بررسی نهاد توبه از منظر قوانین جزایی ایران، شرع، اسناد و آرای محاکم کیفری بین‌المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 دانشجوی دکتری مطالعات زنان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

چکیده

در حقوق کیفری ایران، شرع و اسناد محاکم کیفری بین‌المللی، نهاد توبه به عنوان یکی از مطلوب‌ترین روش‌های بازگشت و ندامت مجرمان و بازپروری شخصیت آنان منجر به سقوط یا تخفیف میزان مجازات می‌شود. این نهاد تأثیرگذار که در سال 1392 به تبعیت از آرای مشهور فقهای امامیه در ماده 114 تا 119 به تصویب رسید، صرفاً با اراده جدی و واقعی مجرم بر ترک گناه و بدون نیاز به هیچ‌گونه تشریفات خاص حقوقی اتفاق می‌افتد، اما قانون‌گذار برای اجرایی‌شدنش قواعدی مانند ادبار قلبی از جرم، عدم تراخی، ندامت واقعی و عزم و اراده جدی برای جبران را وضع کرده است. اما در اسناد و آرای محاکم کیفری بین‌المللی اشاره‌ای به نهاد توبه نشده، فقط ندامت و پشیمانی یکی از کیفیات مخففه محسوب شده است که قرابت شکلی فراوانی با نهاد توبه در قوانین ایران دارد. گستره عملکرد توبه بر اساس قانون جزا در غالب جرایم حدی است، اما در تعزیرات به نحو تخفیفات مجازاتی و به‌ندرت در سقوط مجازات قابل اعمال است. این موضوع در قوانین شکلی پیش‌بینی شده است. از این‌رو دادگاه‌ها در مواجهه با نهاد توبه وضعیت روشنی دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Institution of Repentance from the Perspective of Iranian Penal Code, Sharia, Documents and Verdicts of International Criminal Courts

نویسندگان [English]

  • Azam Khoshsurat 1
  • Bahareh Borumand Amin 2
1 Assistant Professor, Faculty of Women and Family, University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
2 PhD Student in Women Studies, University of Religions and Denominations, Qom, Iran,
چکیده [English]

In Iranian criminal law, sharia and the documents of international criminal courts, the institution of repentance is one of the most desirable methods of return and remorse of criminals and rehabilitation of their personality, which leads to the elimination or reduction of punishment. This influential institution, which was approved in 2014 following the famous verdicts of Imami jurists in Articles 114 to 119, occurs, without the need for any special legal formalities, only through the serious and real will of the offender to leave sin. To enforce it, however, the legislature has enacted rules such as heartfelt repentance, non-delay, genuine remorse, and a serious determination to seek redress. But in the documents and verdicts of the international criminal courts, there is no reference to the institution of repentance, and only remorse is considered as one of the mitigating qualities, which is very similar to the institution of repentance in Iranian law. According to the penal code, the scope of repentance is in the majority of hadd offences, but in tazir offences, it can be applied as mitigation of punishment and rarely as the fall of punishment. This is provided in the formal rules. Hence, the courts have a clear position in the face of the institution of repentance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Repentance
  • Punishment
  • Mitigating Qualities
  • Elimination of Punishment
  • Iranian Criminal Law
  • International Documents
قرآن کریم.
آقایی، حسین (1393). حقوق کیفری عمومی، تهران: جنگل.
ابن فارس، احمد (1411). معجم مقاییس اللغة، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، بیروت: دار الجیل.
ابن قیم الجوزیه، شمس الدین محمد (1408). اعلام الموقعین عن رب العالمین، به کوشش: طه الرئوف سعد، قاهره: النهضة الجدیدة.
افراسیابی، محمداسماعیل (1389). حقوق جزای عمومی، تهران: فردوسی، ج1.
امینی، جهاندار؛ طاهری، محمدعلی (1393). «توبه و تأثیر آن بر حدود از دیدگاه فقه مقارن و قانون مجازات اسلامی 1392»، در: مجله حقوقی دادگستری، ش86، ص35-62.
انصاریان، حسین (1396). توبه: آغوش رحمت، قم: دار العرفان، چاپ هفتم.
ترمذی، محمد بن عیسی (1405). الجامع الصحیح سنن الترمذی، تحقیق: احمد محمد شاکر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حاجی ده‌آبادی، احمد؛ رجبی، محمد (1394). «تأملی بر مقررات توبه در قانون در قانون مجازات اسلامی 1392»، در: حقوق اسلامی، ش12 (46)، ص7-31.
حر عاملی، محمد بن حسن (1416). وسائل الشیعة، تهران: المکتبة الاسلامیة.
حسانی، جلال‌الدین؛ میرخلیلی، سید محمود؛ نظری‌نژاد، محمدرضا (1400). «رهیافت مدیریت ریسک جرم و جایگاه آن در نظام عدالت کیفری ایران»، در: پژوهش‌نامه حقوق کیفری، س12، ش23، ص27-52.
رضوی فرد، بهزاد (1395). «کیفیات مخففه کیفر در اسناد و آرای محاکم کیفری بین‌المللی»، در: پژوهش حقوق کیفری، ش4 (14)، ص9-34.
صابر، محمود؛ رفیع‌زاده، علی (1394). «مقررات ماهوی و شکلی توبه در نظام قانون‌گذاری کیفری ایران»، در: دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش71، ص73-94.
طاهری، حبیب‌الله (1389). «نقش توبه در اسقاط حدود»، در: پژوهش‌های فقهی، ش(6) 2، ص5-27.
محسنی، محمد (1384). «مقایسه و تطبیق مفهوم توبه و آثار آن با مفاهیم مشابه حقوق جزای عمومی»، در: فقه و مبانی حقوق، ش3، ص131-141.
مصاحب، غلام‌حسین (1380). دائرة‌المعارف فارسی، تهران: امیرکبیر.
نوربها، رضا (1393). زمینه حقوق جزای عمومی، تهران: دادآفرین.
ولیدی، محمدصالح (1393). حقوق جزای عمومی، تهران: داد.
Piquero, Alex (2016). The Handbook of Criminological Theory, London: Sage Publication.