اعتبار و ارزش شهرت روایی از منظر امامیه و اهل سنت و کاربرد آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب فقهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.

3 استادیار فقه و حقوق امامیه، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

«شهرت روایی» از جمله مباحث مطرح در علم اصول است. اصولیان گاه «شهرت روایی» را به معنای کثرت راوی، و گاه به معنای کثرت نقل تعریف کرده‌اند. بنا بر تعریفی، «شهرت روایی» یعنی حدیثی که راویان بسیاری آن را نقل کنند، به طوری که تعدادشان به حد تواتر نرسد و این سبب شهرت روایت می‌شود. در منابع اهل سنت عنوان «شهرت روایی» یافت نشد، اما اصطلاح «خبر مشهور» با همین کاربرد می‌شود که مترادف با «شهرت روایی» است. برای آگاهی از جایگاه شهرت روایی و کاربردش میان مذاهب اسلامی تحقیقی با روش کتاب‌خانه‌ای مبتنی بر توصیف و تحلیل انجام گرفت که مشخص شد به اتفاق فقهای مذاهب، شهرت روایی از مرجحات تعارض اخبار است. از منظر اکثر فقهای اهل سنت، خبر مشهور مفید علم طمأنینه است و کاربردش علاوه بر ترجیح در تعارض اخبار، در تعارض اخبار با قیاس، نسخ و تخصیص با اختلافاتی ذکر شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Validity, Value and Application of the Narrative Reputation from the Perspective of Imami Shiites and Sunnis

نویسندگان [English]

  • Fariba Fahami 1
  • Mohammad Rasul Ahangaran 2
  • Abd al-Samad Ali Abadi 3
1 PhD Student in Jurisprudential Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran,
2 Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran,
3 Assistant Professor, Department of Imami Jurisprudence and Law, University of Islamic Denominations, Tehran, Iran.
چکیده [English]

"Narrative reputation" is one of the topics in the science of the principles of jurisprudence. Scholars in this field have sometimes defined "narrative reputation" as the multiplicity of narrators, and sometimes as the multiplicity of narrations. According to one definition, "narrative reputation" is a hadith that is narrated by many narrators, of course, in such a way that their number does not reach tawator (mass transmission), and thus it causes the reputation of the narration. The title "narrative reputation" was not found in Sunni sources, but the term "famous narration" is used instead, which has the same meaning as "narrative reputation". In order to know the status of "narrative reputation" and its application among Islamic denominations, we conducted a descriptive-analytical research using library sources, which reached the conclusion that according to the consensus of the jurists of different denominations, "narrative reputation" is one of the preferences in accounts conflict. From the point of view of most Sunni jurists, famous narrations provide reassurance and their applications in the preference between conflicting accounts, in the conflict between accounts and deductive analogy, as well as in abrogation and specification are mentioned with differences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narrative Reputation
  • Famous Narration
  • Imami Shiites
  • Sunnis
  • Application
قرآن کریم.
آمدی، أبو الحسن علی بن محمد (1404). الاحکام فی أصول الأحکام، بیروت: دار الکتاب العربی.
ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی (1422). نزهة النظر فی توضیح نخبة الفکر فی مصطلح أهل الأثر، محقق: عبدالله بن ضیف الله الرحیلی، ریاض: مطبعة سفیر.
ابن فارس، احمد (1415). معجم المقاییس اللغة، بیروت: دار الفکر، الطبعة الاولی.
ابن مفلح، محمد (1420). اصول الفقه، ریاض: مکتبة العبیکان، الطبعة الأولی.
ابن ملقن، سراج الدین أبو حفص (1408). التذکرة فی علوم الحدیث، عمان: دار العمان، الطبعة الأولی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صار، الطبعة الرابعة.
ابن یونس الولی (2004). ضوابط الترجیح عند وقوع التعارض لدی الأصولیین، الریاض: مکتبة اضواء السلف.
ابو اسحاق شیرازی، إبراهیم بن علی (1403). التبصرة فی أصول الفقه، دمشق: دار الفکر، الطبعة الأولی.
ابو شبهه، محمد بن محمد (بی‌تا). الوسیط فی علوم و مصطلح الحدیث، بی‌جا: دار الفکر العربی.
الاشیوبی الولوی، ابن موسی (1414). شرح الفیة السیوطی فی الحدیث، مدینه: مکتبة العرباء الاثریة، الطبعة الأولی.
انصاری، مرتضی (1419). فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
انیس، ابراهیم؛ و همکاران (1386). فرهنگ المعجم الوسیط، ترجمه: محمد بندریگی، قم: انتشارات اسلامی، چاپ سوم.
ایوب، حسن محمد (1425). الحدیث فی علوم القرآن والحدیث، اسکندریه: دار السلام، الطبعة الثانیة.
بخاری، محمد امین بن محمود (1351). تیسیر التحریر، مصر: مطبعة مصطفی البابی الْحلَبِی.
البرزنجی، عبد اللطیف عبد الله عزیز (1413). التعارض والترجیح بین الادلة الشرعیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
برقی، احمد بن محمد (1330). المحاسن، تصحیح و تعلیق: سید جلال الدین الحسینی (المحدث)، تهران: دار الکتب الاسلامیة.لآآ
بروجردی، حسین (1415). نهایة الاصول، تهران: تفکر.
بزدوی، علی بن محمد (بی‌تا). اصول البزدوی، کنز الاصول الی معرفة الاصول، کراتشی: مطبعة جاوید بریس.
تفتازانی، سعد الدین مسعود بن عمر بن عبد الله (1435). شرح التلویح علی التوضیح لمتن التنقیح فی اصول الفقه، بیروت: دار الکتب العلمیة.
جدیع، عبد الله بن یوسف (1424). تحریر علوم الحدیث، بیروت: مؤسسة الریان للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة الأولی.
جَعْبَری، برهان الدین أبو إسحاق (1421). رسوم التحدیث فی علوم الحدیث، المحقق: إبراهیم بن شریف المیلی، بیروت: دار ابن حزم، الطبعة الأولی.
جلالی، حسین (1379). کاوشی در حجیت شهرت در علم اصول، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حسین کریمی قمی، قم: دانشگاه قم.
حجتی بروجردی، بهاء الدین (1412). الحاشیه فی الکفایة، قم: انصاریان، چاپ اول.
حر عاملی، محمد بن حسن (بی‌تا). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل البیت b لاحیاء التراث.
الحسینی الواسطی الزبیدی، مرتضی (بی‌تا). تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار الفکر.
خراسانی، محمدکاظم (1409). کفایة الاصول، قم: مؤسسة آل البیت b، الطبعة الاولی.
خفیف، علی (بی‌تا). اسباب اختلاف الفقهاء، قاهره: دار الفکر العربی.
خویی، سید ابوالقاسم (1422). مصباح الاصول، تقریر: محمد سرور الواعظ الحسینی البهسودی، قم: مؤسسة احیاء آثار السید الخوئی، الطبعة الاولی.
زلمی، مصطفی ابراهیم (1394). اصول فقه کاربردی، مترجم: نعمتی احمد، تهران: احسان.
زلمی، مصطفی ابراهیم (1435). اسباب اختلاف الفقهاء فی الاحکام الشرعیة، بی‌جا: احسان، الطبعة الأولی.
زیدان، عبدالکریم (1385). الوجیز فی اصول الفقه، ترجمه: فرزاد پارسا، سنندج: کردستان.
سبحانی، جعفر (بی‌تا). اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
سبزواری، عبد الاعلی (1416). تهذیب الاصول، بیروت: دار الاسلامیة، الطبعة الثانیة.
سجادی، سید ابراهیم (1374). «فقه قرآنی در منظر فقیهان اهل سنت»، در: پژوهش‌های قرآنی، دوره 1، ش4، ص165-190.
سلمی، عیاض بن نامی بن عوض (1426). أصول الفقه الذی لایسع الفقیه جهله، الریاض: دار التدمریة، الطبعة الأولی.
سیوطی، عبد الرحمن بن أبی بکر (بی‌تا). تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، الریاض: مکتبة الریاض الحدیثة.
شحود، علی بن نائف (بی‌تا). المفصل فی علوم الحدیث، بی‌جا: بی‌نا.
شعرانی، ابوالحسن (1372). «رساله‌ای در علم درایه»، در: نور علم، ش50 و 51، ص150-175.
صدر، محمد باقر (1408). دروس فی علم الاصول، بی‌جا: مجمع شهید آیة الله الصدر العلمی، دار العلم، الطبعة الثانیة.
طحان، محمود (1415). تیسیر مصطلح الحدیث، قم: مرکز الهدی للدراسات، الطبعة السابعة.
طریحی، فخر الدین (بی‌تا). مجمع البحرین، تحقیق: سید احمد حسینی، بی‌جا: مرتضوی، چاپ اول.
عاملی (بهایی)، محمد بهاء الدین (1396). الوجیز فی الدرایة، قم: منشورات المکتبة الاسلامیة الکبری.
عاملی (شهید ثانی)، زین الدین علی (1404). الدرایة، بی‌جا: مجمع علمی اسلامی، چاپ اول.
عاملی (شهید ثانی)، زین الدین علی (1408). الرعایة فی علم الدرایة، قم: کتاب‌خانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی.
عتر، نور الدین (1418). منهج النقد فی علوم الحدیث، دمشق: دار الفکر.
العثیمین، محمد بن صالح (1415). الوسیط فی علوم و مصطلح الحدیث، قاهره: مکتبة العلم القاهره، الطبعة الاولی.
عراقی، آقا ضیاء (بی‌تا). نهایة ‌الافکار، قم: مؤسسة نشر الاسلامی.
العمری (فلانی)، صالح بن محمد بن نوح (1398). إیقاظ همم أولی الأبصار، بیروت: دار المعرفة.
غریب، تحسین محمد (1396). واکاوی مبانی حدیث‌شناسی، ترجمه: کیومرث یوسفی، تهران: احسان، چاپ اول.
فقیهی صدر، محمد (1392). بررسی تحلیلی خاستگاه و ارزش شهرت در آرای فقهای شیعه، رساله دکتری، استاد راهنما: عباس‌علی سلطانی و حسن ناصری مقدم، دانشکده الاهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، مشهد: دانشگاه فردوسی.
فقیهی صدر، محمد (1396). نقش شهرت در استنباط احکام شرعی، مشهد: چشمه سخن.
فقیهی صدر، محمد؛ و همکاران (1392). نارسایی شهرت روایی در عرصه فقه و حدیث، در: مطالعات اسلامی؛ فقه و اصول، ش93، ص57-74.
فناری، محمد بن حمزة (1427). فصول البدائع فی أصول الشرائع، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ماردینی، محمد بن عثمان (1999). الأنجم الزاهرات علی حل ألفاظ الورقات فی أصول الفقه، الریاض: مکتبة الرشد، الطبعة الثالثة.
مجلسی، محمدباقر (1362). بحار الانوار، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
محبوبی البخاری، عبید الله بن مسعود (1416). شرح التلویح علی التوضیح لمتن التنقیح فی أصول الفقه، بیروت: دار الکتب العلمیة.
مدیر شانه‌چی، کاظم (1388). درایة الحدیث، بی‌جا: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم.
مرداوی، علی بن سلیمان (1421). التحبیر شرح التحریر فی اصول الفقه، الریاض: مکتبة الرشد، الطبعة الأولی.
مظفر، محمدرضا (1375). اصول الفقه، قم: اسماعیلیان.
مظفر، محمدرضا (1392). اصول فقه، ترجمه: محسن غرویان، قم: دار الفکر، چاپ پنجم.
میرداماد، محمد باقر بن محمد (1422). الرواشح السماویه، تحقیق: غلام‌حسین قیصیریه‌ها، نعمت الله جلیلی، قم: دار الحدیث للطباعة والنشر، الطبعة الاولی.
نائینی، محمدحسین (1406). فوائد الاصول، قم: مؤسسة نشر الاسلامی.
نسائی، أحمد بن شعیب (1411). سنن النسائی الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
وزارة الاوقاف والشئون الاسلامیة (1404-1427). الموسوعة الفقهیة الکویتیة، مصر: مطالع دار الصفوة.
ولایی، عیسی (1374). فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نی، چاپ اول.