انسان کامل و خلیفة‌الله در مکتب ابن‌عربی و ارزیابی آن بر اساس مأثورات امام سجاد (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

در منابع دینی ما از قرآن تا مأثورات ائمه (ع)، درباره مقام خلیفةاللهی مطالبی وجود دارد. در عرفان اسلامی نخستین بار ابن‌عربی، عارف قرن ششم هجری، اصطلاح «انسان کامل» را به کار برد و خلیفةاللهی را به انسان کامل نسبت داد. حال پرسش این است که: آیا انسان کامل ابن‌عربی، همان خلیفةالله است که در قرآن و منابع روایی به آن اشاره شده است یا نه؟ پاسخ این پرسش به تتبعی گسترده در تمام متون روایی نیاز دارد. پژوهش حاضر در صدد است ابتدا آموزه انسان کامل از منظر ابن‌عربی را بکاود و سپس با تکیه بر مأثورات امام سجاد (ع)، مقام خلیفةاللهی را از منظر ایشان بررسی کند. در فرجام به این نتیجه رسیدیم که انسان کامل مد نظر ابن‌عربی در برخی از ویژگی‌ها با خلیفةاللهی که امام سجاد (ع) بیان کرده است، شباهت دارد ولی در برخی دیگر با آن متفاوت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Perfect Human Being and Representative of God in the School of Ibn Arabi and Its Evaluation Based on the Statements of Imam Sajjad (AS)

نویسندگان [English]

  • zahra khoshsokhan 1
  • Hamed Naji Isfahani 2
1 PhD Student in Sufism and Islamic Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of Philosophy, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

In our religious sources, from the Quran to the sayings of the Imams (AS), there are materials about the position of Khalifatollah (the representative of God). In Islamic mysticism, for the first time, Ibn Arabi, a mystic of the 6th century AH, used the term "perfect human being" and attributed it to Khalifatollah. Now the question arises, is Ibn Arabi's "perfect human being" the same as Khalifatollah that is mentioned in the Quran and narrations? The answer to this question requires extensive research in all narrative texts. The present study aims to first examine the doctrine of the perfect human being from Ibn Arabi's point of view, and then, relying on the sayings of Imam Sajjad (AS), investigate the position of the perfect human being from his viewpoint. In the end, it comes to the conclusion that the perfect human being considered by Ibn Arabi is similar to Khalifatollah expressed by Imam Sajjad (AS) in some features but is different in others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Perfect Human Being
  • Khalifatollah
  • Imam Sajjad's (AS) Statements
  • Ibn Arabi

مراجع

قرآن کریم.
ابن ترکه، علی بن محمد (1378). شرح فصوص الحکم، قم: بیدار.
ابن عربی، محمد بن علی (1386). فصوص الحکم، ترجمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران: مولا.
ابن عربی، محمد بن علی (2002). عقلة المستوفز، تحقیق و تقدیم: سعید عبد الفتاح، بیروت: العربی.
ابن عربی، محمد بن علی (بی‌تا). الفتوحات المکیة، بیروت: دار صار، ج2 و 3.
پارسا، محمد (1366). شرح فصوص الحکم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جامی، عبدالرحمن بن احمد (1370). نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، مقدمه و تصحیح و تعلیقات: ویلیام چیتیک، پیش‌گفتار: جلال‌الدین آشتیانی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
جهانگیری، محسن (1375). محیی‌الدین بن عربی چهره برجسته عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ چهارم.
حلاج، حسین بن منصور (1378). مجموعه آثار حلاج، تحقیق، ترجمه و شرح: قاسم میرآخوری، تهران: یادآوران.
خوارزمی، حسین بن حسن (1368). شرح فصوص الحکم، تهران: مولا.
عطاردی، عزیزالله (1379). مسند الامام السجاد، تهران: عطارد، ج1 و 2.
قیصری، داوود (1387). شرح قیصری بر فصوص الحکم ابن عربی، ترجمه و تعلیق: محمد خواجوی، تهران: مولا.
لاهیجی، محمد (1371). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار.
مطهری، مرتضی (1371). انسان کامل، تهران: صدرا، چاپ هفتم.
موحد ابطحی، محمدباقر (1413). الصحیفة السجادیة الجامعة الادعیة الامام السجاد؛ قم: ستاره.
ناصرخسرو، ابومعین (1341). سفرنامه، روشنایی‌نامه، سعادت نامه، برلین: کاویانی.
نیکلسون، رینولد الین (1358). تصوف اسلامی و رابطه انسان با خدا، ترجمه: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: توس.
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار