غیبت ولی در عقد نکاح: ارزیابی دیدگاه‌های فقهی مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه شافعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه فقه شافعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

سنت مقدس ازدواج از آغاز تاریخ بشر همواره کم و بیش از اوضاع و احوال محیطی، اجتماعی، دینی و مذهبی متأثر بوده است. یکی از ‌ شرایط اساسی ازدواج، از دیدگاه اسلام، اذن ولی دختر منکوحه قلمداد شده، اما در صورت غیبت ولی قریب منکوحه و انتقال ولایت به ولی بعید یا قاضی یا خود دختر، فقهای مذاهب اسلامی اختلاف نظر دارند. چنانچه غیبت ولی، منقطع باشد، یعنی دسترسی به ولی، ناممکن یا دشوار باشد سه راه‌حل مطرح شده است: انتقال ولایت به ولی بعید، انتقال ولایت به قاضی، و سپردن ولایت به عهدهٔ منکوحه‌ای که بالغ و عاقل است. در صورتی که غیبت غیرمنقطع باشد (امکان دسترسی به ولی میسر باشد) چهار راه‌حل زیر مطرح شده است: انتقال ولایت به ولی بعید، انتقال ولایت به قاضی، سپردن ولایت به منکوحه و انتقال‌ندادن ولایت، و انتظار برای بازگشت ولی قریب. در حالت غیبت منقطع ولی، به نظر می‌رسد راه‌حل انتقال به ولی بعید با ادلهٔ نقلی و عقلی هماهنگ‌تر باشد و در صورتی که غیبت، از نوع غیرمنقطع باشد بهتر است منتظر بمانند تا ولی قریب برگردد و عهده‌دار ازدواج شود، به‌ویژه آنکه در عصر حاضر با وجود سهولت در تردد امکان بازگشت در چنین وضعیتی به‌آسانی میسر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Absence of the Guardian in Covenant Marriage: An Evaluation of the Jurisprudential Views of Islamic Denominations

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rasul Abu al-Mohammadi Meleh 1
  • Mohammad Adel Ziyayi 2
  • Jalal Jalalizadeh 2
1 PhD Student in Shafei Jurisprudence, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Shafei Jurisprudence, University of Tehran, Tehran, Iran,
چکیده [English]

The sacred tradition of marriage from the beginning of human history has always been more or less influenced by environmental, social, and religious conditions. One of the most basic conditions of marriage, from the Islamic point of view, is the permission of the guardian of the girl. However, in case of absence of a close guardian and the transfer of guardianship to a distant guardian or the judge or the girl herself, jurists of Islamic denominations have different views. If the guardian's absence is interrupted i.e. it is impossible or difficult to reach him, three solutions have been proposed: transferring the guardianship to the distant guardian, transferring the guardianship to the judge, and leaving the guardianship to a mature and wise girl. If the absence is uninterrupted (access to the guardian is possible), the following four solutions have been suggested: transferring the guardianship to the distant guardian, transferring the guardianship to the judge, leaving the guardianship to the girl and not transferring the guardianship, and waiting for the close guardian to return. In case of interrupted absence of the guardian, it seems that the solution of transferring the guardianship to the distant guardian is more in line with narrative and rational arguments, and if the absence is uninterrupted, it is better to wait for the guardian to return and take charge of the marriage, especially since in the present age it is easy to return to such a situation with ease in traffic. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marriage
  • Absence
  • Transfer of Guardianship
  • Judge
  • Close Guardian
  • Distant Guardian

مراجع

قرآن کریم.
ابن جزی، محمد بن احمد (بی‌تا). القوانین الفقهیة، تونس لیبیا: دار المعرفة للکتاب.
ابن رشد القرطبی الاندلسی، محمد بن احمد (1398). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الرابعة.
ابن عبد البر القرطبی، أبو یوسف بن عبد الله (1407). الکافی فی فقه أهل المدینة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن فارس، احمد (1433/2012). معجم مقاییس اللغة، تحقیق: ابراهیم شمس الدین، بیروت: شرکة العلمی للمطبوعات، الطبعة الاولی.
ابن قدامة، موفق الدین (1408). المغنی، تحقیق: عبد الله بن عبد المحسن الترکی و عبد الفتاح محمد الحلو، قاهره: بی‌نا، الطبعة الاولی.
ابن قدامه، موفق الدین (بی‌تا). المغنی علی مختصر الخرفی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن مفلح، ابراهیم بن محمد (بی‌تا). المبدع فی شرح المقنع، بیروت: المکتب الاسلامیة، الطبعة الاولی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1408/1988). لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
ابو اسحاق شیرازی، ابراهیم بن علی (1379). المهذب فی فقه الامام شافعی، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الثانیة.
ابو زهره (بی‌تا). الاحوال الشخصیة، بیروت: دار الفکر العربی، الطبعة الثالثة.
ابوداود، سلیمان بن الأشعث (بی‌تا). سنن ابی داود، تحقیق: محمد محیی عبد الحمید، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بهوتی، منصور بن یونس (1403). کشاف القناع عن متن الاقناع، بیروت: عالم الکتب.
ترمذی، محمد بن عیسی (1403). سنن الترمذی، تحقیق: عبد الوهاب عبد اللطیف، بیروت: دار الفکر.
تنوخی، سحنون بن سعید (بی‌تا). المدونة الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
جر، خلیل (1391). فرهنگ لاروس، ترجمه: سید حمید اطمینان، تهران: امیرکبیر.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1429/2008). معجم الصحاح، تحقیق و ترتیب: شیحا خلیل مأمون، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الثالثة.
حطاب، محمد بن محمد (1398). مواهب الجلیل شرح مختصر الخلیل، بیروت: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
خن، مصطفی؛ بغا، مصطفی؛ شربجی، علی (1426). الفقه المنهجی علی مذهب الامام الشافعی، دمشق: دار القلم، الطبعة السادسة.
دسوقی، شمس الدین محمد عرقه (1419/1998). حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، بیروت: دار الفکر، الطبعة الاولی.
دمیاطی، ابو بکر عثمان بن محمّد (1427). حاشیهٔ إعانه الطالبین علی حلی الفاظ فتح المعین، تحقیق: عبد الرزاق شحود النجم، دمشق: دار الفیحاء، الطبعة الأولی.
زیدان، عبد الکریم (1415/1994). المفصل فی احکام المرأة والبیت المسلم، بیروت: توسعة الرسالة، الطبعة الثانیة.
زیلعی، فخر الدین بن عثمان بن علی (1314). تبیین الحقائق: شرح کنز الرقائق، قاهره: المطبعیة الامیدیة ببولاق، الطبعة الاولی.
سرخسی، محمد بن احمد (1398). المبسوط، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الثالثة.
سقا، عبد المنعم فارس (1429/2008). احکام الغائب والمفقود فی الفقه الاسلامی، دمشق: دار النور، الطبعة الاولی.
شاشی القفال، محمد بن احمد (1988). حلیة العلماء فی معرفة مذاهب الفقهاء، تحقیق: یاسین احمد درادکه، أمان: مکتبة الرسالة الحدیثة، الطبعة الاولی.
شافعی، محمد بن ادریس (1400). الام، بی‌جا: بی‌نا، الطبعة الاولی.
شربینی، محمد الخطیب (بی‌تا). مغنی المحتاج الی معرفة الفاظ المنهاج، بیروت: دار الفکر.
الطباطبایی الحکیم، السید محسن (1404). مستمسک العروة الوثقی، قم: دار التفسیر.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1363). العروة الوثقی، تهران: علمیة الاسلامیة.
طرابلسی، علاء الدین بن خلیل (1972). معین الحکام فیما یتردد بین الخصمین من الاحکام، قاهره: مطبعة مصطفی البابی، الطبعة الثانیة.
عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین الدین علی بن احمد (1384). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، تهران: افست الاسلامیة.
قاروبی، حسن (1395). النضید فی شرح روضة الشهید، قم: کتاب‌فروشی حسینی، چاپ اول.
کاسانی، ابو بکر بن مسعود (1398). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت: دار المعرفة، الطبعة الاولی.
کاسانی، ابو بکر بن مسعود (1989). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثانیة.
الکلوزانی، محفوظ بن احمد (1390). الهدایة، تحقیق: اسماعیل الانصاری، و صالح سلیمان العمری، سعودیه: قصیم، الطبعة الاولی.
مرداوی، علی بن سلیمان (1376). الانصاف فی معرفة الراجح من الخلاف علی مذهب الامام احمد بن حنبل، تحقیق: محمد حامد الفقی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الاولی.
معلوف، لویس (1379). المنجد فی اللغة، تهران: فرحان، چاپ اول.
موسوی خمینی، روح الله (بی‌تا). تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ سوم.
موسوی سبزواری، سید عبد الاعلی (1430). مهذب الاحکام فی بیان الحلال والحرام، قم: دار التفسیر، الطبعة الاولی.
نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: بی‌نا، الطبعة السابعة.
نووی، یحیی بن شرف (1403). روضة الطالبین و عمدة المفتین، بیروت: المکتب الاسلام، الطبعة الثالثة.
هیثمی، علی بن ابی بکر بن سلیمان (1436/2015). مجمع الزوائد و منبع الفوائد، تحقیق: حسین سلیم اسد الدارانی، جده: دار المنهاج، الطبعة الاولی.
پژوهشنامه مذاهب اسلامی
دوره 8، شماره 16
اسفند 1400
صفحه 427-443

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار