بررسی تحلیلی سلسله سهروردیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری عرفان، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه عرفان و تصوف، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

چکیده

سهروردیه از سلسله‌های مهم تصوف بوده که تا کنون تحقیقات شایسته و مستقلی درباره‌‌اش انجام نشده است. در این پژوهش با روش توصیفی‌تحلیلی این طریقت را بررسی کرده‌ایم. این طریقتِ شریعت‌محور که مؤثرترین شیخش، شهاب‌الدین عمر سهروردی است، در بغداد شکل گرفت و به دلیل عواملی همچون تربیت شاگردان بزرگ، تأکید برخی مشایخ بر کوچ شاگردان، همکاری حکومت‌ها، تقید و تأکید بر شریعت، در مدت کوتاهی به بسیاری از نقاط از جمله هند، فارس و کاشان نفوذ کرد. سهروردیه پس از شهاب‌الدین و بهاءالدین ملتانی، انشعابات متعددی پیدا کرد و با قلندری، و نیز تشیع درآمیخت و عوامل گوناگونی مانند گرایش برخی مشایخش به قلندری و کوچ بسیاری از آنها از بغداد این طریقت را تضعیف کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analytical Study of Sohrewardi Dynasty

نویسندگان [English]

  • Alireza Kadkhodaei 1
  • Rahman Bolhasani 2
1 PhD Student in Mysticism, Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Mysticism and Sufism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran,
چکیده [English]

Sohrewardiyeh is one of the important dynasties of Sufism about which no proper and independent research has been done so far. In this research, we have studied this school of thought with a descriptive-analytical method.
This Sharia-based sect, whose most influential sheikh is Shahab al-Din Omar Sohrewardi, was formed in Baghdad, and due to factors such as the training of great disciples, the emphasis of some elders on the migration of disciples, the cooperation of governments, and the emphasis on Sharia, in a short time penetrated many places, including India, Persia, and Kashan. After Shahab al-Din and Bahaullah al-Moltani, Sohrewardiyeh split into numerous factions and merged with Qalandar, as well as Shiism, and was weakened because of various reasons such as the tendency of some elders to Qalandar and the migration of many of them from Baghdad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sohrewardiyeh
  • Pir Jamaliyeh
  • Sohrewardiyeh Qalandariyeh
  • Lal Shahbaziyeh
  • Jalaliyeh
  • Bozghoshiyeh
  • Zeyniyeh
آریا، غلام‌علی (1392). «شبه‌قاره هند»، در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج15، ص441-445.
ابن ‌بطوطه، محمد بن عبدالله (1407). رحلة ابن ‌بطوطة، بیروت: محمد عبد المنعم عریان.
ابن ‌کربلایی، حافظ حسین (1344-1349). روضات الجنان و جنات الجنان، تهران: جعفر سلطان ‌القرائی.
احمد، عزیز (1367). تاریخ تفکر اسلامی در هند، ترجمه: نقلی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران: علمی و فرهنگی.
اخترچیمه، محمد (1377). «روابط مشایخ سهروردیه ایران و شبه‌قاره»، در: نامه پارسی، ش8، ص25-38.
اردستانی، پیرجمال‌الدین محمد (1371). مرآة الأفراد، تهران: زوار، چاپ اول.
اسفندیار، محمودرضا (1382). «تصوف در جنوب شرقی آسیا»، در: دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر: غلام‌علی حداد عادل، تهران: بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، ج7، ص414.
بابارکنا شیرازی، مسعود بن عبدالله (1359). نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل، چاپ اول.
پارسا، خواجه محمد (1354). قدسیه، تهران: طهوری، چاپ اول.
پاکتچی، احمد (1387). «تفسیر عرفانی»، در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج15، ص716.
جامی، عبد الرحمن (1858). نفحات الأنس، کلکته: مطبعة لیسی.
جمالی دهلوی، حامد (1311). سیر العارفین، دهلی: بی‌نا.
چوهدری، شاهد (1384). «سلسله سهروردیه در شبه‌قاره پاکستان، هند و بنگلادش»، در: ادیان و عرفان، س2، ش6، ص1-26.
دارابی، محمد بن محمد (1418). مقامات السالکین، قم: مرصاد، چاپ اول.
رادفر، ابوالقاسم (1382). «الامام العارف شیخ شهاب‌الدین سهروردی، صاحب عوارف المعارف» در: فرهنگ، ش46-47، ص113-132.
الرشید، نجم‌ (1381). «بابانصیب»، در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج11، ص10.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1373). ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر، چاپ هفتم.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1386). جست‌وجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ هشتم.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1393). دنباله جست‌وجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
سجادی، سید جعفر؛ عروج‌نیا، پروانه (1380). «تائیه ابن‌فارض»، در: دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر: غلام‌علی حداد عادل، تهران: بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، ج6، ص347.
سمنانی، علاء‌الدوله (1383). مصنفات فارسی سمنانی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
سهروردی، شهاب الدین ابوحفص عمر بن عبدالله (1427). عوارف المعارف، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة، الطبعة الاولی.
سهروردی، شهاب‌الدین ابوحفص عمر بن عبدالله (1375). عوارف المعارف، ترجمه: ابومنصور اصفهانی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی بن حبش (1375). رسائل شیخ اشراق، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، ج4.
شمس، محمدجواد (1379). «عارفان سهروردیه بزغشیه فارس»، در: معارف، ش50، ص104-116.
صاحب، نوشین (1392). «یمن»، در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج15، ص456.
ضابط، حیدررضا (1377). «تشیع در شبه‌قاره هند»، در: پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، ش12، ص82-102.
عامرخان، محمد (1378). «علل گسترش و رواج زبان و ادب فارسی در هند»، در: نامه پارسی، س4، ش4، ص42-64.
عباسی، حبیب‌الله (1396). «از ترجمه تا تألیف: مقایسه ساختاری محتوایی دو ترجمه کتاب عوارف ‌المعارف» در: تاریخ ادبیات، ش81، ص99-112.
عدلی، محمدرضا (1392). «خانقاه»، در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج21، ص723.
فرزانه‌پور، رشید (1350). «ادبیات فارسی در سند»، در: هلال، ش120، ص25-28.
فرقانی، محمدفاروق (1385). تاریخ اسماعیلیان قهستان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
کاشانی، عبدالرزاق (1380). مجموعه رسائل و مصنفات کاشانی، تهران: میراث مکتوب، چاپ دوم.
کاشانی، محمود (بی‌تا). مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، مقدمه: همایی، تهران: هما، چاپ اول.
کبری، نجم‌الدین (1368). فوائح الجمال و فواتح الجلال، ترجمه: محمدباقر ساعدی خراسانی، تهران: مروی، چاپ اول.
کریمی، سعید (1397). «سهروردیه»، در: دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر: غلام‌علی حداد عادل، تهران: بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، ج25، ص332.
گروه فلسفه و عرفان (1382). «مناسبات»، در: دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر: غلام‌علی حداد عادل، تهران: بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، ج7، ص411.
لاهوری، غلام‌سرور (1332). خزینة الاصفیاء، کانپور: بی‌نا.
لاهوری، غلام‌سرور (بی‌تا). خزینة الاصفیاء، هرات: کتاب‌خانه انصاری، ج2.
لعلی بدخشی، میرزا لعل بیگ (1376). ثمرات القدس من شجرات الانس، مصحح: کمال حاج سیدجوادی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مجتبایی، فتح‌الله (1374). «ابن‌خفیف»، در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج3، ص438.
مغربی، شمس‌الدین محمد (1358). دیوان کامل شمس مغربی، تهران: زوار، چاپ اول.
همدانی، سید علی (1370). احوال و آثار میرسید علی همدانی، شش رساله، تحقیق: محمد ریاض، پاکستان: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، چاپ دوم.
Bosworth, C. E. (1997). The Encyclopedia of Islam, Volume IX: Sohrawardiyya, Leiden Brill.
Rizvi, Saiyid Athar Abbas (1978-1983). A History of Sufism in India, New Delhi.