با رویکرد توسعه‌ای است. این نوشتار کلام ابن‌عربی در حجیت مطلق مکاشفات عرفانی را نقد می‌کند و پس از بیان قواعدی کلی درباره امکان اثبات حجیت ذاتی، در نهایت مهم‌ترین مصادیق ادعایی حجیت ذاتی را ارزیابی خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical Study of the Authority of Mystical Revelations with Emphasis on Ibn Arabi's View

نویسندگان [English]

  • HASAN GHARAVI 1
  • Mohaddetheh Mehrabizadeh 2
1 PhD student in Islamic Philosophy (Transcendental Wisdom), Baqir al-Olum University, Qom, Iran
2 PhD Student in Women's Studies (Women's Rights in Islam), University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Prominent mystics have always claimed the existence of an independent epistemological way of receiving facts, which some have considered its authority to be inherent and unconditional. As the founder of mystical and codified theoretical mysticism, Ibn Arabi has unique views on mystical epistemology, in particular the authority of revelation. His remarks on the infallibility of mystical revelations have given rise to the theory of the inherent authority of revelation among scholars. Researchers have been at odds over the quality of the inherent authority of revelation. Using the documentary-library method as a data collection, and descriptive-analytical method as an analysis with a developmental approach, this study seeks to reflect on the views of mystics, especially Ibn Arabi, in order to draw a consistent picture of inherent authority of mystical revelations. This article criticizes Ibn Arabi's words on the absolute authority of mystical revelations and, after stating the general rules about the possibility of proving inherent authority, will finally evaluate the most important claimed examples of the inherent authority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Arabi
  • Mystical Epistemology
  • Authority of Revelation
  • Infallibility
  • Legitimacy
آشتیانی، سید جلال‌الدین (1380). شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم شیخ اکبر محیی‌الدین ابن‌عربی، قم: بوستان کتاب، چاپ پنجم.
ابن عربی، محیی الدین (1336). إنشاء الدوائر، چاپ لیدن.
ابن عربی، محیی الدین (1367). مجموعه رسائل ابن عربی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
ابن عربی، محیی الدین (بی‌تا). الفتوحات المکیة فی أسرار المالکیة والملکیة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
امینی‌نژاد، علی (1384). «سنجه‌ها و میزان‌های عرفان اسلامی»، در: معارف عقلی، پیش‌شماره 3، ص341-383.
التهانوی، محمد علی (1996). کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، بیروت: نشر مکتبة لبنان ناشرون.
جوادی آملی، عبدالله (1378). عین نضاخ: تحریر تمهید القواعد، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1385). تفسیر موضوعی قرآن کریم: وحی و نبوت در قرآن، قم: اسراء، ج3.
حسن‌زاده آملی، حسن (1378). ممد الهمم، در شرح فصوص الحکم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حسین‌زاده، محمد (1375). پژوهشی تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم.
حسین‌زاده، محمد (1386). منابع معرفت: کاوشی در ژرفای معرفت‌شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
حسین‌زاده، محمد (1390). نگاهی معرفت‌شناختی به وحی، الهام، تجربه دینی و عرفانی و فطرت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول.
شعرانی، أبی المواهب عبد الوهاب بن احمد (1428). الیواقیت والجواهر فی بیان عقائد الأکابر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
فناری، محمد بن حمزه (1374). مصباح الأنس: شرح مفتاح الغیب، تصحیح: محمد خواجوی، تهران: مولا.
قیصری، داود (1382). شرح فصوص الحکم، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
گرجیان، محمدمهدی (1388). «پژوهشی در فلسفه عرفان»، در: قبسات، ش54، ص5-22.
مجلسی، محمد باقر (1404). بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: مؤسسة الوفاء، الطبعة الثانیة.
نائیجی، محمدحسین (1388). ترجمه و شرح مصباح الأنس، قم: آیت اشراق، چاپ اول.
یزدان‌پناه، سید یدالله (1388). مبانی و اصول عرفان نظری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.