تحلیل اندیشه‌های انتقادی ابوالحسن شاذلی و طریقت شاذلیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی ره

3 استادیار گروه عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

چکیده

طریقت شاذلیه، عنوان یکی از طریقت‌های صوفیانه‌ای است که ابوالحسن شاذلی (593-655 ه.ق.) آن را بنا نهاد. ابوالحسن با تأسیس طریقت خود در پی ایجاد تحولی اساسی در تصوف زمان خود برآمد. او به روش و منطق سلوک صوفیانی که در دوران معاصرش می‌زیستند منتقد بود. مسائلی همچون ریاضت، کرامت‌گرایی، سماع، دیانت و شریعت در سلوک، شغل و پوشش صوفیان، بیشترین سهم را در این نقدها داشت. وی با مطرح‌کردن طریقی نو در سلوک، که آن را «طریق شکر» نامید، به اصلاح این امور اقدام کرد. پس از ابوالحسن شاذلی، ابوالعباس مرسی، خلیفه و شاگرد تراز اولش، ابن‌عطاءالله سکندری، ابن‌عجیبه و نیز احمد الزروق بیشترین نقش را در انتشار شاذلیه بر عهده داشتند. امروزه نیز این طریقت توانسته است میلیون‌ها مسلمان را به خود جذب کند و از نشاط خوبی برخوردار است. تحقیق پیش رو با مطالعه در آثار و اندیشه‌های سلوکی ابوالحسن شاذلی باورهای سلوکی وی را تحلیل کرده و اصول و مبانی عرفانی‌اش را کاویده است. بنابراین، محبت الله، خلوت‌گزینی در سلوک، ضرورت شیخ و استاد، ذکر و ولایت را باید از اصول پنج‌گانه سلوک در طریقت شاذلیه دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Abu al-Hasan Shazeli's Critical Thoughts and Shazeli Order

نویسندگان [English]

  • Morteza Khosroshahi 1
  • Mohammad Jawad Shams 2
  • Reza Elahimanesh 3
1 PhD Student in Islamic Sufism and Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Imam Khomeini International University, Qazwin, Iran,
3 Assistant Professor, Department of Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran,.
چکیده [English]

The Shazeli order is the title of one of the Sufi orders founded by Abu al-Hasan Shazeli (593-655 AH). By establishing his school of thought, Abu al-Hasan sought to bring about a fundamental change in the Sufism of his time. He was critical of the method and logic of Sufis living in his day. Issues such as austerity, dignity, hearing, religiosity and sharia in the journey to God, occupation, and dress of the Sufis had the greatest share in his criticisms. He began to correct these matters by proposing a new way of journey to God, called the "way of thanksgiving". After Abu al-Hasan al-Shazeli, Abu al-Abbas Morsi, the caliph and his first-level student, Ibn Ataullah Sekandari, Ibn Ajibah, and Ahmad al-Zarugh, played the most important role in disseminating Shazeliyah. Today, this school of thought has been able to attract millions of Muslims and is very exhilarating. The present research, by studying Abu al-Hasan Shazeli's works and ideas related to the journey to God, has analyzed his beliefs and explored his mystical principles and foundations. Therefore, the love of God, solitude in the journey, the necessity of a sheikh and a mentor, remembrance of God and guardianship should be considered as the five principles of the journey to God in the Shazeli school of thought. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sufism
  • School of Thought
  • Shazeliyah
  • Africa
  • Abu al-Hasan
قرآن کریم.
آلوسی، خیرالدین (بی‌تا). جلاء العینین، بی‌جا: دار الکتب العلمیة.
ابن تیمیه (بی‌تا). الرد الاقوم علی ما فی کتاب فصوص الحکم و ابن القیم مدارج السالکین، بیروت: دار الکتب العربی.
ابن حنبل، أحمد (1413). المسند، بی‌جا: مکتب الاسلامی، الطبعة الاولی.
ابن صباغ (الحمیری) (1304). درة الاسرار و تحفة الأبرار، تونس: المطبعة الرسمیة.
ابن عیاد الشافعی، أحمد بن العیاد (1413). المفاخر العلیة، بی‌جا: مطبعة المصطفی.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1300). لسان العرب، مصر: المطبعة المیریّة.
أبو الواهب الشاذلی (1419). قوانین حکم الاشراق، بی‌جا: مکتبة الأزهریة للتراث.
أبو حامد الغزالی (بی‌تا). إحیاء علوم الدین، بیروت: دار المعرفة.
درنیقة، أحمد (2009). الطریقة الشاذلیة و أعلامها، طرابلس: المؤسسة الحدیثة للکتاب.
الهی ظهیر، احسان (2006). دراسات فی التصوف، قاهره: دار الامام المجدد، الطبعة الثانیة.
بدوی، عبد الرحمن (1978). رابعة العدویة، کویت: بی‌نا.
بوذینة، محمد (1989). أبو الحسن الشاذلی، تونس: دار الترکی للنشر، الطبعة الاولی.
الجزائری، عبد القادر (1967). المواقف، دمشق: دار الیقضة العربیة.
الدباغ، عبد العزیز (بی‌تا). الابریز، قاهره: مکتبة محمد علی صبیح و اولاده.
زرکلی، خیر الدین (1989). الاعلام، بی‌جا: دار العلم للملائین.
زروق، احمد (1419). قواعد التصوف، مصر: مکتبة الأزهریة.
الزکی، عبد القادر (بی‌تا). النفحة العلیة فی اوراد الشاذلیة، بی‌جا: مکتبة المتنبی.
سکندری، ابن عطاء الله (1979). لطائف المنن، قاهره: مکتبة القاهرة.
الشریف الجرجانی (1978). کتاب التعریفات، بیروت: مکتبة لبنان.
الشعرانی، عبد الوهاب (1978). الأنوار القدسیة فی معرفة القواعد الصوفیة، بیروت: بی‌نا.
شکری، محمد فؤاد (1948). السنوسیة دین و دولة، بیروت: دار الفکر العربی.
الطمعی، محیی الدین (1416). طبقات الشاذلیة الکبری، بی‌جا: دار الجیل.
ظافر المدنی، محمد بن محمد (1316). الأنوار القدسیة فی تنزیه طرق القوم العلیة، استامبول: مکتبة الصنائع، الطبعة الثالثة.
العتیبی، خالد بن ناصر (1430). الطریقة الشاذلیة: عرض و نقد، ریاض: مکتبة الرشد.
عمار، علی سالم (1962). ابوالحسن الشاذلی، بی‌جا: دار التألیف.
عیسی، عبد القادر (1421). حقائق عن التصوف، بی‌جا: دار العرفان، چاپ سیزدهم.
فرید، احمد (1985). تزکیة النفوس، تحقیق: أبی اللیل، بیروت: بی‌نا.
محمود، عبد الحلیم (بی‌تا). المدرسة الشاذلیة الحدیثة و امامها ابوالحسن الشاذلی، بی‌جا: دار النصر.
المدنی، مصطفی (بی‌تا). النصرة النبویة لاهل الطریقة الشاذلیة، قاهره: مطبعة الشرقیة.
المغربی، عبد المغیث (1423). تاریخ الطریقة الشاذلیة و تطورها، بی‌جا: دار اقراء.
المناوی، زین الدین (1999). الکواکب الدریة فی تراجم السادة الصوفیة، بیروت: دار صادر.
نجار، عامر (2004). الطرق الصوفیة فی مصر، مصر: هیئة المصریة العامة للکتاب.
نویا، بولس (1986). ابن عطاء الله سکندری و نشأة الطریقة الشاذلیة، بیروت: دار المشرق.
هجویری، علی (1980). کشف المحجوب، بیروت: دار النهضة العربیة.
الیافعی الیمنی، عبد الله ابن اسعد (1413). مرآة الجنان، قاهره: دار الکتب الاسلامیة.